DENZINGER, Heinrich Joseph Dominicus (et. al.).
Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum
[english translation is here: http://denzinger.patristica.net]
Symbola Primitiva. Papyrus liturgicus Dêr-Balyzeh
(frag. du VIe, contenant une liturgie du
milieu du IVe; le symbole semble bien plus ancien)
2 1b (in lingua greca)
Symbola exculta. Schema tripartitum trinitarium. Formula
ocidentalis, Symbolum apostolicum.
Roma, saec. III (forma 'Romana Antiquior',
'R'). Psalterium Aethelstani regis
11 2 (in lingua greca)
Symbole Apostolique, formule occidentale, Rome 3eme siecle;
Codex Laudianus
2a Credo in Deum Patrm omnipotentem, Et in Christo Jesu, Filium ejus
unicum, Dominum nostrum,
Saint Cyrille évêque de Jérusalem, Catécheses VI-XVIII, vers
S. Epiphane, év. de Salamine, 374
42 (in
lingua greca)
43 (in lingua
greca)
Asie Mineure, fin IVeme (S. Epiphane, évêque de Salamine)
Symbole " Quicumque ", pseudo-athanasien
(Gaule méridionale, 5eme siecle)
75 39 (1) Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus
est, ut teneat catholicam fidem (2) quam nisi quisque (quis) integram
inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternum peribit.(3) Fides autem
catholica haec est, ut unum Deum in T r i n i t a t e, et Trinitatem in unitate
veneremur, (4) neque confundentes personas, neque substantiam separantes: (5)
alia est enim persona Patris, alia (persona) Filii, alia (persona) Spiritus
Sancti; (6) sed Patris et Filii et Spiritus Sancti una est divinitas, aequalis
gloria, coaeterna maiestas.(7) Qualis Pater, talis Filius, talis (et) Spiritus
Sanctus: (8) increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus; (9)
immensus (immensus) Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus; (10)
aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spintus Sanctus; (11) et tamen non
tres aeterni, sed unus aeternus; (12) sicut non tres increati nec tres immensi,
sed unus increatus (inmensus) et unus immensus (increatus). (13) Simililer omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Splritus
Sanctus; (14) et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens (l5) Ita Deus
Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus(16) et tamen non tres Dii, sed unus
Deus. (17) Ita Dominus Pater. Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus; (18) et
tamen non tres Domini sed unus est (--!) Dominus: (19) quia, sicut singillatim
unamquamque personam (et) Deum ac (et) Dominum confiteri christiana veritate
compellimur, (20) ita tres Deos aut Dominos dicere catholica religione
prohibemur. (21) Pater a nullo est factus nec creatus nec genitus; (22) Filius
a Patre solo est, non factus nec creatus, sed genitus; (23) Spiritus Sanctus a
Patre et Filio, non factus nec creatus nec genitus, sed procedens. (24) Unus
ergo Pater, non tres Patres; unus Filius, non tres Filii; unus Spiritus
Sanctus, non tres Spiritus Sancti. (25) Et (-! ) in hac Trinitate nihil prius
aut posterius, nihil maius aut minus, (26) sed totae tres personae coaeternae
sibi sunt et coaequales. (27) Ita ut per omnia, sicut iam
supra dictum est, et unitas in Trinitate et Trinitas in unitate (Trinitas in
unitate et unitas in Tr.) veneranda sit. (28) Qui vult ergo salvus esse, ita de
Trinitate sentiat.
76 40 (29)
Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque Domini nostri
Jesu Christi fideliter credat. (30) Est ergo fides
recta, ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Jesus Christus Dei
Filius (et) Deus (pariter) et homo est: (31) Deus est ex substantia Patris ante
saecula genitus, et homo est ex substantia matris in saeculo natus; (32)
perfectus Deus, perfectus homo ex anima rationali (rationabili) et humana carne
subsistens; (33) aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patre secundum
humanitatem; (34) qui, licet Deus sit et homo, non duo tamen sed unus est
Christus; (35) unus autem non conversione divinitatis in carnem (carne), sed
assumptione humanitatis in Deum (Deo); (36) unus omnino, non confusione
substantiae, sed unitate personae. (37) Nam sicut anima rationalis
(rationabilis) et caro unus est homo ita Deus et homo unus est Christus. (38)
Qui passus est pro salute nostra, descendit (discendit) ad inferos, tertia die
resurrexit (surrexit) a mortuis, (39) ascendit ad caelos, sedet (sedit) ad
dexteram Patris, inde venturus est (-!) iudicare vivos et mortuos. (40) Ad
cuius adventum omnes homines resurgere habent (in) corporibus suis, et
reddituri sunt de factis propriis rationem; (41) et qui bona egerunt, ibunt in
vitam aeternam, qui vero (-! ) mala, in ignem aeternum. (42) Haec est fides
catholica: quam nisi quisque (quis) fideliter firmiterque crediderit, salvus
esse non poterit.
Saint Clément I, Ep. ad Corinthios, vers 96
102 41 (c. 7, n. 1) Ut vos officii vestri admoneamus. scribimus ...
(c. 58, n. 2) Acceptate consilium nostrum, et vos non paenitebit. (c.59, n.1)
Sin autem quidam non obtemperaverint iis quae ille (Christus) per nos dixit,
cognoscant, offensioni et periculo non parvo sese implicaturos esse; (2) nos
autem innocentes erimus ab hoc peccato. (c.63, n.2) Gaudium enim et laetitiam
nobis praestabitis, si oboedientes facti iis quae scripsimus per Spiritum
Sanctum, resecetis illegitimum zeli vestri studium secundum exhortationem, quam
de pace ac concordia fecimus in hac epistola.
101 (c- 40, n.
1) . . . In divinae cognitionis profunda introspicientes, cuncta ordine debemus
facere, quae nos Dominus statutis temporibus peragere iussit : (2) oblationes
scilicet et officia perfici, neque temere vel inordinate fieri, praecepit, sed
praefinitis temporibus et horis. (3) Ubi etiam et a quibus
celebrari vult, ipse excelsissima sua voluntate definivit, ut pure et sancte
omnia facta in beneplacito, accepta essent voluntati eius. (4) Qui ergo assignatis temporibus oblationes suas faciunt, accepti et
beati sunt; nam qui sequuntur leges Domini, non aberrant.
(c.40, n.5) Summo quippe sacerdoti sua mulnera tributa sunt, sacerdotibus locus
proprius adsignatus est, et levitis sua ministeria incumbunt. Homo laicus
praeceptis laicis constringitur. (c. 41, n. 1) Unusquisque
nostrum, fratres, 'in suo ordine' (I Cor 15, 23) cum bona conscientia
praescriptam ministerii sui regulam non transgrediens honeste Deo placeat (al.:
gratias agat) ... (c. 42, n. 1) Apostoli nobis evangelii praedicatores facti
sunt a Domino Jesu Christo; Jesus Christus missus est a Deo. (2) Missus est
igitur Christus a Deo, et Apostoli a Christo: et factum est utrumque ordinatim
ex voluntate Dei. (3) Itaque acceptis mandatis et certo persuasi per
resurrectionem Domini nostri Jesu Christi et in fide confirmati per Verbum Dei
cum Spiritus Sancti plenitudine ac securitate egressi sunt, annuntiantes
adventurum esse regnum Dei. (4) Per regiones igitur et
urbes verbum praedicantes primitias earum spiritu cum probassent, constituerunt
episcopos et diaconos eorum qui credituri erant.
Saint Zéphyrin et saint Calliste, déclarations dogmatiques,
105 42a
Ipsum autem (papam) Zephyrinum (Callistus nondum papa) adducebat, ut palam
populo diceret: 'Ego novi unum Deum Christum Jesum, nec praeter eum ullum alium
generatum et passibilem'; tum vero (Callistus) dicens 'non Pater mortuus est,
sed Filius' tali modo perpetuam rixam in plebe sustinuit.
Saint Clément I, Ep. ad Corinthios, vers 96
(c- 40, n. 1) . . . In divinae cognitionis
profunda introspicientes, cuncta ordine debemus facere, quae nos Dominus
statutis temporibus peragere iussit : (2) oblationes scilicet et officia
perfici, neque temere vel inordinate fieri, praecepit, sed praefinitis
temporibus et horis. (3) Ubi etiam et a quibus celebrari
vult, ipse excelsissima sua voluntate definivit, ut pure et sancte omnia facta
in beneplacito, accepta essent voluntati eius. (4) Qui
ergo assignatis temporibus oblationes suas faciunt, accepti et beati sunt; nam
qui sequuntur leges Domini, non aberrant. (c.40, n.5) Summo quippe sacerdoti
sua mulnera tributa sunt, sacerdotibus locus proprius adsignatus est, et
levitis sua ministeria incumbunt. Homo laicus praeceptis laicis constringitur. (c. 41, n. 1) Unusquisque nostrum, fratres, 'in suo ordine' (I Cor 15,
23) cum bona conscientia praescriptam ministerii sui regulam non transgrediens
honeste Deo placeat (al.: gratias agat) ... (c. 42, n. 1) Apostoli nobis
evangelii praedicatores facti sunt a Domino Jesu Christo; Jesus Christus missus
est a Deo. (2) Missus est igitur Christus a Deo, et Apostoli a Christo: et
factum est utrumque ordinatim ex voluntate Dei. (3) Itaque acceptis mandatis et
certo persuasi per resurrectionem Domini nostri Jesu Christi et in fide
confirmati per Verbum Dei cum Spiritus Sancti plenitudine ac securitate egressi
sunt, annuntiantes adventurum esse regnum Dei. (4) Per
regiones igitur et urbes verbum praedicantes primitias earum spiritu cum
probassent, constituerunt episcopos et diaconos eorum qui credituri erant.
Saint Corneille, Ep. 'Quantam sollicitudinem' à Cyprien évêque
108 44
Nos... Cornelium episcopum sanctissimae catholicae Ecclesiae, electum a Deo
omnipotente et Christo Domino nostro scimus; (nos) errorem nostrum confitemur;
imposturam passi sumus; circumventi sumus perfidia et loquacitate captiosa; nam
(tam)etsi (videbamur quasi ) quandam communicationem cum schismatico et
haeretico homine habuisse, cor tamen nostrum semper in Ecclesia fuit, nec
(enim) ignoramus, unum Deum Dominum omnipotentem (-! ) esse, unum quoque (et
unum) Christum esse Dominum, quem confessi sumus, unum Spiriturn Sanctum (S.
Sp.), unum episcopum in catholica (Ecclesia) esse debere praepositum (-! ).
Saint Corneille, Ep. à Fabius, évêque d'Antioche, 251
109 45
Ille ergo evangelii vindex (Novatianus) ignorabat, unum episcopum esse oportere
in Ecclesia catholica? In qua tamen ei non latebat - quomodo enim (illud
nescire potuisset) ? - presbyteros esse quadraginta sex, diaconos septem,
subdiaconos septem, acolythos duos et quadraginta, exorcistas autem et lectores
cum ostiariis quinquaginta duo, viduas cum thlibomenis (= indigentibus) plus
mille quingentas; quibus omnibus gratia et benignitas Dei alimenta suppeditat.
Saint Etienne I, Ep. à Cyprien évêque de Carthage, 256
110 46 (c.1)... Si quis ergo a quacumque haeresi venient ad vos,
nihil innovetur nisi quod traditum est, ut manus illis imponatur in
paenitentiam, cum ipsi haeretici proprie alterutrum ad se venientes non baptizent,
sed communicent tantum.
Saint Etienne I, Ep. aux évêques d'Asie mineure, 256
111 47 (c.18) Sed in multum... proficit nomen Christi ad fidem et
baptismi sanctificationem, ut quicumque et ubicumque in nomine Christi
baptizatus fuerit, consequatur statim gratiam Christi.
Saint Denis, Let. à Denis, évêque d'Alexandrie, 262
112 48 (c. 1) Jam vero aequum fuerit disputare adversus eos, qui
monarchiam quae augustissima est Ecclesiae Dei praedicatio, in tres quasdam
virtutes ac separatas hypostases tresque deitates dividentes ac discindentes
destruunt. Audivi enim quosdam, qui apud vos divinum verbum praedicant et
docent huius opinionis magistros esse, qui quidem e diametro, ut ita loquar,
Sabellii opinioni adversantur. Hic enim blasphemat, ipsum F i l i u m dicens e
s s e P a t r e m, et vicissim: illi vero tres deos quodammodo praedicant dum
sanctam unitatem in tres diversas hypostases ab invicem omnino separatas
dividunt. Necesse est enim divinum Verbum Deo universorum esse unitum, et
Spiritum Sanctum in Deo manere et inhabitare: adeoque divinam Trinitatem in
unum, quasi in quendam verticem, hoc est in Deum universorum omnipotentem
reduci atque colligi. Insipientis enim Marcionis doctrina, quae in tria
principia monarchiam secat et dividit, diabolica sane est non autem verorum
Christi discipulorum vel eorum, quibus Salvatoris disciplina placet. Hi enim probe norunt Trinitatem quidem in divina Scriptura praedicari,
tres autem esse deos neque in Veteri neque in Novo Testamento doceri.
113 49 (c.
2) Sed neque minus culpandi sunt, qui Filium opus esse existimant, et Dominum
factum esse sicut unum eorum quae vere facta sunt arbitrantur: cum illum
genitum esse, ut congruit ac decet, non conditum aut factum, divina eloquia
testantur. Non levis igitur, sed maxima est impietas, Dominum aliquo modo
manufactum dicere. Nam si factus est Filius, erat tempus quando non erat: atqui
fuit semper, si utique est, ut ipse declarat, in Patre (Jo l4, 10s). Et si
Christus verbum, sapientia et virtus est (haec enim Christum esse divinae
docent litterae (Jo 1, 14; I Cor 1 24), ut ipsi nostis), haec sane virtutes Dei
sunt. Quocirca si factus est Filius, fuit tempus,
quando haec non erant: adeoque fuit tempus quo sine his erat Deus: quod
perabsurdum est.
114 50
Sed quid pluribus de his apud vos disseram, viros Spiritu plenos et apprime
intelligentes, quae sequuntur absurda ex illa sententia, quae Filium factum
asserit? Ad haec minime attendisse mihi videntur opinionis huius duces, et
idcirco a veritate prorsus aberrasse, quli aliter, quam quod sibi vult divina
et prophetica Scriptura, explicant illud " Dominus creavit me principium
viarum suarum " (Prv 8, 22: Septg.). Non enim una est, ut scitis, verbi
" creavit " significatio. Nam hoc in loco " creavit " idem
est, quod " praefecit operibus ab ipso factis ", factis, inquam, per ipsum
Filium. At hic " creavit " non perinde intelligendum est atque "
fecit " . " Facere " enim et " creare " inter se
differunt. " Nonne ipse ille pater tuus possedit te, et fecit te, et
creavit te? " (Dt 32, 6: Septg.) ait Moyses in magno Deuteronomii carmine.
Sic etiam illos recte quis possit coarguere: O praecipites temerariique
homines, ergone facta res est " primogenitus omnis creaturae " (Col
1, 15), " ex utero ante luciferum genitus " (Ps 109, 3: Septg-), qui
ut Sapientia dicit, " ante omnes colles gignit me " (Prv 8, 25.
Septg.)? Denique multis in locis divinorum eloquiorum eum " genitum "
dici, at nusquam " factum " Filium quis legerit. Ex quibus aperte
convincuntur falsa de Domini generatione opinari, qui divinam atque inexplicabilem
eius generationem factionem audent dicere.
115 51
(c. 3) Neque igitur admirabilis et divina unitas in tres divinitates est
separanda, neque factionis vocabulo dignitas ac summa magnitudo Domini est
diminuenda: sed credendum est in Deum Patrem omnipotentem, et in Christum Jesum
eius Filium, et in Spiritum Sanctum: Verbum autem Deo universorum esse unitum.
Quippe " Ego, inquit, et Pater unum sumus " (Jo 10, 30), et Ego in
Patre, et Pater in me est " (Jo 14, 10). Ita scilicet
divina Trinitas et sancta monarchiae praedicatio integra servabitur.
Concile d'Elvire (vers 300-303)
117 52a
Can.9. Item femina fidelis, quae adulterum maritum reliquerit fidelem et
alterum ducit, prohibeatur ne ducat; si duxerit, non prius accipiat
communionem, nisi quem reliquerit prius de saeculo exierit; nisi forte
necessitas infirmitatis dare compulerit.
118 52b
Can.27. Episcopus, vel quilibet alius clericus, aut sororem aut filiam virginem
dicatam Deo tantum secum habeat; extraneam nequaquam habere placuit.
119 52c
Can. 33. Placuit in totum prohibere episcopis, presbyteris et diaconibus, vel
omnibus clericis positis in ministerio, abstinere se a coniugibus suis et non
generare filios: quicumque vero fecerit, ab honore clericatus exterminetur.
120 52d
Can. 38. Loco peregre navigantes aut si ecclesia in proximo non fuerit, posse
fidelem, qui lavacrum suum integrum habet nec sit bigamus, baptizare in
necessitate infirmitatis positum catechumenum, ita ut, si supervixerit, ad
episcopum eum perducat, ut per manus impositionem perfici possit.
121 52e
Can. 77. Si quis diaconus regens plebem sine episcopo vel presbytero aliquos
baptizaverit, episcopus eos per benedictionem perficere debebit; quod si ante
de saeculo recesserint, sub fide, qua quis credidit, poterit esse justus.
123 53
Can 9 (8). De Afris, quod propria lege sua utantur (utuntur), ut rebaptizent,
placuit, ut si ad Ecclesiam aliquis de haeresi venerit, interrogent eum
symbolum, et si perviderint eum in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum (Patre
et F'o et Sp'u S'o) esse baptizatum, manus ei tantum inponatur, ut accipiat
Spiritum (Sanctum); quod si interrogatus non responderit hanc Trinitatem,
baptizetur.
125 Credimus
in unum Deum, Patrem omnipotentem, omnium visibilium et invisibilium
factorem.Et in unum Dominum nostrum (- !) Iesum Christum Filium Dei, natum ex
Patre unigenitum, hoc est de substantia Patris, Deum ex Deo, lumen ex lumine,
Deúm verum de Deo vero, natum, non factum, unius substantiae cum Patre (quod
graece0 icunt homousion) (- !), per quem omnia facta sunt, quae in caelo et in
terra, qui (propter nos homines et) propter nostram salutem descendit,
incarnatus est et homo factus est et passus est, et resurrexit tertia die, et
ascendit in caelos, venturus iudicare vivos et mortuos. Et Spiritum Sanctum.
(DS126) Eos autem, qui dicunt " Erat, quando non erat " et "
Antequam nasceretur,non erat " et " Quod de non exstantibus factus
est " vel ex alia substantia autessentia dicentes (esse) aut (factum aut)
convertibilem aut demutabilem Deum (filium Dei), hos anathematizat catholica
Ecclesia.
Concile Nicée I (oecum. I), 325
127 55
Can 8. De his, qui se cognominant Catharos (id est mundos) (scilicet Novatiani),
si aliquando venerint ad Ecclesiam catholicam, placuit sancto et magno
Concilio, ut impositionem manus accipientes, sic in clero permaneant. Haec
autem prae omnibus eos scriptis convenit profiteri, quod catholieac et
apostolicae Ecclesiae dogmata suscipiant et sequantur: id est, et bigamis se
communicare et his qui in persecutione prolapsi sunt....
128 56
Can. 19. De Paulianistis ad Ecclesiam catholicam confugientibus definitio
prolata est, ut baptizentur omnimodis. Si qui autem de his praeterito tempore
in clero fuerunt, si quidem immaculati et irreprehensibiles apparuerint,
baptizati ordinentur ab episcopo Ecclesiae catholicae.
(Versio I Dionysii Exigui) Can. 1. Si quis a medicis per languorem desectus est
aut abscisus a barbaris, hic in clero permaneat. Si
quis autem se sanus abscidit, hunc et in clero constitutum abstinere conveniet
et deinceps nullum debere talium promoveri. Sicut autem hoc claret quod de his
qui rem hanc affectant audentque se ipsos abscidere dictum est; sic eos quos
barbari aut domini castraverunt, inveniuntur autem alias dignissimi ad clerum
regula tales admittit.
129 57 Can.
13. (Prisca: 12) De his, qui ad exitum veniunt, etiam nunc lex antiqua
regularisque servabitur; ita ut, si quis egreditur e corpore, ultimo et necessario
viatico minime privetur. Quod si desperatus, et consecutus communionem,
oblationisque particeps factus, iterum convaluerit, sit inter eos, qui
communionem orationis tantummodo consequuntur. Generaliter autem omni cuilibet
in exitu posito et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus
probabiliter ex oblatione dare debebit.
130 57
(c.1 n.2) Primum igitur habita est quaestio . . . de impietate ac perversitate
Arii et sociorum eius; cunctisque suffragantibus placuit, ut impia eius opinio
anathemate damnaretur, verbaque ac nomina blasphemiae plena, quibus utebatur,
dicens Filium Dei ortum ex nihilo, et fuisse aliquando tempus, cum non esset,
et pro arbitrii libertate eum vitii ac virtutis capacem esse, et creaturam
illum vocans atque facturam: haec omnia anathemate damnavit sanctissima
synodus, opinionis huius impietatem atque amentiam et verba blasphemiae plena
ne audire quidem patienter sustinens.
Saint Jules I, Ep. aux Antiochiens, 341
132 57a Nam si omnino, ut dicitis, aliqua fuit eorum culpa,
iudicium secundum ecclesiasticum canonem, nec eo pacto, fieri oportuit.
Oportuit omnibus nobis scripsisse, ut ita ab omnibus quod iustum esset
decerneretur; episcopi enim erant qui patiebantur, nec vulgares Ecclesiae quae
vexabantur, sed quas ipsi Apostoli per se gubernarunt. Cur autem de Alexandrina
potissimum Ecclesia nihil nobis scriptum est? An ignoratis hanc esse
consuetudinem, ut primum nobis scribatur, et hinc quod iustum est decernatur? Sane si qua hujusmodi suspicio in illius urbis episcopum cadebat, ad
hanc Ecclesiam scribendum fuit.
Concile de Sardique (343-344?)
133 57b
((can.3a) Isidor. can.4) Osius episcopus dixit: Illud quoque (suppl. e graeco:
necessario adiciendum est), ut episcopus de provincia ad aliam provinciam, in
qua sunt episcopi, non transeat; nisi forte a fratribus suis invitatus, ne
videamur ianuam caritatis clausisse. - Illud quoque providendum est: si in
aliqua provincia forte aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem
habuerit, non ex his unus ex alia provincia advocet episcopos. - Quod si
aliquis episcopus iudicatus fuerit in aliqua causa, et putat bonam causam
habere, ut iterum iudicium renovetur, si vobis placet, sanctissimi Petri
Apostoli memoriam honoremus: scribatur vel ab his, qui causam examinarunt, vel
ab episcopis, qui in proxima provincia morantur, Romano episcopo; et si
iudicaverit renovandum esse iudicium, renovetur, et det iudices. Si autem
probaverit talem causam esse, ut ea non refricentur quae acta sunt, quae
decreverit confirmata erunt. Si hoc omnibus placet? Synodus respondit: Placet.
134 57c
(Isid. 5). Gaudentius episcopus dixit: Addendum, si placet, huic sententiae,
quam plenam sanctitatis protulistis: cum aliquis episcopus depositus fuerit
eorum episcoporum iudicio, qui in vicinis commorantur locis, et proclamaverit
agendum sibi esse negotium in urbe Roma, alter episcopus in eadem cathedra,
post appellationem eius, qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur loco
ipsius, nisi causa fuerit iudicio Romani episcopi determinata.
135 57d
((Can. 3b) Isid. 7) Osius episcopus dixit: Placuit autem, ut, si episcopus
accusatus fuerit, et iudicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de
gradu suo deiecerint eum, et appellasse videatur, et confugerit ad beatissimum
ecclesiae Romanae, episcopum et voluerit audiri et iustum putaverit, (ut)
renovetur examen; scribere his episcopis dignetur, qui in finitima et propinqua
provincia sunt, (ut) ipsi diligenter omnia requirant et iuxta fidem veritatis
definiant. Quod si qui rogat causam suam iterum audiri et deprecatione sua
moverit episcopum Romanum, ut e latere suo presbyterum mittat, erit in
potestate episcopi, quid velit aut quid aestimet: (et) si decreverit mittendos
esse, qui praesentes cum episcopis iudicent, habentes (eius) auctoritatem, a
quo destinati sunt, erit in suo arbitrio. Si vero crediderit sufficere
episcopos, ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo consilio suo
iudicaverit.
Libere, Ep. 'Studens paci' aux évêques orientaux, 357
138 Studens paci et concordiae Ecclesiarum, posteaquam litteras caritatis
vestrae de nomine Athanasii et ceterorum factas ad nomen Julii bonae memoriae
episcopi accepi, secutus traditionem maiorum presbyteros urbis Romae Lucium,
Paulum et Helianum e latere meo ad Alexandriam ad supradictum Athanasium
direxi, ut ad urbem Romam veniret ut in praesenti id, quod de Ecclesiae
disciplina exstitit, in eum statueretur. Litteras etiam ad
eundem per supradictos presbyteros dedi, quibus continebatur, quod si non
veniret, sciret se alienum esse ab Ecclesiae Romanae communione. Reversi igitur
presbyteri nuntiaverunt eum venire noluisse. Secutus denique litteras caritatis
vestrae, quas de nomine supradicti Athanasii ad nos dedistis, sciatis his
litteris, quas ad unanimitatem vestram dedi, me cum omnibus vobis et cum
universis episcopis Ecclesiae catholicae pacem habere, supradictum autem
Athanasium alienum esse a communione mea sive Ecclesiae Romanae et a consortio
litterarum et ecclesiasticarum.
Libere, (Symbole de Sirmium I, 351, signé par Libere en 357)
139 - Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem, creatorem (ktisen) et
conditorem (poieten= factorem), 'ex quo omnis paternitas in caelo et in terris
nominatur' (Eph 3, 15). Et in unicum (monogene=unigenitum) eius Filium Dominum
nostrum Jesum Christum, qui ante omnia saecula ex Patre natus (genitus) est,
Deum ex Deo, lumen ex lumine, per quem facta sunt omnia in caelis et in terra,
visibilia et invisibilia; qui est Verbum et sapientia et virtus (-!) et vita et
lumen verum; qui in novissimis diebus propter nos incorporatus
(enanthrÙpesanta=inhumanatus) est et natus (gennethenta) ex sancta
virgine, et crucifixus et mortuus est et sepultus; qui et surrexit ex mortuis
tertia die, et ascendit (analephthenta=assumptus est) in caelum, et sedet
(kathesthenta) in dextera Patris, et venturus est in consummatione saeculi
iudicare vivos et mortuos et reddere unicuique secundum opera sua; cuius regnum
sine fine perseverans (akatapaustos ousa) permanet in perpetua saecula. Erit
enim sedens (kathezomenos) in dextera Patris non solum in hoc saeculo, verum etiam
et in futuro. Et in Spiritum Sanctum, id est paracletum, quem promittens
apostolis, posteaquam caelum adscendit, misit docere eos et commonere omnia,
per quem et sanctificantur credentium in eum sinceriter animae.
140 - 1. Eos
autem, qui dicunt: De nullis exstantibus (ex ouk ontÙn) Filius, vel de
altera substantia (ex heteras hupostaseÙs) et non ex Deo, et quod erat
tempus (chronos) vel saeculum (aiÙn), quando non erat: alienos scit
sancta et catholica Ecclesia.
2. (Iterum ergo dicimus:) Si quis autem Patrem et Filium duos dicit deos:
anathema sit.
3. Et si quis, unum dicens Deum, Christum autem Deum ante saecula Filium Dei
obsecutum Patri in creatione omnium non confitetur (si quis dicens Deum
Christum esse, sed eum ante saecula Filium Dei et hupourgekota tÙ patri
eis ten tÙn holÙn demiourgian = administrum Patri ad universorum
opificium fuisse non confiteatur): an. s.
4. Et si quis innascibilem (agenneton) Deum vel partem (méros) ejus de Maria
natum esse audet dicere: an. s.
5. Et si quis secundum praescientiam (kata prognÙsis) vel
praedestinationem (-!) a Maria (pro Marias = ante Mariam) dicit Filium esse, et
non ante saecula ex Patre natum apud Deum esse (ek tou patros gegennemenon pros
ton theon einai) et per eum facta esse omnia: an. s.
6. Si quis substantiam (ousian) Dei dilatari (platunesthai) et contrahi
(sustellesthai) dicit: an. s.
7. Si quis dilatatam substantiam Dei Filium dicat facere, aut latitudinem
(platusmon) substantiae eius, sicut sibi videtur (-!) Filium nominet: an. s.
8. Si quis insitum vel prolativum Verbum (endiatheton e prophorikon Logon) Dei
Filium dicat: an. s.
9. Si quis hominem solum (monon) dicit de Maria (ek Marias) Filium: an. s.
10. Si quis Deum et hominem de Maria natum dicens, Deum (-!) innascibilem (ton
aggeneton) sic intellegit: an. s.
11. (Recensionis Hilarii, = 12 t. graeci; anath. gr. 11 = Hil. 23) Si quis
'Verbum caro factum est' (Jo 1, 14) audiens, Verbum in carnem translatum
(metabeblesthai) putet, vel demutationem sustinentem (tropen hupomemenekota=
conversionem subeundo) accepisse carnem dicit: an. s.
12 (13). Si quis unicum (unigenitum) Filium Dei crucifixum audiens, dealitatem
(theoteta) eius corruptionem (phthoran) vel passibilitatem (pathos) aut
demutationem (tropen) aut deminutionem (meiÙsin) vel interfectionem
(anairesin) sustinuisse (hupomemenekenai) dicat: an. s.
13 (14). Si quis 'Faciamus hominem' (Gn 1, 26) non Patrem ad Filium dixisse,
sed ipsum ad semetipsum dicat Deum locutum: an. s.
14 (15). Si quis Filium non dicat Abrahae visum (Gn 18, 1ss), sed Deum innascibilem
vel partem eius dicat: an. s.
15 (16). Si quis cum Jacob non Filium quasi hominem colluctatum (Gn 32, 25 ss),
sed Deum innascibilem vel partem eius dicat: an. s.
16 (17). Si quis 'Pluit Dominus (ignem) a Domino' (Gn 19,24) non de Filio et
Patre intellegat, sed ipsum a se dicat pluisse: an. s. Pluit enim Dominus
Filius a Domino Patre.
17 ( 18 ). Si quis Dominum et Dominum, Patrem et Filium (quia Dominus a Domino)
duos dicat deos: an. s. (Si quis audiens Dominum Patrem, Dominum item Filium,
et Dominem Patrem et Filium (eo quod Dominus a Domino (pluit)) duos dicat deos:
an. s.). Non enim exaequamus (suntassomen) vel comparamus (-!) Filium Patri,
sed subiectum (suntetagmenon tÙ patri) intellegimus. Neque enim
descendit in Sodomam sine Patris voluntate; neque pluit ex se, sed a Domino,
auctoritate scilicet Patris; nec sedet in dextera a semetipso, sed audit
dicentem Patrem: 'Sede ad dexteram meam' (Ps 109,1).
18(19). Si quis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unam personam
(prosÙpon) dicat: an. s. 19 (20). Si quis Spiritum Sanctum Paracletum
dicens, innascibilem (agenneton) Deum dicat: an. s.
20(21). Si quis, sicuti docuit nos Dominus, non alium dicat Paracletum a Filio
- dixit enim: 'Et alterum Paracletum mittet vobis Pater, quem rogabo ego' (cf.
Jo l4, l6) -: an. s.
21 (22). Si quis Spiritum Sanctum partem dicat Patris vel Filii: an. s.
22(23). Si quis Patrem et Filium et Spiritum Sanctum tres dicat deos: an. s.
23 (11). Si quis quod dictum est 'Ego Deus primus, et ego Deus novissimus, et
praeter me non est Deus' (Is 44,6) ad destructionem idolorum dictum et eorum
qui non sunt dii, in destructionem Unigeniti ante saecula Dei iudaice
intellegat: an.s.
24. Si quis voluntate Dei, tamquam unum aliquid de creatura (en tÙn
poiematÙn) factum (gegonenai) dicat Filium: an. s.
25. Si quis nolente Patre natum dicat Filium: an. s. Non enim nolente Patre
coactus Pater, vel naturali necessitate ductus, cum nollet, genuit Filium sed
mox voluit, sine tempore (achronÙs) et impassibiliter (apathÙs)
ex se eum genitum demonstravit.
26. Si quis innascibilem (agenneton) et sine initio (anarchon) dicat Filium,
tamquam duo sine principio (anarcha) et duo innascibilia (-!) et duo innata
(agenneta) dicens, (et) duos faciat deos: an. s. Caput enim, quod est
principium (arche) omnium: Filius; caput autem, quod est principium Christi:
Deus; ita enim ad unum, qui est sine principio omnium principium (eis mian
anarchov tÙn holÙn archen), per Filium (pie) universa referimus.
27. Et iterum confirmantes christianismi intellectum, dicimus quoniam si quis
Christum Deum Filium Dei ante saecula subsistentem (proaiÙnion onta) et
ministrantem (hupourgekota) Patri ad omnium perfectionem (universorum
opificium) non dicat, sed ex quo de Maria natus est, ex eo et Christum et
Filium nominatum esse et initium accepisse ut sit Deus (archen eilephenai tou
Theou einai) dicat: an. s.
Libere, Ep. 'Pro deifico' ad episcopos Orientales, 357
Libere, Ep. 'Quia scio' ad Ursacium, Valentem, Germinium, 357
142
(1) Quia scio, vos filios pacis esse, diligere etiam concordiam et unanimitatem
Ecclesiae catholicae, idcirco non in aliqua necessitate impulsus - Deo teste
dico - sed pro bono pacis et concordiae, quae martyrio praeponitur, his
litteris convenio vos, domini fratres carissimi. Cognoscat itaque prudentia
vestra, Athanasium qui Alexandrinae Ecclesiae episcopus fuit, (a me esse
damnatum) priusquam ad comitatum sancti imperatoris secundum litteras
Orientalium episcoporum (scriberem, quod) et ab Ecclesiae Romanae communione
separatus est, sicuti teste est omne presbyterium Ecclesiae Romanae. Sola haec
causa fuit, ut tardius viderer de nomine ipsius litteras ad fratres et
coepiscopos nostros Orientales dare, ut legati mei, quos ab urbe Roma ad comitatum
direxeram, seu episcopi, qui fuerant deportati, et ipsi una cum his, si fieri
posset, de exilio revocarentur.
(2) Et hoc autem scire vos volo, quod fratrem Fortunatianum petii, ut (cum)
litteras meas ad clementissimum imperatorem (perferat, quas ad Orientales
episcopos feci, ut scirent et ipsi una secum Athanasi communione me esse
separatum. Quas credo quod pietas ipsius pro bono pacis gratulanter accipiet
... Pervideat caritas vestra haec me benigno et innocenti animo gessisse.
Quapropter his litteris meis convenio vos et adiuro per Deum omnipotentem et
Christum Iesum Filium eius, Deum et Dominum nostrum, ut dignemini ad
clementissimum imperatorem) Constantium Augustum pergere et petere, ut bono
pacis et concordiae, in qua pietas eius semper exsultat, me ad Ecclesiam mihi
divinitus traditam iubeat reverti, ut temporibus ipsius Ecclesia Romana nullam
sustineat tribulationem. ...
Libere, Ep. 'Non doceo' ad Vincentium, 357
143
(2) Sanctitati vero tuae significandum credidi, me de contentione illa a nomine
Athanasii recessisse et ad fratres et coepiscopos nostros Orientales litteras
dedisse (et) desuper eius nomine. Unde, quia Deo volente et pax nobis ubique
est, dignaberis convenire episcopos cunctos Campaniae et haec illis insinuare.
Ex ipsorum numero una cum epistula vestra de unanimitate nostra et pace ad
clementissimum imperatorem scribite, de quo possim et ego de tristitia
liberari.... Cum omnibus episcopis Orientalibus pacem habemus et vobiscum. ...
Saint Damase I, Epistolarum fragmenta ad episcopos Orientales,
144 Ea
gratia, fratres, Hiericho illa, quae furata est saecularium voluntatum scita
venalia, concidit nec resurgit, quia omnes uno ore unius virtutis, unius
maiestatis, unius divinitatis, unius usiae dicimus Trinitatem, ita ut
inseparabilem potestatem, tres tamen adseramus esse personas, nec redire in se
aut minui, ... sed semper manere nec potentiae gradus quosdam ortusque tempora
disparata nec prolativum Verbum, ut generationem ei demamus, nec inperfectum,
ut aut persona aut Patris natura aut divinitatis ei plenitudo defuerit, nec
dissimilem opere Filium nec dissimilem potestate aut per universa dissimilem
nec subsistere aliunde, sed de Deo natum nec falsum, sed Deum verum de Deo vero
esse generatum, lumen verum de vero lumine, ne minutum aut diversum putetur,
quod Unigenitus habet (lacuna? Redintegr.: Dei naturam) splendoremque lucis
aeternae (cf. Sap 7, 26), quia naturae more
divinae neque sine splendore lumen neque splendor potest esse sine lumine,
imaginem quoque Patris, ut qui viderit (Filium, viderit) et Patrem (Jo 14, 9)
eundem redemptionis nostrae gratia processisse de virgine, ut perfectus homo
pro perfecto qui peccaverat homine nasceretur. Ergo,
fratres, adseramus Dei Filium et perfectum (esse Deum et) hominem suscepisse
perfectum.
145 Spiritum
quoque Sanctum increatum atque unius maiestatis, unius usiae, unius virtutis
cum Deo Patre et Domino nostro Jesu Christo fatemur. Neque enim creaturae
dignus iniuriae est, qui emissus est, ut crearet, sicut propheta sanctus
adstruxit dicens: 'Emitte Spiritum tuum et creabuntur' (Ps 103, 30). Deinde
alius item posuit: 'Spiritus divinus, qui fecit me' (cf. Job 33, 4). Non enim separandus est divinitate, qui in operatione ac peccatorum
remissione conectitur.
146 Illud sane miramur,
quod quidam inter nostros dicantur, quia licet de Trinitate piam intellegentiam
habere videantur, de sacramento tamen salutis nostrae... recta non sentiant.
Adseruntur enim dicere Dominum ac Salvatorem nostrum ex Maria virgine
imperfectum, id est sine sensu hominem suscepisse. Heu quanta erit Arianorum in
tali sensu vicinitas! Illi inperfectam divinitatem in Dei Filio dicunt, isti
inperfectam humanitatern in hominis Filio mentiuntur. Quod si utique
inperfectus homo susceptus est, inperfectum Dei munus est, inperfecta nostra
salus, quia non est totus homo salvatus. Et ubi erit dictum illud dictum
Domini: 'Venit Filius hominis salvare quod perierat' (Mt 18, 11)? Totus, id est
in anima et corpore, in sensu atque in tota substantiae suae natura. Si ergo totus
in (his) homo perierat, necesse fuit, ut id quod perierat, salvaretur; si autem
sine sensu salvatus est, iam contra evangelii fidem invenietur, non totum, quod
perierat, esse salvatum, cum alio loco ipse Salvator dicat: Irascimini mihi,
quia totum hominem salvum feci (cf: Jo 7, 23). Quid
quod ipsius principalis delicti et totius perditionis summa in hominis sensu
consistit. Primum enim (si) hominis sensus eligendi boni
malique non perisset, non moreretur: quomodo ergo praesumeretur in finem
salvari minime debuisse, quod ante omnes peccasse cognoscitur? Nos autem, qui
integros et perfectos salvatos nos scimus, secundum catholicae Ecclesiae
professionem perfectum Deum perfectum suscepisse hominem profitemur.
147 Ut enim
Nicaeni Concilii fidem inviolabilem per omnia retinentes sine simulatione
verborum aut sensu corrupto coaeternae et unius essentiae Trinitatem credentes
in nullo Spiritum Sanctum separamus, sed perfectum in omnibus, virtute, honore,
maiestate, deitate, cum Patre conveneramur et Filio, ita etiam plenitudinem Dei
Verbi, non prolativi, sed nati, neque in Patre remanentis, ut non sit, sed ex
aeterno in aeternum subsistentis perfectum, id est integrum transgressorem
adsumpsisse et salvasse confidimus.
Saint Damase I, Ep. 'Per filium meum' ad Paulinum episc.
148
... Confitendus (est) ipse Sapientia, Sermo Filius Dei humanum suscepisse
corpus, animam, sensum, is est integrum Adam, et, ut expressius dicam, totum
veterem nostrum sine peccato hominem. Sicuti enim confitens eum humanum corpus
suscepisse, non statim ei et humanas vitiorum adiungimus passiones: ita et
dicentes eum suscepisse et hominis animam et sensum, non statim dicimus et
cogitationum eum humanarum subiacuisse peccato. Si qui autem dixerit, Verbum
pro humano sensu in Domini carne versatum, hunc catholica Ecclesia
anathematizat, necnon et eos, qui duos in Salvatore filios confitentur, id est
alium ante incarnationem, et alium post assumptionem carnis ex Virgine, et non
eundem Dei Filium et ante et postea confitentur.
Saint Damase I, Ep. 'Oti te apostolike kathedra' ad episcopos
149
Scitote igitur, quia dudum Timotheum profanum, ineruditum Apollinaris haeretici
discipulum, cum impio eius dogmate condemnavimus, nec ultra concedimus eius
reliquias qualibet ratione de cetero praevalere. ... Christus enim Filius Dei
Dominus noster humano generi per propriam passionem salutem plenissimam condonavit,
ut totum hominem delictis obnoxium liberaret (O gar Christos ... tÙ
genei tÙn anthrÙpÙn dia tou idiou pathous plerestaten
apedÙke ten sÙterian, ina olon ton anthrÙpon tais
amartiais enechomenon pases amartias eleutherÙse). Hunc si quis in deitate
sive in humanitate minus aliquid dixerit habuisse (Touton ei tis etoi
anthrÙpotetos e theotetos elatton eschekenai eipoi), plenus spiritu
diaboli gehennae semet ipsum filium demonstravit. Cur itaque rursus a me
quaeritis damnationem Timothei ? Qui et hic iudicio Apostolicae Sedis... cum
Apollinari suo doctore damnatus est...
Concile de Constantinople I (oecum. II; sous saint Damase I);
mai - 30 juillet 381; Symbole de Constantinople
150 86
Credo (Credimus) in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium
Dei unigenitum, et ( ! ) ex Patre natum ante omnia saecula Deum de Deo (- ! ),
lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum, non factum, consubstantialem
Patri: per quem omnia facta sunt; qui propter nos homines et propter nostram
salutem descendit de caelis, et incarnatus est de Spiritu Sancto (et) ex Maria
virgine et homo factus (inhumanatus) est, crucifixus etiam pro nobis sub Pontio
Pilato, (et) passus et sepultus est, et resurrexit tertia die secundum
Scripturas, et ascendit in caelum (caelos), (et) sedet ad dexteram Patris, et
iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos: cuius regni non erit
finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et viviticantem
qui ex Patre Filioque (-! ) procedit, qui cum Patre et Filio simul adoratur
(coadoratur) et conglorificatur, qui locutus est per prophetas. Et (in) unam
sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor (Confitemur) unum
baptisma in remissionem peccatorum. Et exspecto
(Exspectamus) resurrectionem mortuorum, et vitam venruri (futuri) saeculi.
Amen.
151 85
Fidem non esse violandam Patrum trecentorum decem et octo, qui apud Nicaeam
Bithyniae convenerunt; sed manere eam firmam et stabilem, et anathematizandam
omnem haeresim, et specialiter Eunomianorum vel Anomianorum, et Arianorum vel
Eudoxianorum,et Macedonianorum vel Spiritui Sancto resistentium, eet
Sabellianorum, et Marcellianorum, et Photinianorum, et Apollinariorum.
152 58
(Post hoc Concilium, quod in urbe Roma congregatum est a catholicis episcopis,
addiderunt de Spiritu Sancto ) Et quia postea is error inolevit, ut quidam ore
sacrilego auderent dicere, Spiritum Sanctum factum esse per Filium:
153 59
(1.) Anathematizamus eos, qui non tota libertate proclamant, eum cum Patre et
Filio unius potestatis esse atque substantiae.
154 60
(2.) Anathematizamus quoque eos, qui Sabellii sequuntur errorem, eundem
dicentes (esse) Patrem quem et Filium.
155 61
(3.) Anathematizamus Arium atque Eunomium, qui pari impietate, licet sermone
dissimili, Filium et Spiritum Sanctum asserunt creaturas.
156 62
(4.) Anathematizamus Macedonianos, qui de Arii stirpe venientes, non perfidiam
mutaverunt, sed nomen.
157 63
(5.) Anathematizamus Photinum, qui Ebionis haeresim instaurans, Dominum Jesum
Christum tantum ex Maria confitetur.
158 64
(6.) Anathematizamus eos, qui duos asserunt Filios, unum ante saecula, et
alterum post assumptionem carnis ex Virgine.
159 65
(7.) Anathematizamus eos, qui pro hominis anima rationabili et intelligibili
dicunt Dei Verbum in humana carne versatum, cum ipse Filius et Verbum Dei non
pro anima rationabili et intelligibili in suo corpore fuerit, sed nostram (id
est rationabilem et intelligibilem) sine peccato animam susceperit atque
salvaverit.
160 66
(8.) Anathematizamus eos, qui Verbum Filium Dei extensionem
aut collectionem et a Patre separatum, insubstantivum et finem habiturum esse
contendunt.
161 67
(9.) Eos quoque, qui de ecclesiis ad ecclesias migraverunt, tamdiu a communione
nostra habemus alienos, quamdiu ad eas redierint civitates in quibus primum
sunt constituti. Quodsi alius, alio transmigrante, in loco viventis est
ordinatus, tamdiu vacet sacerdotii dignitate, qui suam deseruit civitatem,
quamdiu successor eius quiescat in Domino.
162 68
(10. ) Si quis non dixerit semper Patrem, semper Filium, semper Spiritum
Sanctum esse: haereticus est.
163 69
(11.) Si quis non dixerit Filium natum de Patre, id est de substantia divina
ipsius haereticus est.
164 70
(12.) Si quis non dixerit verum Deum Filium Dei, sicut verum Deum Patrem (eius,
et) omnia posse (et) omnia nosse et Patri aequalem: haereticus est.
165 71
(13.) Si quis dixerit, quod in carne constitutus cum esset in terra, in caelis
cum Patre non erat: haereticus est.
166 72
(14.) Si quis dixerit, quod in passione crucis dolorem sentiebat Deus, et non
caro cum anima, quam induerat-forma servi, quam sibi acceperat (cf Phil 2,7),
sicut ait Scriptura -Filius Dei Christus: non recte sentit.
167 73
(15.) Si quis non dixerit, quod in carne sedet in dextera Patris, in qua venturus
est judicare vivos et mortuos: haeteticus est.
168 74
(16.) Si quis non dixerit, Spiritum Sanctum de Patre esse vere ac proprie,
sicut Filium, de divina substantia et Deum verum: haereticus est.
169 75
(17.) Si quis non dixerit, omnia posse Spiritum Sanctum et omnia nosse et
ubique esse, sicut Filium et Patrem: haereticus est.
170 76
(18.) Si quis dixerit Spiritum Sanctum facturam, aut per Filium factum:
haereticus est.
171 77
(19.) Si quis non dixerit, omnia per Filium et Spiritum (suum) Sanctum Patrem
fecisse, id est visibilia et invisibilia: haereticus est.
172 78
(20.) Si quis non dixerit, Patris et Filii et Spiritus Sancti unam divinitatem,
potestatem, maiestatem, potentiam, unam gloriam, dominationem, unum regnum,
atque unam voluntatem ac veritatem: haereticus est.
173 79
(21.) Si quis tres personas non dixerit veras Patris et Filii et Spiritus
Sancti, aequales, semper viventes, omnia continentes visibilia et invisibilia,
omnia potentes, omnia iudicantes, omnia vivificantes, omnia facientes, omnia
salvantes: haereticus est.
174 80
(22.) Si quis non dixerit adorandum Sanctum Spiritum ab omni creatura sicut
Filium et Patrem: haereticus est.
175 81
(23.) Si quis de Patre et Filio bene senserit, de Spiritu autem non recte
habuerit, haereticus est, quod omnes haeretici de Filio (Dei) et Spiritu
(Sancto) male sentientes, in perfidia Judaeorum et paganorum inveniuntur.
176 82
(24.) Quod si quis partiatur, (Christi) Patrem Deum dicens et Deum Filium eius
et Deum Sanctum Spiritum, deos dicere et non propter unam dignitatem et
potentiam, quam credimus et scimus Patris et Filii et Spiritus Sancti, ita
dicit Deum; subtrahens autem Filium aut Spiritum Sanctum, ita solum aestimet
Deum Patrem dici, aut ita credit unum Deum: haereticus est in omnibus, immo Judaeus,
quod nomen deorum et angelis et sanctis omnibus a Deo est positum et donatum,
de Patre autem et Filio et Spiritu Sancto propter unam et aequalem divinitatem
non nomen deorum, sed Dei nobis ostenditur atque indicitur, ut credamus, quia
in Patre et Filio et Spiritu Sancto solum baptizamur et non in archangelorum
nominibus aut angelorum, quomodo haeretici, aut Judaei, aut etiam pagani
dementes.
177 82
Haec ergo est salus christianorum, ut credentes Trinitati, id est Patri et
Fllio et Spiritui Sancto, (et) baptizati in ea, veram solam unam divinitatem et
potentiam, maiestatem et substantiam eiusdem esse sine dubio credamus.
Concile Romain, 382; 'Decretum Damasi' seu De explanatione
178 83 Prius agendum est de Spiritu septiformi, qui in Christo
requiescit. Spiritus sapientiae: Christus Dei virtus et
Dei sapientia (I Cor 1, 24). Spiritus intellectus:
Intellectum dabo tibi, et instruam te in via, in qua ingredieris (Ps 31, 8).
Spiritus consilii: Et vocabitur nomen eius magni consilii angelus (Is 9, 6:
Septg). Spiritus virtutis: ut supra, Dei virtus et Dei
sapientia (I Cor 1, 24). Spiritus scientiae Propter eminentia(m) Christi
scientiae Iesu (Eph 3, 19; Phil 3, 8) apostoli. Spiritus veritatis: Ego via et
vita et veritas (Jo 14, 6). Spiritus timoris (Dei): Initium sapientiae timor
Domini (Ps 110, 10; Prv 9, 10). Multiformis autem nominum Christi dispensatio:
Dominus, quia spiritus; Verbum, quia Deus; Filius, quia unigenitus ex Patre;
... propheta, quia futura revelavit; 'Spiritus enim Sanctus non est Patris
tantummodo aut Filii tantummodo Spiritus, sed Patris et Filii Spiritus;
scriptum est enim: Si quis dilexerit mundum, non est Spiritus Patris in illo
(cf. I Io 2, 15; Rom 8,9); item scriptum est: Quisquis 'autem Spiritum Christi
non habet, hic non est eius', (Rom 8, 9); nominato ita Patre et Filio
intelligitur Spiritus' Sanctus, de quo ipse Filius in Evangelio dicit, quia
Spiritus Sanctus a Patre procedit (Jo 15,26), et de meo accipiet et adnuntiabit
vobis (Jo 16, 14).
179 84 Nunc
vero de Scripturis divinis agendum est, quid universalis catholica recipiat
Ecclesia et (vel) quid vitare (vitari) debeat. Incipit ordo Veteris Testamenti.
Genesis liber unus; Exodus lib. 1; Leviticus lib. 1; Numeri lib. 1;
Deuteronomium lib. 1; Jesu Nave lib. 1; Judicum lib. 1; Ruth lib. 1; Regum
libri 4; Paralypomenon (Paralipomenon) libri 2; Psalmi CL (Psalterium) lib. 1;
Salamonis (Salomonis) libri 3: Proverbia lib. 1, Ecclesiastes lib. 1, Cantica
Canticorum l.1; Item Sapientia lib. 1, Ecclesiasticus lib. 1. Item o r d o P r
o p h e t a r u m . Esaiae liber unus; Hieremiae lib.1 cum Cinoth id est
Lamentationibus suis; Ezechiel(is) lib. 1; Danihel(is) lib. 1; Oseae lib. 1;
Amos lib. 1; Micheae lib. 1; Johel lib. 1; Abdiae lib. 1; Jonae lib. 1; Naum
lib. 1; Ambacum (Abbacuc) lib. 1; Sophoniae lib. 1; Aggei lib. 1; Zachariae
lib. 1; Malacihel (Malachiae) lib. 1. Item o r d o s t o r i a r u m . Job
liber unus; Tobiae lib. 1; Esdrae (Hesdrae) libri 2; Hester lib. 1; Judit lib.
1 (-!); Machabeorum libri 2.
180 84
Item ordo Scripturarum Novi et aeterni (-!) Testamenti, quem sancta et
catholica (Romana) suscipit (et veneratur) Ecclesia. Evangeliorum (libri 4:)
secundum Matheum liber unus, sec. Marcum lib. 1, sec. Lucam lib. 1, sec.
Iohannem lib. 1. (Item Actuum apostolorum liber unus.) Epistulae Pauli
(apostoli) numero 14: ad Romanos (ep.) una, ad Corinthios (ep.) duas, ad
Ephesios 1, ad Thessalonicenses 2, ad Galatas 1, ad Philippenses 1, ad
Colosenses 1, ad Timotheum 2, ad Titum 1, ad Filimonem (Philemonem) 1, ad
Hebreos 1. Item Apocalypsis Iohannis liber 1. Et Actus apostolorum liber 1 (-!
Vd. supra).
Item epistulae canonicae (can. ep.) numero 7: Petri apostoli epistulae 2,
Jacobi apostoli ep. 1, Johannis apostoli ep. 1, alterius (Cf note dans DS)
Johannis presbyteri ep. 2, Judae zelotis apostoli ep. 1. Explicit canon Novi
Testamenti.
Saint Sirice, Ep. 'Directa ad decessorem' ad Himerium episc.
181 87
(Prooem. 1) ... Consultationi tuae responsum competens non negamus, quia
officii Nostri consideratione non est Nobis dissimulare, non est tacere
libertas, quibus maior cunctis christianae religionis zelus incumbit. Portamus
onera omnium qui gravantur; quin immo haec portat in Nobis beatus Apostolus
Petrus, qui Nos in omnibus, ut confidimus, administrationis suae protegit et
tuetur heredes. ...
182 (c. 15 20)
Nunc fraternitatis tuae animum ad servandos canones et tenenda decretalia
constituta magis ac magis incitamus, ut haec quae ad tua rescripsimus consulta,
in omnium coepiscoporum nostrorum perferri facias notionem, et non solum eorum
qui in tua sunt dioecesi constituti, sed etiam ad universos Carthaginenses ac
Baeticos, Lusitanos atque Gallicios, vel eos qui vicinos tibi collimitant hinc
inde provinciis, haec quae a Nobis sunt salubri ordinatione disposita, sub
litterarum tuarum prosecutione mittantur. Et quamquam statuta Sedis Apostolicae
vel canonum venerabilia definita nulli sacerdotum Domini ignorare sit liberum:
utilius tamen et, pro antiquitate sacerdotii tui dilectioni tuae esse admodum
poterit gloriosum, si ea, quae ad te speciali nomine generaliter scripta sunt,
per unanimitatis tuae sollicitudinem, in universorum fratrum nostrorum notitiam
perferantur: quatenus et quae a Nobis non inconsulte, sed provide sub nimia
cautela et deliberatione sunt salubriter constituta, intemerata permaneant et
omnibus in posterum excusationibus aditus, qui iam nulli apud Nos patere
poterit, obstruatur.
183 88
(c. 1 2) (Significasti) ... baptizatos ab impiis Arianis plurimos ad fidem
catholicam festinare et quosdam de fratribus nostris eosdem denuo baptizare
velle: quod non licet, cum hoc fieri et Apostolus vetet (cf. Eph 4, 5; Hebr 6,
4s?) et canones contradicant et post cassatum Ariminense Concilium missa ad
provincias a ven. mem. praedecessore meo L i b e r i o generalia decreta
prohibeant. Quos nos cum Novatianis aliisque haereticis, sicut est in synodo
constitutum, per invocationem solam septiformis Spiritus episcopalis manus
impositione catholicorum conventui sociamus, quod etiam totus Oriens
Occidensque custodit; a quo tramite vos quoque posthac minime convenit deviare,
si non vultis a nostro collegio synodali sententia separari.
88a (4, 5) De conjugali autem velatione requisivisti, si desponsatam
alii puellam alter in matrimonium possit accipere. Hoc ne fait, modis omnibus
prohibemus : quia illa benedictio, quam nupturae sacerdos imponit, apud fideles
cuiusdam sacrilegii instar est, si ulla transgressione violetur.
184 (c. 2 3)
Sicut sacram ergo paschalem reverentiam in nullo dicimus esse minuendam, ita
infantibus qui necdum loqui poterunt per aetatem vel his, quibus in qualibet
necessitate opus fuerit sacri unda baptismatis, omni volumus celeritate
succurri, ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si negato desiderantibus
fonte salutari exiens unusquisque de saeculo et regnum perdat et vitam.
Quicumque etiam discrimen naufragii, hostilitatis incursum, obsidionis ambiguum
vel cuiuslibet corporalis aegritudinis desperationem inciderint, et sibi unico
credulitatis auxilio poposcerint subveniri, eodem quo poscunt momento temporis
expetitae regenerationis praemia consequantur. Hactenus erratum in hac parte
sufficiat; nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab
apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit Ecclesiam
soliditate divelli.
185 (7, 8sqq)
Veniamus nunc ad sacratissimos ordines clericorum, quos in venerandae
religionis iniuriam ita per vestras provincias calcatos atque confusos . . .
reperimus, ut Ieremiae nobis voce dicendum sit: 'Quis dabit capiti meo aquam,
aut oculis meis fontem lacrimarum ? et flebo populum hunc die ac nocte' (Ier 9,
1). ... Plurimos enim sacerdotes Christi atque levitas, post longa
consecrationis suae tempora, tam de coniugiis propriis quam etiam de turpi
coitu sobolem didicimus procreasse et crimen suum hac praescriptione defendere,
quia in Veteri Testamento sacerdotibus ac ministris generandi facultas legitur
attributa. Dicat mihi nunc, quisquis ille est sectator libidinum: ... Cur
(Dominus) eos, quibus cornmittebantur sancta sanctorum, praemonet dicens:
Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester (Lv 20, 7; 1 Petr 1,
16) ? Cur etiam procul a suis domibus, anno vicis suae, in templo habitare
iussi sunt sacerdotes? Hac videlicet ratione, ne vel
cum uxoribus possent carnale exercere commercium, ut conscientiae integritate
fulgentes, acceptabile Deo munus offerent. ( 10) Unde et Dominus Jesus, cum nos
suo illustrasset adventu, in Evangelio protestatur, quia Legem venerit implere,
non solvere (Mt 5, 17). Et ideo Ecclesiae, cuius sponsus est, formam castitatis
voluit splendore radiare, ut in die iudicii, cum rursus advenerit, 'sine macula
et ruga' (Eph 5, 27) eam possit ... reperire. Quarum sanctionum omnes
sacerdotes atque levitae insolubili lege constringimur, ut a die ordinationis
nostrae sobrietati ac pudicitiae et corda nostra mancipemus et corpora, dummodo
per omnia Deo nostro in his, quae quotidie offerimus, sacrificiis placeamus.
'Qui autem in carne sunt, dicente electionis vase, Deo placere non possunt'
(Rom 8, 8).... Ii vero, qui illiciti privilegii excusatione nituntur, ut sibi
asserant veteri hoc lege concessum, noverint se ab omni ecclesiastico honore,
quo indigne usi sunt, Apostolicae Sedis auctoritate deiectos nec unquam posse
veneranda attrectare mysteria, quibus se ipsi, dum obscoenis cupiditatibus
inhiant, privaverunt. Et quia exempla praesentia cavere nos praemonent in
futurum: quilibet episcopus, presbyter atque diaconus, quod non optamus
deinceps, fuerit talis inventus, iam nunc sibi omnem per nos indulgentiae
aditum intelligat obseratum: quia ferro necesse est excidantur vulnera, quae
fomentorum non senserint medicinam.
90 (13) Monachos quoque, quos tamen morum gravitas et vitae ac fidei
institutio sancta commendat, clericorum officiis aggregari et optamus et
volumus ... (cf n.l580).
(3) Sane non possumus negare de Mariae filiis iure reprehensum, meritoque
vestram sanctitatem abhorruisse, quod ex eodem utero virginali, ex quo secundum
carnem Christus natus est, alius partus effusus sit. Neque enim elegisset
Dominus Iesus nasci per virginem, si eam iudicasset tam incontinentem fore, ut
illud genitale Dominici corporis, illam aulam regis aeterni concubitus humani
semine coinquinaret. Qui enim hoc adstruit, nihil aliud nisi perfidiam Iudaicam
adstruit, qui dicunt eum non potuisse nasci ex virgine. Nam si hanc accipiant a
sacerdotibus auctoritatem, ut videatur Maria partus fudisse plurimos, maiore
studio veritatem fidei expugnare contendunt.
Concile de Carthage III, 28 août 397
186 92 (Placuit,) ... ut praeter scripturas canonicas nihil in
ecclesia legatur sub nomine divinarum Scripturarum. Sunt autem canonicae
scripturae: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Iesu(s) Nave,
Iudicum, Ruth, Regnorum libri quatuor, Paralipomenon libri duo, Job, Psalterium
Davidicum, Salomonis libri quinque, duodecim libri Prophetarum, Esaias,
Ieremias, Daniel, Ezechiel, Tobias, Iudith, Hester, Hesdrae libri duo,
Machabaeorum libri duo. Novi autem Testamenti: Evangeliorum libri quatuor,
Actus Apostolorum liber unus, Pauli Apostoli epistolae tredecim, eiusdem ad
Hebraeos una, Petri duae, Ioannis tres (comp. DS 180),
Iacobi una, Iudae una, Apocalypsis Joannis.
(Additur in quodam cod.:) ... ut de confirmando isto canone transmarina
Ecelesia consulatur.
Concile de Tolede I, sept. 400 (405)?
187 Can. 20. (1) Quamvis paene ubique custodiatur, ut absque episcopo
chrisma nemo conficiat, tamen quia in aliquibus locis vel provinciis presbyteri
dicuntur chrisma conficere, placuit, ex hac die nullum alium nisi episcopum
chrisma conficere et per dioeceses destinare, ita ut de singulis ecclesiis ad
episcopum ante diem Paschae diaconi destinentur aut subdiaconi, ut confectum
chrisma ab episcopo destinatum ad diem Paschae possit occurrere. (2) Episcopum
sane certum est omni tempore licere chrisma conficere, sine conscientia autem
episcopi nihil penitus faciendum; statutum vero est diaconum non chrismare, sed
presbyterum absente episcopo, praesente vero, si ab ipso fuerit praeceptum.
188 19
Credimus in unum verum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, visibilium
et invisibilium factorem, per quem creata sunt omnia in caelo et in terra. Hunc
unum Deum et hanc unam esse divini nominis (divinae substantiae) Trinitatem. Patrem (autem) non esse ipsum Filium, sed habere Filium qui Pater non
sit. Filium non esse Patrem, sed Filium Dei (de Patris) esse natura. Spiritum
quoque Paracletum (Paraclituml esse, qui nec Pater sit ipse, nec Filius, sed a
Patre (Filioque) procedat (procedens). Est ergo ingenitus Pater, genitus
Filius, non genitus Paracletus, sed a Patre (Filioque) procedens. Pater est,
cuius vox haec est audita de caelis: Hic est Filius meus dilectus, in quo bene
complacui; hunc (ipsum) audite (Mt 17, 5; 2Petr 1,17; cf. Mt 3,17). Filius est,
qui ait: Ego a Patre exivi, et a Deo veni in hunc mundum (cf. Io l 6,28).
paracletus ipse (Paraclitus Spiritus) est, de quo Filius ait: Nisi abiero (ego)
ad Patrem, Paracletus non veniet ad vos (Jo 16, 7). Hanc Trinitatem personis
distinctam, substantiam unam (unitam), virtutem potestatem, maiestatem (virtute
et potestate et maiestate) indivisibilem indifferentem; praeter illam (hanc)
nullam (credimus) divinam esse naturam, vel angeli vel spiritus vel virtutis
alicuius, quae Deus esse credatur.
189 20 Hunc
igitur (ergo) Filium Dei, Deum, natum a Patre ante omne omnino principium,
sanctificasse in utero beatae Mariae virginis (uterum Mariae vg.), atque ex ea
verum hominem, sine viri (virili) generatum semine suscepisse; (duabus dumtaxta
naturis, id est deitatis et carnis, in unam convenientibus omnino personam) id
est Dominum (nostrum) Jesum Christum. Non (Nec) imaginarium corpus aut forma
sola compositum (phantasmatis alicuius in eo fuisse), sed solidum (atque
verum): Atque hunc et esuriisse et sitiisse et doluisse et flevisse et omnia
corporis exitia sensisse (omnes corporis injurias pertulisse). Postremo (a
Judaeis) crucifixum, mortuum (-!) et sepultum, (et) tertia die resurrexisse;
conversatum postmodum cum discipulis (suis), quadragesima (post resurrectionem)
die ad caelos (caelum) ascendisse. Hunc filium hominis etiam 'Dei Filium'
appellari (dici); Filium autem Dei 'Deum', 'filium hominis' non vocari (Filium
autem Dei Deum hominis filium appellari ).
190 20
Resurrectionem vero (futuram) humanae credimus carnis (carni). Animam autem
hominis non divinam esse substantiam aut Dei partem, sed creaturam (dicimus)
divina voluntate non prolapsam (?) (creatam).
Concile de Tolede I, 'Symbolum Toletanum I', 400
191 21
1. Si quis ergo (autem) dixerit atque (aut) crediderit, a Deo omnipotente
mundum hunc factum non fuisse atque eius omnia instrumenta, anathema sit.
192 22
2. Si quis dixerit atque (vel) crediderit, Deum Patrem eundem Filium esse (esse
Filium) vel Paracletum, an. s.
193 23
3. Si quis . . . crediderit, Deum (Dei) Filium eundem esse Patrem vel
Paracletum, an. s.
194 24
4. Si quis . . . crediderit, Paracletum Spiritum (-!) vel Patrem esse vel
Filium, an. s.
195 25 5.
Si quis . . . crediderit, hominem Iesum Christum a Filio Dei assumptum non
fuisse (carnem tantum sine anima a Filio Dei fuisse susceptam), an. s.
196 26
6. Si quis .. . crediderit, Filium Dei Deum passum (Christum innascibilem
esse), an. s.
197 27
7. Si quis . . . crediderit, hominem Iesum Christum hominem impassibilem fuisse
(deitatem Christi convertibilem fuisse vel passibilem), an. s.
198 28
8. Si quis . . . crediderit, alterum Deum esse priscae Legis, alterum
Evangeliorum, an. s.
199 29
9. Si quis . . . crediderit, ab altero Deo mundum fuisse factum quam (factum
fuisse et non ) ab eo, de quo scriptum est: In principio fecit Deus caelum et
terram (cf. Gn 1,1), an. s.
200 30 10. Si quis ... crediderit, corpora humana non
resurrectura (resurgere) post mortem, an. s.
201 31 11. Si quis ... crediderit, animam humanam
Dei portionem vel Dei esse substantiam, an. s.
202 32 12. Si quis aliquas scripturas, praeter
quas catholica Ecclesia recepit, vel in auctoritate habendas esse crediderit
vel fuerit veneratus (Si quis... crediderit, alias scripturas, praeter quas
Ecclesia catholica recipit, in auctoritate habendas vel esse venerandas), an.
s.
203 33 (13. Si quis . ...crediderit, deitatis et
carnis unam in Christo esse naturam, an. s.)
204 34 (14. Si quis ..... crediderit, esse
aliquid, quod se extra divinam Trinitatem possit extendere, an. s.)
205 35 (15. Si quis astrologiae vel mathesiae
(sic!) aestimat esse credendum, an. s.) (cf. DS 460)
206 36 (16. Si quis ... crediderit, coniugia
hominum, quae secundum legem divinam licita habentur, exsecrabilia esse, an.
s.)
207 37 (17. Si quis ... crediderit, carnes avium
seu pecudum, quae ad escam datae sunt, non tantum pro castigatione corporum
abstinendas, sed exsecrandas esse, an. s.)
208 38 ( 18. Si quis in his erroribus
Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismi
contra sedem sancti Petri faciat, an. s.)
Saint Anastase I, Ep. 'Dat mihi' ad Venerium episc. Mediolan.,
1.1
209 93 Dat mihi plurimum laetitiae illud Christi
amore factum, quo divinitatis studio et alacritate succensa, integram fidem
Apostolis traditam locatamque a maioribus toto orbe victrix retinebat Italia,
hoc quippe sub tempore, quo divae memoriae Constantius orbem victor obtinuit,
nec potuit sordes suas immittere aliqua subreptione haeretica factio Ariana,
Deo nostro, ut credimus, providente, ne illa sancta fides et impolluta in
aliquo vitio blasphemiae maledicorum hominum contaminaretur, haec scilicet,
quae a sanctis viris et in requie sanctorum iam collocatis episcopis tractata
fuerat vel definita in Synodi conventu Nicaenae. Pro qua exilium libenter
tulerunt, qui sancti tunc episcopi sunt probati, hoc est Dionysius inde Dei
servus, divina instructione compositus, vel eius secuti exemplum sanctae
recordationis, Ecclesiae Romanae Liberius episcopus, Eusebius quoque a
Vercellis, Hilarius de Gallis, ut de plerisque taceam, quorum potuerit arbitrio
residere cruci potius affigi, quam Deum Christum, quod Ariana cogebat haeresis,
blasphemarent, aut Filium Dei Deum Christum dicerent creaturam Domini. Sequitur
reprobatio librorum Origenis Alexandrini a Rufino latine conversorum: cf DS 353
Saint Innocent I, Ep. 'Etsi tibi' ad Victricium episc.
Rotomag. (Rouen), 15 février 404
211 94
(c. 8 11) (Expedit custodire)... ut venientes a Novatianis vel Montensibus per
manus tantum impositionem suscipiantur, quia quamvis ab haereticis, tamen in
Christi nomine sunt baptizati.
Saint Innocent I, Ep. 'Consulenti tibi' ad Exsuperium episc.
Tolosanum (Toulouse); 20. Febr. 405
212 95
(c. 2) ....Quaesitum est, quid de his observari oporteat, qui post baptismum
omni tempore incontinentiae voluptatibus dediti, in extremo fine vitae suae
paenitentiam simul et reconciliationem communionis exposcunt. De his observatio
prior durior, posterior interveniente misericordia inclinatior (est). Nam
consuetudo prior tenuit ut concederetur (eis) paenitentia, sed communio
negaretur. Nam cum illis temporibus crebrae persecutiones essent, ne
communionis concessa facilitas homines de reconciliatione securos non revocaret
a lapsu, merito negata communio est, concessa paenitentia, ne totum penitus
negaretur: et duriorem remissionem fecit temporis ratio. Sed postquam Dominus
noster pacem Ecclesiis suis reddidit, iam terrore depulso communionem dari
abeuntibus placuit, et propter Domini misericordiam quasi viaticum profecturis,
et ne Novatiani haeretici negantis veniam asperitatem et duritiam sequi
videamur. Tribuitur ergo cum paenitentia extrema communio: ut homines huiusmodi
vel in supremis (al.: extremis) suis, permittente Salvatore nostro, a perpetuo
exitio vindicentur (cf. DS 2638).
213 96
(c. 7) Qui vero libri recipiantur in canone, brevis adnexus ostendit. Haec
sunt, quae desiderata moneri voce voluisti: Moysen libri V, id est Genesis
Exodi Levitici Numeri Deuteronomii, et Hiesu Nave I, Iudicum I, Regnorum libri
IV, simul et Ruth, Prophetarum libri XVI, Solomonis libri V, Psalterium. Item
historiarum: Iob liber 1, Tobiae I, Hester I, Iudith I, Machabeorum II, Hesdrae
II, Paralypomenon II. Item Novi Testamenti Evangeliorum IV, Apostoli Pauli
epistulae XIII (XIV), epistulae Iohannis III, epistulae Petri II, (epistula
Iudae I,) epistula Iacobi I, Actus Apostolorum, Apocalypsis Iohannis. Cetera
autem, quae vel sub nomine Mathiae sive Iacobi minoris, vel sub nomine Petri et
Iohannis, quae a quodam Leucio scripta sunt, (vel sub nomine Andreae, quae a Xenocaride
et Leonida philosophis,) vel sub nomine Thomae, et si qua sunt alia, non solum
repudianda, verum etiam noveris esse damnanda.
Saint Innocent I, Ep. 'Magna me gratulatio' ad Rufum et alios
episcopos Macedoniae, 13. Dec. 414
214 97
(Explicatur, cur secundum can. 8 et 19 Nicaenum DS 127s baptizandi quidem sint
Paulianistae ad Ecclesiam venientes, non vero Novatiani:) (c. 5 10) Quod
idcirco distinctum esse ipsis duabus haeresibus, ratio manifesta declarat, quia
Paulianistae in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti minime baptizant, et
Novatiani iisdem nominibus tremendis venerandisque baptizant, nec apud istos de
unitate potestatis divinae, hoc est Patris et Filii et Spiritus Sancti,
quaestio aliquando commota est.
Saint Innocent I, Ep. 'Si instituta ecclesiastica' ad Decentium
episc. Eugubinum (Gubbio), 19. Mart. 416
215 98
(c. 3 6) De consignandis vero infantibus manifestum est, non ab alio quam ab
episcopo fieri licere. Nam presbyteri, licet secundi sint sacerdotes,
pontificatus tamen apicem non habent. Hoc autem pontificium solis deberi
episcopis, ut vel consignent, vel Paracletum Spiritum tradant, non solum
consuetudo ecclesiastica demonstrat, verum et illa lectio Actuum Apostolorum,
quae asserit Petrum et Ioannem esse directos, qui iam baptizatis traderent
Spiritum Sanctum (cf. Act 8, 14-17). Nam presbyteris, sive extra episcopum,
sive praesente episcopo cum baptizant, chrismate baptizatos ungere licet, sed
quod ab episcopo fuerit consecratum; non tamen frontem ex eodem oleo signare,
quod solis debetur episcopis, cum tradunt Spiritum Paracletum. Verba vero
dicere non possum, ne magis prodere videar, quam ad consultationem respondere.
216 99
(c. 8 11) Sane quoniam de hoc sicut de ceteris consulere voluit dilectio tua,
adiecit etiam filius meus Caelestinus diaconus in epistola sua, esse a tua
dilectione positum illud, quod in beati Apostoli Jacobi epistola conscriptum
est: 'Si infirmus aliquis in vobis est, vocet presbyteros, et orent super eum,
ungentes eum oleo in nomine Domini: et oratio fidei salvabit laborantem, et
suscitabit illum Dominus, et si peccatum fecit, remittet ei' (Iac 5, 14 s).
Quod non est dubium de fidelibus aegrotantibus accipi vel intelligi debere, qui
sancto oleo chrismatis perungi possunt, quod ab episcopo confectum, non solum
sacerdotibus, sed et omnibus uti Christianis licet in sua aut in suorum
necessitate ungendum. Ceterum illud superfluum esse videmus adiectum, ut de
episcopo ambigatur quod presbyteris licere non dubium est. Nam idcirco
presbyteris dictum est, quia episcopi occupationibus alii impediti ad omnes
languidos ire non possunt. Ceterum si episcopus aut
potest aut dignum ducit aliquem a se visitandum, et benedicere et tangere
chrismate sine cunctatione potest, cuius est chrisma conficere. Nam paenitentibus istud infundi non potest, quia genus est sacramenti.
Nam quibus reliqua sacramenta negantur, quomodo unum genus putatur posse
concedi ?
Saint Innocent I, Ep. 'In requirendis' ad episcopos Conc.
217 100
(c. 1) In requirendis divinis (Dei) rebus ... antiquae traditionis exempla
servantes ... nostrae religionis vigorem non minus nunc in consulendo quam
antea, cum pronuntiaretis, vera ratione firmatis (firmastis), qui ad Nostrum
referendum adprobastis esse iudicium, scientes, quid Apostolicae Sedi, cum
omnes hoc loco positi ipsum sequi desideremus Apostolum, debeatur, a quo ipse
episcopatus et tota auctoritas nominis huius emersit. Quem sequentes tam mala
iam damnare novimus quam probare laudanda, vel(ut) id vero, quod Patrum
instituta sacerdotali custodientes officio non censetis esse calcanda quod illi
non humana sed divina decrevere sententia, ut quicquid quamvis de disiunctis
remotisque provinciis ageretur, non prius ducerent finiendum, nisi ad huius
Sedis notitiam perveniret, ut tota huius auctoritate, iusta quae fuerit
pronuntiatio, firmaretur, indeque sumerent ceterae Ecclesiae, velut de natali
suo fonte aquae cunctae procederent et per diversas totius mundi regiones puri
(latices) capitis incorruptae manarent, quid praecipere, quos abluere, quos
velut in caeno inemundabili sordidatos mundis digna corporibus unda vitaret.
Saint Innocent I, Ep. 'Inter ceteras Ecclesiae Romanae' ad
Silvanum et ceteros Synodi Milevitanae Patres, 27. Ian. 417
218 (c. 2) Diligenter ergo et congrue apostolici consulitis honoris,
arcani honoris, inquam, illius, quem 'praeter illa, quae sunt extrinsecus,
sollicitudo' manet 'omnium Ecclesiarum' (2 Cor 11, 28) super anxiis rebus quae
sit tenenda sententia, antiquae scilicet regulae formam secuti, quam toto
semper ab orbe mecum nostis servatam. ... Quid id etiam actione firmastis nisi scientes,
quod per omnes provincias de apostolico fonte petentibus responsa semper
emanent? Praesertim quotiens fidei ratio ventilatur, arbitror omnes fratres et
coepiscopos nostros nonnisi ad Petrum, id est sui nominis et honoris auctorem
referre debere, velut nunc rettulit vestra dilectio, quod per totum mundum
possit Ecclesiis omnibus in commune prodesse. Fiant enim necesse est cautiores,
cum inventores malorum ad duplicis relationem synodi sententiae nostrae
statutis viderint ab ecclesiastica communione seiunctos.
219 (c. 5) ...
parvulos aeternae vitae praemiis etiam sine baptismatis gratia posse donari,
perfatuum est. Nisi enim manducaverint carnem Filii hominis et biberint
sanguinem eius, non habebunt vitam in semet ipsis (cf Jo 6, 53s). Qui autem
hanc eis sine regeneratione defendunt, videntur mihi ipsum baptismum velle
cassare, cum praedicant nos habere, quod in eos credunt non sibi baptismate
conferendum (al.: quod in eos creditur non nisi baptismate conferendum). Si ergo nihil volunt
officere, non renasci fateantur necesse est nec regenerationis sacra fluenta
prodesse. Verum, ut superfluorum hominum prava doctrina celeri veritatis possit
ratione discingi, proclamat hoc Dominus in Evangelio dicens: Sinite infantes et
nolite eos prohibere (venire) ad me (: talium est enim regnum caelorum) (cf. Mt
19, 14; Mc 10, 14; Lc 18, 16).
Saint Zosime, Ep. 'Quamvis Patrum' ad Concilium Carthag.
221 109
(n 1) Quamvis Patrum traditio Apostolicae Sedi auctoritatem tantam tnbuerit, ut
de eius iudicio disceptare nullus auderet, idque per canones semper regulasque
servaverit et currens adhuc suis legibus ecclesiastica disciplina Petri nomini,
a quo ipsa quoque descendit, reverentiam quam debet exsolvat: ...
(3) cum ergo tantae auctoritatis et Petrus caput sit et sequentia omnium
maiorum statuta firmaverint, ut iam humanis divinisque legibus disciplinisque
omnibus finiretur Romanam Ecclesiam, cuius locum regeret (al.: firmetur Romana
Ecclesia, cuius locum Nos regere), ipsius quoque potestatem nominis
obtinere...:
(4) tamen, cum Nobis tantum esset auctoritatis, ut nullus de Nostra possit
retractare sententia, nihil egimus, quod non ad vestram notitiam Nostris ultro
litteris referremus, dantes hoc fraternitati et in commune consulentes, non
quia quid deberet fieri nesciremus aut faceremus aliquid, quod contra
utilitatem Ecclesiae veniens displiceret, sed pariter vobiscum voluimus habere
tractatum de illo (Caelestio accusato).
Concile de Carthage (XV, ou XVI), commencé le 1 mai 418
222 101 Can. 1. Placuit omnibus episcopis ... in sancta Synodo
Carthaginensis Ecclesiae constitutis: ut quicumque dixerit, Adam primum hominem
mortalem factum ita, ut, sive peccaret sive non peccaret, moreretur in corpore,
hoc est de corpore exiret non peccati merito, sed necessitate naturae, anathema
sit.
223 102
Can. 2. Item placuit, ut quicumque parvulos recentes ab uteris matrum
baptizandos negat aut dicit in remissionem quidem peccatorum eos baptizari, sed
nihil ex Adam trahere originalis peccati, quod lavacro regenerationis expietur,
unde sit consequens, ut in eis forma baptismatis 'in remissionem peccatorum'
non vera, sed falsa intellegatur an. s. Quoniam non aliter intellegendum est
quod ait Apostolus: 'Per unum hominem peccatum intravit in mundum (et per
peccatum mors), et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt'
(cf. Rom 5, 12), nisi quemadmodum Ecclesia catholica ubique diffusa semper
intellexit. Propter hanc enim regulam fidei etiam parvuli, qui nihil peccatorum
in se ipsis adhuc committere potuerunt, ideo in peccatorum remissionem
veraciter baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione
traxerunt.
224 1024
Can. 3'. Item placuit, ut si quis dicit, ideo dixisse Dominum: 'In domo Patris
mei mansiones multae sunt' (Jo 14,2), ut intelligatur, quia in regno caelorum
erit aliquis medius aut ullus alicubi locus, ubi beati vivant parvuli qui sine
baptismo ex hac vita migrarunt, sine quo in regnum caelorum, quod est vita
aeterna, intrare non possunt, an. s. Nam cum Dominus dicat: Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non intrabit in regnum caelorum (Jo 3,5),
quis catholicus dubitet participem fore diaboli eum, qui coheres esse non
meruit Christi ? Qui enim dextra caret, sinistram procul dubio partem incurret.
225 103
Can.3. item placuit ut quicumque dixerit, gratiam Dei, qua justificatur homo
per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere,
quae jam commissa sunt, nonetiam ad adjutorium, ut non committantur, an.s.
226 104
Can.4. Item, quisquis dixerit, eandem gratiam Dei per Jesum Christum Dominum
nostrum propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis
revelatur et aperitur intelligentia mandatirum, ut sciamus, quid appetere, quid
vitare debeamus, non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum
cognoverimus, etaim facere diligamus atque valeamus, an. s. Cum enim dicat
Apostolus: "Scientia inflat, caritas vero aedificat" (Cor1 8.1),
valde impium est, ut credams, ad eam quae inflat nos habere gratiam Christi, et
ad eam, quae aedificat, non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire, quid
facere debeamus, et diligere, ut faciamus, ut aedificante caritate scientia nos
non possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est: "Qui docet homines
scientiam" (Ps 93.10) ita etiam sciptum est: "Caritas ex Deo
est" (Jo1 4.7).
227 105
Can. 5. Item placuit, ut quicumque dixerit, ideo nobis gratiam iustificationis
dari, ut, quod facere per liberum iubemur arbitrium, facilius possimus implere
per gratiam, tamquam et si gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen
possimus etiam sine illa implere divina mandata, an. s. De fructibus enim
mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait: sine me difficilius potestis
facere, sed ait: 'Sine me nihil potestis facere' (Io 15, 5).
228 106
Can. 6. Item placuit, quod ait S. Joannes Apostolus: Si dixerimus, quia
peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est (I Io
1,8): quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter humilitatem oportere
dici, nos habere peccatum, non quia vere ita est, an. s. Sequitur enim
Apostolus et adiungit: Si autem confessi fuerimus peccata nostra, fidelis est
et iustus, qui remittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniquitate (1 Io 1,
9). Ubi satis apparet, hoc non tantum humiliter, sed etiam veraciter dici.
Poterat enim Apostolus dicere: 'Si dixerimus: non habemus peccatum, nos ipsos
extollimus, et humilitas in nobis non est'. Sed cum ait: Nos ipsos decipimus,
et veritas in nobis non est: satis ostendit eum, qui se dixerit non habere
peccatum, non verum loqui, sed falsum.
229 107
Can. 7. Item placuit, ut quicumque dixerit, in oratione dominica ideo dicere
sanctos: 'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6, 12), ut non pro seipsis hoc
dicant, quia non est iam necessaria ista petitio, sed pro aliis qui sunt in suo
populo peccatores et ideo non dicere unumquemque sanctorum: 'Dimitte mihi
debita mea', sed 'Dimitte nobis debita nostra', ut hoc pro aliis potius quam
pro se iustus petere intellegatur, an. s. Sanctus enim et iustus erat Apostolus
Iacobus, cum dicebat: 'In multis enim offendimus omnes' (Iac 3, 2). Nam quare
additum est 'omnes', nisi ut ista sententia conveniret et Psalmo (142, 2), ubi
legitur: Ne intres in iudicium cum servo tuo, quia non iustificabitur in
conspectu tuo omnis vivens ? Et in oratione sapientissimi Salomonis: Non est
homo qui non peccavit (3 Reg 8, 46). Et in libro sancti Job (37, 7): In manu
omnis hominis signat, ut sciat omnis homo infirmitatem suam. Unde etiam Daniel
sanctus et iustus, cum in oratione pluraliter diceret: 'Peccavimus, iniquitatem
fecimus' (Dn 9.5,15), et cetera quae ibi veraciter et humiliter confitetur: ne
putaretur, quemadmodum quidam sentiunt, hoc non de suis, sed de populi sui
potius dixisse peccatis, postea dixit: 'Cum ... orarem et confiterer peccata
mea et peccata populi mei' (Dn 9,20) Domino Deo meo, noluit dicere 'peccata
nostra', sed peccata populi sui dixit et sua, quoniam futuros istos, qui tam
male intellegerent, tamquam propheta praevidit.
230 108
Can. 8. Item placuit, ut quicumque ipsa verba dominicae orationis, ubi dicimus:
'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6,12), ita volunt a sanctis dici, ut
humiliter, non veraciter hoc dicatur, an. s. Quis enim ferat orantem et non
hominibus, sed ipsi Domino mentientem, qui labiis sibi dicit dimitti velle, et
corde dicit, quae sibi dimittantur, debita non habere?
Saint Zosime, Ep. 'Tractatoria' ad Eccclesias Orientales, entre
231 109a
Fidelis Dominus in verbis suis (Ps 144, 13) eiusque baptismus re ac verbis, id
est opere, confessione et remissione vera peccatorum in omni sexu, aetate,
condicione generis humani eandem plenitudinem tenet. Nullus enim, nisi qui
peccati servus est, liber efficitur, nec redemptus dici potest, nisi qui vere
per peccatum fuerit ante captivus, sicut scriptum est: 'Si vos Filius
liberaverit, vere liberi eritis' (Io 8, 36). Per ipsum enim renascimur
spiritaliter, per ipsum crucifigimur mundo. Ipsius morte mortis ab Adam omnibus
nobis introductae atque transmissae universae animae, illud propagatione (al.:
propagine) contractum chirographum (cf. Col 2, 14) rumpitur, in quo nullus
omnino natorum, antequam per baptismum liberetur, non tenetur obnoxius.
Saint Boniface, Ep. 'Retro majoribus' ad Rufum episc.
232 110
(c. 2) ... Ad synodum (Corinthi) ... talia scripta direximus, quibus universi
fratres intellegant, ... de nostro non esse iudicio retractandum. Numquam
etenim licuit de ea rursus <re>, quae semel statuta est ab Apostolica
Sede, tractari.
Saint Boniface, Ep. 'Institutio' ad episcopos Thessaliae,
233
(c. l) Institutio universalis nascentis Ecclesiae de beati Petri sumpsit honore
principium, in quo regimen eius et summa consistit. Ex eius enim ecclesiastica
disciplina per omnes Ecclesias, religionis iam crescente cultura, fonte
manavit. Nicaenae synodi non aliud praecepta testantur: adeo ut non aliquid
super eum ausa sit constituere, cum videret, nihil supra meritum suum posse
conferri, omnia denique huic noverat Domini sermone concessa. Hunc ergo
Ecclesiis toto orbe diffusis velut caput suorum certum est esse membrorum: a
qua se quisque abscidit, sit christianae religionis extorris, cum in eadem non
ceperit esse compage.
Saint Boniface, Ep. 'Manet beatum' ad Rufum et ceteros
episcopos per Macedoniam etc., 11 Mars 422
234 5000
Manet beatum apostolum Petrum per sententiam dominicam universalis Ecclesiae ab
hoc sollicitudo suscepta, quippe quam evangelio teste in se noverit esse
fundatam. Nec umquam eius honor vacuus potest esse curarum, cum certum sit
summam rerum ex eius deliberatione pendere.... Absit hoc a Domini sacerdotibus,
ut in hunc aliquis eorum cadat reatum, ut in nova quippiam usurpatione
temptando, inimica sibi faciat scita maiorum, aemulum se illum specialiter
habere cognoscens, apud quem Christus noster sacerdotii summam locavit, in
cuius contumeliam quisquis insurgit, habitator caelestium non poterit esse
regnorum. 'Tibi', inquit, 'dabo claves regni caelorum' (Mt 16, 19), in quod
nullus absque gratia ianitoris intrabit. ...
235 5001
Quoniam locus exigit, si placet, recensete canonum sanctiones, repperietis,
quae sit post Ecclesiam Romanam secunda sedes, quaeve sit tertia.... Nemo
unquam apostolico culmini, de cuius iudicio non licet retractari, manus obvias
audacter intulit, nemo in hoc rebellis exstitit nisi qui de se voluit iudicari.
Servant Ecclesiae magnae praedictae ... per canones dignitates : Alexandrina et
Antiochena (cf. Conc. Nicaen. I can. 6), habentes ecclesiastici iuris notitiam.
Servant, inquam, statuta maiorum, ... in omnibus deferentes, et eius
vicissitudinem recipientes gratiae, quam se in Domino, qui pax nostra est,
Nobis debere cognoscunt. Sed quia res postulat, adprobandum documentis est,
maxime Orientalium Ecclesias in magnis negotiis, in quibus opus esset
disceptatione maiore, Sedem semper consuluisse Romanam, et quotiens usus
exegit, eius auxilium postulasse. (Sequuntur exempla appellationum et
consultationum in causa Athanasii et Petri Alexandrini, Ecclesiae Antiochenae,
Nectarii C'politani, Orientalium separatorum tempore Innocentii I).
Saint Célestin I, ep. " Cuperemus quidem "
236 111 (2) Agnovimus paenitentiam morientibus denegari nec illorum
desideriis annui, qui obitus sui tempore hoc animae suae cupiunt remedio
subveniri. Horremus, fateor, tantae impietatis aliquem reperiri,
ut de Dei pietate desperet, quasi non possit ad se quovis tempore concurrenti
succurrere et periclitantem sub onere peccatorum hominem pondere, quo se ille
expediri desiderat, liberare. Quid hoc, rogo, aliud est, quam morienti mortem
addere, eiusque animam sua crudelitate, ne absoluta esse possit, occidere? Cum
Deus ad subveniendum paratissimus, invitans ad paenitentiam sic promittat:
Peccator, inquit, quacunque die conversus fuerit, peccata eius non imputabuntur
ei (cf: Ez 33, 16).... Cum ergo sit Dominus cordis inspector, quovis tempore
non est deneganda paenitentia postulanti. ...
237 128
Cap. 2. Augustinum sanctae recordationis virum pro vita sua atque meritis in
nostra communione semper habuimus, nec unquam hunc sinistrae suspicionis saltem
rumor adspersit: quem tantae scientiae olim fuisse meminimus, ut inter
magistros optimos etiam ante a meis semper decessoribus haberetur.
Capitula pseudo-Caelestina seu 'Indiculus' (Rome, vers 435-442;
238 129
Quia nonnulli, qui catholico nomine gloriantur, in damnatis haereticorum
sensibus seu pravitate sive imperitia demorantes, piissimis disputatoribus
obviare praesumunt, et cum Pelagium atque Caelestium anathematizare non
dubitent, magistris tamen nostris, tamquam necessarium modum excesserint,
obloquuntur, eaque tantummodo sequi et probare profitentur, quae sacratissima
beati Apostoli sedes Petri contra inimicos gratiae Dei per ministerium
praesulum suorum sanxit et docuit, necessarium fuit diligenter inquirere quid
rectores Romanae Ecclesiae de haeresi, quae eorum temporibus exorta fuerat,
iudicarint, et contra nocentissimos liberi arbitrii defensores quid de gratia
Dei sentiendum esse censuerint; ita ut etiam Africanorum conciliorum quasdam
sententias iungeremus, quas utique suas fecerunt apostolici antistites, cum
probarunt. Ut ergo plenius, qui in aliquo dubitant, instruantur, constitutiones
sanctorum Patrum compendioso manifestamus Indiculo, quo, si quis non nimium est
contentiosus, agnoscat omnium disputationum connexionem ex hac subditarum
auctoritatum brevitate pendere, nullamque sibi contradictionis superesse
rationem, si cum catholicis credat et dicat:
239 130
Cap. 1. In praevaricatione Adae
omnes homines, naturalem possibilitatem et innocentiam perdidisse, et neminem
de profundo illius ruinae per liberum arbitrium posse consurgere, nisi eum
gratia Dei miserentis erexerit, pronuntiante b. mem. I n n o c e n t i o papa
atque dicente in Ep. ad Carthaginense Concilium : 'Liberum enim arbitrium olim
ille perpessus, dum suis inconsultius utitur bonis, cadens in praevaricationis
profunda demersus est, et nihil quemadmodum exinde surgere posset, invenit;
suaque in aeternum libertate deceptus huius ruinae iacuisset oppressu, nisi eum
post Christi pro sua gratia relevasset adventus, qui per novae regenerationis
purificationem omne praeteritum vitium sui baptismatis lavacro purgavit.'
240 131
Cap. 2. Neminem esse per semetipsum bonum, nisi participationem sui ille donet,
qui solus est bonus. Quod in eisdem scriptis eiusdem pontificis sententia
protestatur dicens: 'Numquid nos de eorum posthac rectum mentibus aestimemus,
qui sibi se putant debere, quod boni sunt nec illum considerant, cuius quotidie
gratiam consequuntur, qui sine illo tantum se assequi posse confidunt?'
241 132
Cap. 3. Neminem etiam baptismatis gratia renovatum idoneum esse ad superandas
diaboli insidias et ad vincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum
adiutorium Dei perseverantiam bonae conservationis acceperit. Quod eiusdem
antistitis in eisdem paginis doctrina confirmat, dicens: 'Nam quamvis hominem
redemisset a praeteritis ille peccatis, tamen sciens iterum posse peccare ad
reparationem sibi, quemadmodum posset illum et post ista corrigere, multa
servavit, quotidiana praestans illi remedia, quibus nisi freti confisique
nitamur, nullatenus humanos vincere poterimus errores. Necesse est enim, ut quo
auxiliante vincimus, eo iterum non adiuvante vincamur.'
242 133
Cap. 4. Quod nemo, nisi per Christum, libero bene utatur arbitrio, idem
magister in Ep. ad Milevitanum concilium (416) data praedicat dicens: 'Adverte
tandem, o pravissimarum mentium perversa doctrina, quod primum hominem ita
libertas ipsa decepit, ut, dum indulgentius frenis eius utitur, in
praevaricationem praesumptione conciderit. Nec ex hac potuit erui, nisi ei
providentia regenerationis statum pristinae libertatis Christi Domini
reformasset adventus.'
243 134
Cap. 5. Quod omnia studia et omnia opera ac merita Sanctorum ad Dei gloriam
laudemque referenda sint; quia nemo aliunde ei placet nisi ex eo, quod ipse
donaverit. In quam nos sententiam dirigit b. record. papae Zosimi regularis
auctoritas, cum scribens ad totius orbis episcopos ait: 'Nos autem instinctu
Dei (omnia enim bona ad auctorem suum referenda sunt, unde nascuntur) ad
fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus.' Hunc autem
sermonem sincerissimae veritatis luce radiantem tanto Afri episcopi honore
venerati sunt, ut ita ad eundem virum scriberent: 'Illud vero, quod in litteris
quas ad universas provincias curasti esse mittendas, posuisti dicens: 'Nos
tamen instinctu Dei, etc.', sic accepimus dictum, ut illos, qui contra Dei
adiutorium extollunt humani arbitrii libertatem, districto gladio veritatis
velut cursim transiens amputares. Quid enim tam libero fecistis arbitrio quam
quod universa in nostrae humilitatis conscientiam retulistis. Et tamen
instinctu Dei factum esse fideliter sapienterque vidistis, veraciter
fidenterque dixistis. Ideo utique, quia 'praeparatur voluntas a Domino' (Prv 8,
35 Septg; cf. DS 374), et ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus
suorum ipse tangit corda filiorum. 'Quotquot enim Spiritu Dei aguntur, hi filii
Dei sunt' (Rom 8, 14); ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis
quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus
auxilium.'
244 135
Cap. 6. Quod ita Deus in cordibus hominum atque in ipso libero operetur
arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium omnisque motus bonae voluntatis
ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, 'sine quo nihil possumus' (Jo
15, 5). Ad hanc enim nos professionem idem doctor Zosimus instituit, qui, cum
ad totius orbis episcopos de divinae gratiae opitulatione loqueretur: 'Quod
ergo, ait, tempus intervenit quo eius non egeamus auxilio? In omnibus igitur actibus, causis, cogitationibus, motibus adiutor et
protector orandus est. Superbum est enim, ut quidquam sibi humana natura
praesumat, clamante Apostolo: 'Non est nobis colluctatio adversus carnem et
sanguinem, sed contra principes et potestates aeris huius, contra spiritalia
nequitiae in caelestibus' (Eph 6, 12). Et sicut ipse iterum dicit: 'Infelix ego
homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Gratia Dei per Iesum Christum
Dominum nostrum' (Rom 7, 24 s). Et iterum: 'Gratia Dei sum id quod sum, et
gratia eius in me vacua non fuit; sed plus illis omnibus laboravi: non ego
autem, sed gratia Dei mecum' (I Cor 15, 10).'
245 Cap. 7.
Illud etiam, quod intra Carthaginensis synodi (a. 418) decreta constitutum est,
quasi proprium Apostolicae Sedis amplectimur, quod scilicet tertio capitulo
definitum est: 'Ut quicumque dixerit, gratiam Dei, qua iustificamur per Iesum
Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere, quae iam
commissa sunt, non etiam ad adiutorium, ut non committantur, an. s.'
- Et iterum quarto capitulo: 'Ut quisquis dixerit, gratiam Dei per Iesum
Christum propter hoc tantum nos adiuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis
revelatur et aperitur intelligentia mandatorum, ut sciamus, quid appetere et
quid vitare debeamus, non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum
cognovimus, etiam facere diligamus atque valeamus, an. s. Cum enim dicat
Apostolus: 'Scientia inflat, caritas vero aedificat' (I Cor 8, 1): valde impium
est, ut credamus ad eam, quae inflat, nos habere gratiam Christi, et ad eam,
quae aedificat, non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire, quid facere
debeamus, et diligere, ut faciamus, ut aedificante caritate, scientia non
possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est : 'Qui docet hominem scientiam'
(Ps 93, 10), ita scriptum est etiam: 'Caritas ex Deo est' (1 Io 4, 7)'.
- Item quinto capitulo: 'Ut quisquis dixerit, ideo nobis gratiam
iustificationis dari, ut, quod facere per liberum arbitrium iubemur, facilius
possimus implere per gratiam, tamquam etsi gratia non daretur, non quidem
facile, sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata, an. s. De
fructibus enim mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait: Sine me difficilius
potestis facere, sed ait: 'Sine me nihil potestis facere' (Jo 15, 5)'.
246 139
Cap.8. Praeter has autem beatissimae et Apostolicae Sedis inviolabiles
sanctiones, quibus nos piisimi Patres, pestiferae novitatis elatione dejecta,
et bonae voluntatis exordia et incrementa probabilium studiorum et in eis usque
in finem perseverentiam ad Christi gratiam referre docuerunt, obsecrationum
quoque sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab Apostolis tradita in toto
mundo atque in omni Ecclesia catholica uniformiter celebrantur, ut legem
credendi lex statuat supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata
sibimet legatione fungantur, apud divinam clementiam humani generis agunt
causam, et tota secum Ecclesia congemiscente, pstulant et precantur, ut
infidelibus donetur fides, ut idololatrae ab impietatis suae liberentur
erroribus, ut Judaeis ablato cordis velamine lux veritatis appareat, ut
haeretici catholicae fidei perceptione resipiscant, ut schismatici spiritum
redivivae caritatis accipiant, ut lapsis paenitentiae remedia conferantur, ut
denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis caelestis
misericordiae aula reseretur. Haec autem non perfunctorie neque inaniter a
domino peti rerum ipsarum monstrat effectus: quandoquidem ex omni errorum
genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos " erutos de potestate
tenebrarum transferat in regnum Filii caritatis suae (cf Col 1.13), et ex vasis
irae faciat vasa misericordiae " (cf Rom 9.22s). Quod
adeo totum divini operis esse sentitur, ut haec efficienti Deo gratiarum semper
actio laudisque confessio pro illuminatione talium vel correctione referatur.
'Indiculus' (Rome, vers 435-442; (saint Prosper (?)))
1.2
247 140 Cap. 9. Illud etiam, quod circa baptizandos
in universo mundo sancta Ecclesia uniformiter agit, non otioso contemplamur
intuitu. Cum sive parvuli sive iuvenes ad regenerationis veniunt sacramentum
non prius fontem vitae adeunt, quam exorcismis et exsufflationibus clericorum
spiritus ab eis immundus abigatur; ut tunc vere appareat, quomodo princeps
mundi huius mittatur foras (Jo 12, 31), et quomodo prius alligetur fortis (cf
Mt 12, 29), deinceps et vasa eius diripiantur (cf. Mc 3, 27), in possessionem
translata victoris, qui 'captivam ducit captivitatem' (Eph 4, 8), et dat dona
hominibus (PS 67, 19).
248 141 His ergo ecclesiasticis regulis et
ex divina sumptis auctoritate documentis, ita adiuvante Domino confirmati
sumus, ut omnium bonorum affectuum atque operum et omnium studiorum omniumque
virtutum quibus ab initio fidei ad Deum tenditur, Deum profiteamur auctorem et
non dubitemus, ab ipsius gratia omnia hominis merita praeveniri, per quem fit,
ut aliquid boni et velle incipiamus et facere (cf. Phil 2, 13). Quo utique
auxilio et munere Dei non aufertur liberum arbitrium, sed liberatur, ut de tenebroso
lucidum, de pravo rectum, de languido sanum, de imprudente sit providum. Tanta
enim est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra velit esse merita, quae sunt
ipsius dona, et pro his quae largitus est, aeterna praemia sit donaturus. Agit quippe in nobis, ut, quod vult, et velimus et agamus, nec otiosa
in nobis esse patitur, quae exercenda, non negligenda, donavit, ut et nos
cooperatores simus gratiae Dei. Ac si quid in nobis ex nostra viderimus
remissione languescere, ad illum sollicite recurramus, qui sanat omnes
languores nostros et redimit de interitu vitam nostram (Ps 102, 3s), et cui
quotidie dicimus : Ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a malo (Mt 6,
13).
249 142 Cap. 10. Profundiores vero
difficilioresque partes incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt,
qui haereticis restiterunt, sicut non audemus contemnere, ita non necesse
habemus adstruere, quia ad confitendum gratiam Dei, cuius operi ac dignationi
nihil penitus subtrahendum est, satis sufficere credimus, quidquid secundum
praedictas regulas Apostolicae Sedis nos scripta docuerunt ut prorsus non
opinemur catholicum, quod apparuerit praefixis sententiis esse contrarium.
250 Neque enim dicimus Verbi naturam per
sui mutationem carnem esse factam ; sed neque in totum hominem transformatum ex
anima et corpore constitutum; asserimus autem Verbum, unita sibi secundum
hypostasim carne animata rationali anima, inexplicabili incomprehensibilique
modo hominem factum, et hominis Filium exstitisse, non per solam voluntatem,
sive per solam personae assumptionem. Et quamvis naturae sint diversae, vera
tamen unione coeuntes unum nobis Christum et Filium effecerunt ; non quod
naturarum differentia propter unionem sublata sit, verum quod divinitas et
humanitas secreta quadam ineffabilique coniunctione in una persona unum nobis
Jesum Christum et Filium constituerint. ... Non enim primo vulgaris quispiam
homo ex Virgine ortus est, in quem Dei Verbum deinde se demiserit ; sed in ipso
utero carni unitum secundum carnem progenitum dicitur, utpote suae carnis
generationem sibi ut propriam vindicans. ... Ita (sancti Patres) non
dubitaverunt sacram Virginem Deiparam appellare, non quod Verbi natura ipsiusve
divinitas ortus sui principium ex sancta Virgine sumpserit, sed quod sacrum
illud corpus anima intellegente perfectum ex ea traxerit, cui et Dei Verbum,
secundum hypostasim unitum, secundum carnem natum dicitur.
251 (Versio Marii Mercatoris) (c. 3)
Credimus, inquiunt illi (scl. sancti Patres), et in Dominum nostrum Iesum
Christum Filium eius unigenitum. Praevides quomodo Domini et Jesu Christi et
unigeniti Filii prius communia deitatis et humanitatis nomina tamquam
fundamenta ponentes, tunc suscepti hominis (accuratius: inhumanationis) et
resurrectionis et passionis superaedificant traditionem, ut nominibus quibusdam
utriusque naturae communibus et significativis propositis, neque quae
generationis Filii et dominationis, dissecentur neque quae naturarum sunt
propria, in singularitate nativitatis Filii ulla confusionis abolitione
periclitentur nomine unionis.
(c. 4) In hoc apud illos Paulus doctor est factus; qui cum divinae
incarnationis memoriam faceret, incipiens subiungere quae sunt passionis, prius
posuit 'Christus', commune, ut paulo ante dixi, nomen naturarum: tunc decentem
infert sermonem sive rationem utriusque. Quid enim ait? 'Hoc sentiatur in vobis
quod et in Christo Iesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est
esse aequalis Deo, sed', ne ad unumquodque loquar,
'factus oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis' (Phil 2, 5s 8). Quoniam
igitur coeperat mortis facere mentionem, ut ne quis hinc Verbum Deum passibilem
suspicetur, posuit 'Christus', tamquam inpassibilis et passibilis essentiae in
singularitate personae significativum vocabulum, ut inpassibilis et passibilis
Christus sine periculo nominetur, inpassibilis quidem deitate, passibilis vero
natura corporea.
(c. 5) Multa super hoc cum possim dicere et primo omnium quod nec nativitatis
in dispensatione, sed susceptionis humanitatis tantum meminisse sanctos illos
Patres ostendere valeam; ... (brevitati studens statim) venio nunc et ad
secundum <a> caritate tua capitulum motum, in quo naturarum quidem
laudabam factam discretionem secundum deitatis et humanitatis rationem et in
una persona consortium nec non et illud quod Deum Verbum secunda nativitate ex
muliere minime diceret eguisse <et> quod passionis incapacem profitebatur
deitatem. Catholica enim re vera sunt haec et omnino sectis omnibus circa
Domini naturas adversa. In reliquis vero si aliquam latentem et profundam atque
incomprehensibilem rationem legentium auribus adferebas, tuae sit examinatae
prudentiae scire: mihi enim priora destruere videbaris. Eum enim qui in primis
inpassibilis et secundam non recipere nativitatem fuerat praedicatus, iterum
passibilem et noviter creatum nescio quomodo inferebas, tamquam quae Deo Verbo
naturaliter inessent, consortio templi corrupta sint, aut forsitan paulo minus
hominibus putari illud ipsum absque peccato templum et inseparabile divinae
naturae nativitatem et mortem pro peccatoribus (non) pertulisse, tamquam voci
dominicae ad Judaeos clamanti 'Solvite templum hoc, et in triduo suscitabo
illud' (Jo 2, 19) non debeat credi. Non dixit: solvite deitatem meam, et in
triduo suscitabitur.
(c. 6) ... Ubique per divinas Scripturas, quotiens meminerint dominicae
dispensationis, non divinitatis Christi, sed humanitatis eius passio et
nativitas traditur, ut magis secundum liquidissimam rationem convenientius
aptiusque sit sanctam Virginem non genetricem Dei, id est theotokon, sed Christi
genetricem, id est Christotokon vocari, ad haec Evangeliis quoque
vociferantibus: 'Liber generationis Jesu Christi filii David filii Abraham' (Mt
1, 1). Evidens est quia Deus Verbum David non erat filius. Accipe, si videtur,
et aliud testimonium: 'Iacob autem genuit Joseph virum Mariae, de qua natus est
Jesus qui dicitur Christus' (Mt 1, 16). Intende etiam in
aliud dictum: 'Christi autem generatio sic erat. Cum esset desponsata virgo
Maria, inventa est in utero habens de Spiritu Sancto' (Mt 1, 18). Creaturam
autem esse Spiritus Sancti Unigeniti deitatem quis vel debeat suspicari ? Quid
etiam his superfundi debeat, audi: 'Et erat mater Jesu ibi' (Jo 2, 1) et iterum
'cum Maria matre Jesu' (Act 1, 14), illud quoque 'Quod in ea natum est, de
Spiritu Sancto est' (Mt 1, 20) et iterum 'Accipe puerum et matrem eius et fuge
in Aegyptum' (Mt 2, 13) et illud 'De Filio eius unigenito, qui factus est ei ex
semine David secundum carnem' (Rom 1, 3) et iterum de passione eius quia 'Deus
Filium suum misit in similitudinem carnis peccati et de peccato damnavit
peccatum in carne' (Rom 8, 3) et iterum 'Christus mortuus est pro peccatis
nostris' (I Cor 15, 3) et denuo 'Christo passo in carne' (I Petr 4, 1) et illud
'Hoc est corpus meum et hic est sanguis meus' (I Cor 11, 24), non dixit haec
est deitas mea.
(c. 7) Et decem milia alia sunt, aliis atque aliis vocibus protestantibus
humanum genus in eo, non Filii deitatem recentem putare aut novellam aut
corporalium passionum esse capacem, sed illam divinae naturae coniunctam carnem
ex qua <et dominum et> filium se David nominat Christus. Quid enim ait? 'Quid vobis videtur de Christo? Cuius est filius?
Responderunt: David. Et respondit Jesus et dixit: Quomodo ergo David in spiritu
dominum eum vocat dicens: dixit, inquit, Dominus Domino meo, sede ad dexteram
meam' (Mt 22, 42-44). Tamquam filius profecto David secundum carnem, secundum
divinitatem vero Dominus. Esse quidem templum divinitatis Filii corpus et
templum secundum excellentem quandam et divinam unitum coniunctionem certissimum
est, ita ut ea quae sunt Dei, adsciscere sibi et ad se revocare divinam naturam
profiteri sit bonum et dignum evangelica traditione; huius autem familiaritatis
nomine confricare et coniunctae carnis proprietates, generationem scilicet et
passionem et mortalitatem Deo tribuere, aut errantis gentilitatis, frater, est
sensus aut mente capti Apollinaris et Arrii aut reliquarum pestium haereticarum
et harum aliquid peius. Necesse est enim huiusmodi homines adtractos
familiaritatis nomine et lactationis socium propter familiaritatem et aetatis
quae paulatim accessit, incrementorum participem Deum Verbum facere et
passionis in tempore ex timiditate auxilii angelici indigentem. Taceo
circumcisionem et sacrificium et sudorem et famem, quae quidem carnis pro nobis
evenerunt (haec tamen, cum illi coniunguntur, et adoranda sunt) in deitate
autem ista etiam mendaciter accipiuntur nobisque tamquam calumniatoribus iustas
damnationis causas important. ...
Concile
d'Ephese (oecum.III; 431); Discours de Philippe, Légat
1.3 du Pontife Romain, prononcé dans l'Action III
112 Nulli dubium,
immo saeculis omnibus notum est, quod sanctus beatissimusque Petrus Apostolorum
princeps et caput, fideique columna, et Ecclesiae catholicae fundamentum, a
Domino nostro Jesu Christo, salvatore humani generis ac redemptore, claves
regni accepit, solvendique ac ligandi peccata potestas ipsi data est: qui ad
hoc usque tempus et semper in suis successoribus vivit, et judicium exercet.
1.4 Concile d'Ephese (3eme oecuménique, contre les Nestoriens, 431)
252 113 Si quis non confitetur, Deum esse veraciter Emmanuel, et
propterea Dei gentricem sanctam virginem (peperit enim secundum carnem carnem
factum Dei verbum), A.S.
253 114
2. Si quis non confitetur carni secundum subsistentiam adunatum ex Deo Patre
Verbum, unum esse etiam Christum cum sua carne, eundem ipsum videlicet Deum
simul et hominem, an. s.
254 115
3. Si quis in uno Christo dividit subsistentias post adunitionem, soli iungens
eas contiguitati quae est secundum dignitatem vel auctoritatem aut potentiam,
et non magis concursu qui est secundum adunitionem naturalem, an. s.
255 116
4. Si quis personis duabus vel etiam subsistentiis quae sunt in evangelicis vel
apostolicis scripturis, impertit voces aut in Christo a Sanctis dictas aut ab
Ipso de se et quasdam velut homini praeter ex Deo Verbum specialiter intellecto
applicat, quasdam vero velut Deo condecentes soli ex Deo Patre Verbo, an. s.
256 117
5. Si quis audet dicere deiferum hominem Christum et non magis Deum esse
secundum veritatem sicut Filium unum et natura secundum quod factus est caro
Verbum et communicavit similiter nobis in sanguine et carne, an. s.
257 118
6. Si quis dicit Deum aut Dominum esse Christi ex Deo Patre Verbum et non magis
eundem confitetur simul Deum et hominem, utpote facto carne Verbo secundum
Scripturas, an. s.
258 119
7. Si quis ait ut hominem operationem suscepisse ex Deo Verbo Jesum et
Unigeniti gloriam appositam esse tamquam alteri praeter eum exsistenti, an. s.
259 120
8. Si quis audet dicere adsumptum hominem coadorari oportere Deo Verbo et
conglorificari et coappellari Deum ut alter alteri ("co-" enim semper
adjectum hoc intelligi cogit) et non magis una adoratione honorificat Emmanuel
et unam ei glorificationem refert secundum quod factum est caro Varbum, an.s.
260 121
9. Si quis ait unum Dominum Iesum Christum glorificatum a Spiritu quasi aliena
virtute, quae per eum est, utens, et ab ipso accepisse operari posse contra
spiritus immundos et adimplere in homines deitatis miracula et non magis
proprium eius esse Spiritum dicit, per quem et operatus est deitatis signa, an.
s.
261 122
10. Pontificem et Apostolum confessionis nostrae (Heb 3.1) factum Christum
divina dicit Scriptura; obtulit etiam semet ipsum in odorem suavitatis Deo (Eph
5.2) et Patri. si quis ergo Pontificem et Apostolum nostrum fieri dicit non
ipsum ex Deo Verbum, quando factum est caro et secundum nos homo, sed ut si
alterum praeter ipsum specialiter hominem ex muliere, aut si quis dicit et pro
se obtulisse semet ipsum sacrificium, et non magis pro nobis tantum (nec enim
indiguit sacrificio qui nescit peccatum), an. s.
262 123
11. Si quis non confitetur Domini carnem vivificatoriam esse et propriam ipsius
ex deo Patre Verbi, sed velut alterius praeter ipsum, copulati quidem ei
secundum dignitatem aut quasi solummodo divinam inhabitationem habentem et non
magis vivificatoriam sicut diximus, quia facta est propria Verbi omnia
vivificare valentis, an.s.
263 124
12. Si quis non confitetur Dei Verbum passum carne et crucifixum carne et
mortem gustasse carne, factum etiam primogenitum ex mortuis secundum quod vita
est et vivificans ut Deus, an. s. (DS 264) Super alia neque obaudire volente
honorabili Nestorio nostram vocationem neque quidem a nobis destinatos
sanctissimos et rev'mos episcopos suscipiente, necessario accessimus ad
discussionem impie ab eo dictorum et conprehendentes eum et ex epistolis eius
et ex scriptis, quae lecta sunt, et de nuper ab eo dictis in hac metropoli et
per testium depositionem impie sapientem et praedicantem, necessario coacti
sumus tam ex canonibus quam ex epistola sanctissimi patris nostri et
comministri Caelestini episcopi Romanorum Ecclesiae, lacrimantes saepius, ad
hanc maestam contra eum venire sententiam: Qui blasphematus igitur ab eo est
Dominus Iesus Christus, definiit per praesentem sanctissimam Synodum: alienum
esse eundem Nestorium ab episcopali dignitate et omni conventu sacerdotali.
124 12. Si quis non confitetur Dei Verbum passum carne et crucifixum
carne et mortem gustasse carne, factum etiam primogenitum ex mortuis secundum
quod vita est et vivificans ut Deus, an. s.
1.5 Contra Nestorius
264 124
Super alia neque obaudire volente honorabili Nestorio nostram vocationem neque
quidem a nobis destinatos sanctissimos et rev'mos episcopos suscipiente,
necessario accessimus ad discussionem impie ab eo dictorum et conprehendentes
eum et ex epistolis eius et ex scriptis, quae lecta sunt, et de nuper ab eo
dictis in hac metropoli et per testium depositionem impie sapientem et
praedicantem, necessario coacti sumus tam ex canonibus quam ex epistola
sanctissimi patris nostri et comministri Caelestini episcopi Romanorum
Ecclesiae, lacrimantes saepius, ad hanc maestam contra eum venire sententiam:
Qui blasphematus igitur ab eo est Dominus Iesus Christus, definiit per
praesentem sanctissimam Synodum: alienum esse eundem Nestorium ab episcopali
dignitate et omni conventu sacerdotali.
265 125
25 ... Statuit sancta Synodus, alteram fidem nemini licere proferre aut
conscribere aut componere, praeter definitam a sanctis Patribus, qui in Nicaea
cum Spiritu Sancto congregati fuerunt. ... Si qui inventi fuerint vel episcopi,
vel clerici, vel laici, sive sentire, sive docere ea quae continentur in oblata
expositione a Charisio presbytero de unigeniti Filii Dei incarnatione; sive
scelerata et perversa Nestorii dogmata ...: subiaceant sententiae sanctae huius
et universalis Synodi. ...
267 126
Can. 1. Si quispiam metropolita provinciae, derelicta sancta et oecumenica
Synodo..., cum Caelestio sensit aut sentiet, ipse nihil amplius poterit agere
adversus provinciae episcopos: ut qui iam inde a Synodo totius ecclesiasticae
communionis expers sit factus et prorsus inutilis. ...
268 127
Can. 4. Si qui autem clericorum defecerint, et ausi fuerint vel privatim vel
publice, quae sunt Nestorii aut Caelestii sapere, sancitum est a sancta Synodo
istos quoque depositos esse.
1.6 Saint Sixte III, Formule d'union entre saint Cyrille év.
1.7 d'Alexandrie et les év. de l'Eglise d'Antioche; 433
271 5002 De Dei autem Genetrice Virgine quemadmodum et sapimus et
dicimus et de modo humanationis unigeniti Filii Dei necessariae, non
additamenti causa, sed ad satisfactionem proprie desuper tam de divinis
scripturis quam de traditione sanctorum patrum adsumentes habuimus, breviter
dicimus, nihil omnino addentes fidei sanctorum patrum, quae in Nicaea exposita
est. Sicut enim iam diximus, ad omnem sufficit et pietatis cognitionem et omnem
haereticae perfidiae abdicationem. Dicimus autem non praesumentes illicita, sed
confessione propriae infirmitatis excludentes eos, qui exsurgere volunt contra
ea, quae ultra hominem disceptamus.
272 5003
Confitemur igitur Dominum nostrum Jesum Christum filium Dei unigenitum, Deum
perfectum et hominem perfectum ex anima rationali et corpore, ante saecula ex
Patre genitum secundum deitatem, in ultimis autem diebus eundem propter nos et
propter nostram salutem ex Maria Virgine secundum humanitatem, consubstantialem
Patri eundem secundum deitatem et consubstantialem nobis secundum humanitatem.
Duarum enim naturarum unitas facta est; unde unum Christum, unum filium, unum
dominum confitemur. Secundum hanc inconfundibilem unitatem confitemur sanctam
Virginem Dei genetricem, quia Deus Verbum incarnatus est et humanatus est et ex
ipso conceptu adunivit sibi ex ipsa assumptum templum.
273 5003
Evangelicas autem et apostolicas de Domino voces scimus deiloquos viros
aliquotiens has consociantes tamquam de una persona dictas, aliquotiens autem
dividentes tamquam de duabus naturis et has quidem Deo condecentes secundum
deitatem Christi, humiles autem secundum humanitatem tradentes.
1.8 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Ut nobis gratulationem'
1.9 ad episcopos per Campaniam, Picenum, Tusciam, 10 octobre 443
280
(c. 3) Nec hoc quoque praetereundum duximus, quosdam lucri turpis cupiditate
captatos usurariam exercere pecuniam, et faenore velle ditescere, quod Nos non
dicam in eos, qui sunt in clericali officio constituti, sed et in laicos
cadere, qui christianos se dici cupiunt, condolemus. Quod vindicari acrius in
eos qui fuerint confutati decernimus, ut omnis peccandi opportunitas adimatur.
281 (c. 4)
Illud etiam duximus praemonendum, ut sicut non suo, ita nec alieno nomine
aliquis clericorum exercere faenus adtemptet: indecens enim est, crimen suum
commodis alienis impendere. Faenus autem hoc solum aspicere et exercere
debemus, ut quod hic misericorditer tribuimus, ab eo Domino, qui multipliciter
et in perpetuum mansura tribuet, recipere valeamus.
1.10 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Quanta fraternitati' ad Anastasium
1.11 ep. Thessal., 446 (?
282
(c. 11) ... Connexio totius corporis unam sanitatem, unam pulchritudinem facit;
et haec connexio totius quidem corporis unanimitatem requirit, sed praecipue
exigit concordiam sacerdotum. Quibus cum dignitas sit communis, non est tamen
ordo generalis: quoniam et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris
fuit quaedam discretio potestatis; et cum omnium par esset electio, uni tamen
datum est, ut ceteris praeemineret. De qua forma episcoporum quoque orta est
distinctio, et magna ordinatione provisum est, ne omnes sibi omnia vindicarent,
sed essent in singulis provinciis singuli, quorum inter fratres haberetur prima
sententia; et rursus quidam in maioribus urbibus constituti sollicitudinem
susciperent ampliorem, per quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura
conflueret et nihil usquam a suo capite dissideret.
1.12 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Quam laudabiliter' ad Turrib.
1.13 ep. Astur., 21. Iul. 447
283
(Impietas Priscillianistarum) tenebris se etiam paganitatis immersit, ut per
magicarum artium profana secreta et mathematicorum, vana mendacia religionis
fidem morumque rationem in potestate daemonum et in effectu siderum
collocarent. Quod si et credi liceat et doceri, nec virtutibus praemium nec
vitiis poena debebitur omnisque non solum humanarum legum, sed etiam divinarum
constitutionum decreta solventur: quia neque de bonis neque de malis actibus
ullum poterit esse iudicium, si in utramque partem fatalis necessitas motum
mentis impellit, et quidquid ab hominibus agitur, non est hominum, sed
astrorum. ... Merito Patres nostri ... instanter egere, ut impius furor ab
universa Ecclesia pelleretur: quando etiam mundi principes ita hanc sacrilegam
amentiam detestati sunt, ut auctorem eius (scl. Priscillianum) cum plerisque
discipulis legum publicarum ense prosternerent. Videbant enim omnem coniugiorum
copulam solvi simulque divinum ius humanumque subverti, si huiusmodi hominibus
usquam vivere cum tali professione licuisset. Profuit diu ista districtio
ecclesiasticae lenitati, quae etsi sacerdotali contenta iudicio, cruentas
refugit ultiones, severis tamen christianorum principum constitutionibus
adiuvatur, dum ad spiritale nonnumquam recurrunt remedium, qui timent corporale
supplicium. ...
284 (c. 1)
Primo itaque capitulo demonstratur, quam impie sentiant de Trinitate divina,
qui et Patris et Filii et Spiritus Sancti unam atque eandem asserunt esse
personas, tamquam idem Deus nunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus Sanctus
nominetur; nec alius sit qui genuit, alius qui genitus est, alius qui de
utroque processit, sed singularis unitas in tribus quidem vocabulis, sed non in
tribus sit accipienda personis. Quod blasphemiae genus de Sabellii opinione
sumpserunt, cuius discipuli etiam Patripassiani merito nuncupantur; quia si
ipse est Filius qui et Pater, crux Filii Patris est passio; et quidquid in
forma servi Filius Patri oboediendo sustinuit, totum in se Pater ipse suscepit.
Quod catholicae fidei sine ambiguitate contrarium est, quae Trinitatem deitatis
sic homousion confitetur, ut Patrem et Filium et Spiritum Sanctum sine
confusione indivisos, sine tempore sempiternos, sine differentia credat
aequales: quia unitatem in trinitate non eadem persona, sed eadem implet
essentia. ...
285 (c. 5)
Quinto capitulo refertur, quod animam hominis divinae asserant esse
substantiae, nec a natura Creatoris sui condicionis nostrae distare naturam.
Quam impietatem... catholica fides damnat: sciens nullam tam sublimem tamque
praecipuam esse facturam, cui Deus ipsa natura sit. Quod
enim de ipso est, id est quod ipse, neque id aliud est quam Filius et Spiritus
Sanctus. Praeter hanc autem summae Trinitatis unam consubstantialem et
sempiternam atque incommutabilem deitatem nihil omnino creaturarum est, quod
non in exordio sui ex nihilo creatum sit.... Nemo hominum
veritas, nemo sapientia, nemo iustitia est; sed multi participes sunt veritatis
et sapientiae atque iustitiae. Solus autem Deus nullius
participatione indigus est: de quo quidquid digne utcumque sentitur, non
qualitas est, sed essentia. Incommutabili enim nihil accedit, nihil deperit:
quia esse illi quod est sempiternum, semper est proprium. Unde in se manens
innovat omnia, et nihil accepit, quod ipse non ded(er)it.
286 (c. 6)
Sexta annotatio indicat eos dicere, quod diabolus numquam fuerit bonus, nec
natura eius opificium Dei sit, sed eum ex chao et tenebris emersisse: quia
scilicet nullum sui habeat auctorem, sed omnis mali ipse sit principium atque
substantia: cum fides vera ... omnium creaturarum sive spiritualium sive
corporalium bonam confiteatur substantiam, et mali nullam esse naturam: quia
Deus, qui universitatis est conditor, nihil non bonum fecit. Unde et diabolus
bonus esset, si in eo quod factus est permaneret. Sed quia
naturali excellentia male usus est 'et in veritate non stetit' (Jo 8, 44), non
in contrariam transiit substantiam, sed a summo bono, cui debuit adhaerere,
descivit, sicut ipsi qui talia asserunt, a veris in falsa proruunt et naturam
in eo arguunt, in quo sponte delinquunt ac pro sua voluntaria perversitate
damnantur. Quod utique in ipsis malum erit, et ipsum malum non erit substantia,
sed poena substantiae.
290 (c. 2)
Nesciens igitur (Eutyches), quid deberet de Verbi Dei incarnatione sentire...,
illam saltem communem et indiscretam confessionem sollicito recepisset auditu,
qua fidelium universitas profitetur credere se 'in Deum Patrem omnipotentem et
in Christum Iesum Filium eius unicum Dominum nostrum, qui natus est de Spiritu
Sancto et Maria virgine' (Symb. Apostol.: DS 12).... Cum enim Deus et
omnipotens (et) Pater creditur, consempiternus eidem Filius demonstratur; in
nullo a Patre differens, quia de Deo Deus; de Omnipotente omnipotens; De
Aeterno natus est coaeternus; non posterior tempore, non inferior potestate,
non dissimilis gloria, non divisus essentia.
291 Idem vero
sempiterni Genitoris unigenitus sempiternus 'natus est de Spiritu Sancto et
Maria virgine'. Quae nativitas temporalis illi nativitati divinae et
sempiternae nihil minuit, nihil contulit, sed totum se reparando homini qui
erat deceptus inpendit, ut et mortem vinceret et diabolum qui mortis habebat
imperium sua virtute destrueret. Non enim possemus superare peccati et mortis
auctorem, nisi naturam nostram ille susciperet et suam faceret, quem nec
peccatum contaminare nec mors potuit detinere. Conceptus quippe est de Spiritu
Sancto intra uterum virginis matris, quae illum ita salva virginitate edidit,
quemadmodum salva virginitate concepit. ...
292 An forte
ideo (Eutyches) putavit Dominum nostrum Jesum Christum non nostrae esse
naturae, quia missus ad beatam Mariam angelus ait: 'Spiritus Sanctus
superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, ideoque quod nascitur
ex te sanctum vocabitur Filius Dei' (Lc 1, 35). Ut
quia conceptus virginis divini fuit operis, non de natura concipientis fuerit
caro concepti. Sed non ita intelligenda est illa generatio singulariter
mirabilis et mirabiliter singularis, ut per novitatem creationis proprietas remota
sit generis: fecunditatem virgini Sanctus Spiritus dedit, veritas autem
corporis sumpta de corpore est, et 'aedificante sibi Sapientia domum' (Prov 9,
1) 'Verbum caro factum est, et habitavit in nobis' (Io 1, 14), hoc est, in ea
carne, quam sumpsit ex homine, et quam spiritus vitae rationalis animavit.
293 143
(c.3) Salva igitur proprietate utriusque naturae et in unam coeunte personam,
suscepta est a majustate humilitas, a virtute infirmitas, ab aeternitate
mortalitas, et ad resolvendum condicionis nostrae debitum natura inviolabilis
naturae est unita passibili: ut, quod nostris remediis congruebat, unus atque
idem "mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus" (Tim1 2.5) et
mori posset ex uno, et mori non ex altero. In integra ergo veri hominis perfectaque
natura verus natus est Deus, totus in suis, totus in nostris - nostar autem
dicimus quae in nobis ab initio Creator condidit at quae reparanda suscepit;
nam illa, quae deceptor intulit et homo deceptus admisit, nullum habuerunt in
salvatore vestigium... Adsumpsit formam servi sine sorde peccati, humana
augens, divina non minuens, quia exinanitio illa, qu se invisibilis visibilem
praebuit..., inclinatio fuit miserationis, non defectio potestatis.
294 144
(c. 4) Ingreditur ergo haec mundi infima Filius Dei, de caelesti sede
descendens et a paterna gloria non recedens, novo ordine, nova nativitate
generatus. novo ordine: quia invisibilis in suis, visibilis est factus in
nostris, incomprehensibilis voluit comprehendi; ante tempora manens esse coepit
ex tempore; universitatis Dominus servilem formam obumbrata majestatis suae
immensitate suscepit; impassibilis Deus non ddedignatus est hom esse passibilis
et immortalis mortis legibus subjacere. Nova autem nativitate generatus: quia
inviolata virginitas concupiscentiam nescivit, carnis materiam ministravit.
assumpta est de matre Domini natura, non culpa; nec in Domino Jesu Christo, ex
utero virginis genito, quia nativitas est mirabilis, ideo nostri est natura
dissimilis. Qui enim verus est Deus, idem verus est homo, et nullum est in hac
unitate mendacium, dum invicem sunt et humilitas hominis et altitudo
divinitatis. Sicut enim Deus non mutatur miseratione, ita
homo non consumitur dignitate. Agit enim utraque forma cum
alterius communione quod proprium est: Verbo scilicet operante quod Verbi est,
et carne exsequente quod carnis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud
succumbit injuriis. Et sicut Verbum ab aequalitate paternae gloriae non
recedit, ita caro naturam nostri generis non reliquit.
295 ...Non
eiusdem naturae est dicere: 'Ego et Pater unum sumus' (Jo 10, 30) et dicere:
'Pater maior me est' (Jo 14, 28). Quamvis enim in Domino Iesu Christo Dei et
hominis una persona sit, aliud tamen est, unde in utroque communis est
contumelia, aliud, unde communis est gloria. De nostro
enim illi est minor Patre humanitas, de Patre illi aequalis cum Patre
divinitas.
1.14 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Licet per nostros' ad Julian.
1.15 Coinsem, 13 juin 449
296
(c. 1) ... Sancti Spiritus in nobis atque in vobis una est eruditio eademque
doctrina, quam quisque non recipit, non est membrum corporis Christi, nec
potest eo capite gloriari, in quo naturam suam asserit non haberi. ...
297 (c. 2)
... Quod deitatis est, caro non minuit; quod carnis est, deitas non peremit
(al.: perimit). Idem enim et sempiternus ex Patre et temporalis ex matre, in
sua virtute inviolabilis, in nostra infirmitate passibilis, in deitate
Trinitatis cum Patre et Spiritu Sancto unius eiusdemque naturae, in susceptione
autem hominis non unius substantiae, sed unius eiusdemque personae, ut idem
esset dives in paupertate, omnipotens in abiectione, impassibilis in supplicio,
immortalis in morte. Nec enim Verbum aut in carnem aut in animam aliqua sui
parte conversum est cum simplex et incommutabilis natura deitatis tota in sua
sit semper essentia, nec damnum sui recipiens nec augmentum et sic adsumptam
naturam beatificans, ut glorificata in glorificante permaneat. Cur autem
inconveniens aut impossibile videatur, ut Verbum et caro atque anima unus Iesus
Christus et unus Dei hominisque sit Filius, si caro et anima, quae dissimilium
naturarum sunt, unam faciunt etiam sine Verbi incarnatione personam? ... Nec
Verbum igitur in carnem nec in Verbo caro mutata est, sed utrumque in uno manet
et unus in utroque est, non diversitate divisus, non permixtione confusus, nec alter
ex Patre, alter ex matre, sed idem alter ex Patre ante omne principium, alter
de matre in fine saeculorum, ut esset 'mediator Dei et hominum homo Jesus
Christus', (I Tim 2, 5), in quo habitaret 'plenitudo divinitatis corporaliter'
(Col 2, 9), quia adsumpti, non adsumentis provectio est, quod 'Deus illum
exaltavit...' (Phil 2, 9-11).
298 (c. 3) ...
Arbitror (Eutychen) talia loquentem (scl. ante incarnationem d u a s in Christo
fuisse naturas, post incarnationem autem u n a m) hoc habere persuasum, quod anima
quam Salvator adsumpsit, prius in caelis sit commorata quam de Maria virgine
nasceretur, eamque sibi Verbum in utero copularit. Sed hoc catholicae mentes
auresque non tolerant, quia nihil secum Dominus de caelo veniens nostrae
condicionis exhibuit. Nec animam enim quae anterior exstitisset, nec carnem
quae non materni corporis esset, accepit. Natura quippe nostra non sic adsumpta
est, ut prius creata post adsumeretur, sed ut ipsa adsumptione crearetur. Unde
quod in Origene merito damnatum est (cf. DS 209), qui animarum, antequam
corporibus insererentur, non solum vitas, sed et diversas fuisse asseruit
actiones, necesse est ut etiam in isto, nisi maluerit sententiam abdicare,
plectatur.
299 Nativitas
enim Domini secundum carnem, quamvis habeat quaedam propria, quibus humanae
condicionis initia transcendat, sive quod solus (ex Sancto Spiritu) ab
inviolata virgine sine concupiscentia est conceptus et natus, sive quod ita
visceribus matris est editus, ut et fecunditas pareret et virginitas
permaneret, non alterius tamen naturae erat eius caro quam nostrae, nec alio
illi quam ceteris hominibus anima est inspirata principio, quae excelleret non
diversitate generis, sed sublimitate virtutis. Nihil enim carnis suae habebat
adversum, nec discordia desideriorum gignebat compugnantiam voluntatum, sensus
corporei vigebant sine lege peccati, et veritas affectionum sub moderamine
deitatis et mentis nec temptabatur illecebris nec cedebat iniuriis. Verus homo
vero unitus est Deo, nec secundum exsistentem prius animam deductus e caelo nec
secundum carnem creatus ex nihilo, eandem gerens in Verbi deitate personam et
tenens communem nobiscum in corpore animaque naturam. Non enim esset Dei
hominumque mediator, nisi idem Deus idemque homo in utroque et unus esset et
verus.
1.16 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Sollicitudinis quidem tuae' ad
1.17 Theodorum episc. Foroiuliensem (Fréjus, Galliae merid.),
1.18 11 juin 452
308 146
(c. 2) Multiplex misericordia Dei ita lapsibus subvenit humanis, ut non solum
per baptismi gratiam, sed etiam per paenitentiae medicinam spes vitae reparetur
aeternae, ut qui regenerationis dona violassent, proprio se iudicio
condemnantes ad remissionem criminum pervenirent : sic divinae bonitatis
praesidiis ordinatis, ut indulgentia Dei nisi supplicationibus sacerdotum
nequeat obtineri. 'Mediator enim Dei et hominum homo Christus Iesus' (1 Tim 2,
5) hanc praepositis Ecclesiae tradidit potestatem, ut et confitentibus actionem
paenitentiae darent, et eosdem salubri satisfactione purgatos ad communionem
sacramentorum per ianuam reconciliationis admitterent. ...
309 (c. 4) His
autem, qui in tempore necessitatis et in periculi urgentis instantia praesidium
paenitentiae et mox reconciliationis implorant, nec satisfactio interdicenda
est nec reconciliatio deneganda: quia misericordiae Dei nec mensuras possumus
ponere nec tempora definire, apud quem nullas patitur veniae moras vera
conversio...
1.19 Concile de Chalcédoine (oecum. IV), 8 octobre - début novembre
1.20 451; Actio V, 22 octobre 451: Symbole de Chalcédoine
300
(Prooemium definitionis) Sufficeret quidem ad plenam cognitionem pietatis et
confirmationem sapiens hoc et salutare divinae gratiae symbolum; de Patre enim
et Filio et Spiritu Sancto perfectionem docet et Domini inhumanationem
fideliter accipientibus repraesentat. Sed quoniam hi qui veritatis reprobare
praedicationem conantur, per proprias haereses novas voces genuerunt ... et
vocem denegantes, qua theotocos de Virgine praedicatur, alii autem confusionem
et temperamentum introducentes et unam naturam esse carnis et divinitatis
stulte confingentes et passibilem Unigeniti divinam naturam per confusionem
prodigiose dicentes, propter hoc illis omnem machinationem contra veritatem
volens claudere praesens nunc sancta et magna et universalis synodus
praedicationem hanc ab initio inmobilem docens decrevit ante omnia fidem
inrecusabilem permanere CCCXVIII sanctorum Patrum (Conc. Nieaeni) et doctrinam
confirmat, quae de substantia Spiritus Sancti a Patribus CL postea congregatis
in regia civitate (C'politana) tradita est propter illos qui Spiritui Sancto
repugnabant, quam illi omnibus notam fecerunt, non quasi quod aliquid deesset
antecedentibus, inferentes, sed de Sancto Spiritu intellectum eorum contra
illos qui dominationem eius respuere temptaverunt Scripturarum testimoniis
declarantes. Propter illos autem, qui dispensationis corrumpere conantur
mysterium, et purum hominem esse illum Genitum ex sancta virgine Maria
impudenter delirant, epistulas synodicas beati Cyrilli quondam Alexandrinae
Ecclesiae praesulis ad Nestorium et ad Orientales congrue habentes suscepit ad
convincendas Nestorii vesanias... Quibus etiam epistulam maximae et senioris
urbis Romae praesulis beatissimi et sanctissimi archiepiscopi Leonis quae
scripta est ad s. mem. archiepiscopum Flavianum ad perimendam Eutychis malam
intelligentiam (DS 290ss) consequentissime coaptavit utpote et magni illius Petri
confessioni congruentem et communem quandam columnam nobis adversum prava
dogmata exsistentem, ad confirmationem rectorum dogmatum. His namque, qui in
duos filios dispensationis divinae mysterium discerpere nituntur, obsistit, et
illos, qui passibilem deitatem Unigeniti ausi sunt dicere, a sacro coetu
expellit, et his, qui in duabus naturis Christi temperamentum aut confusionem
exquirunt, resistit et eos, qui caelestem aut alterius alicuius esse
substantiae dicunt quam ex nobis assumpsit servi formam, ut dementes abigit, et
qui duas quidem ante unitionem naturas Domini fabulantur, unam vero post
unitionem confingunt anathematizat.
149 ...Quid enim fide ad laetitiam superius? ... Quam ipse desuper nobis
Salvator ad salutem tradidit dicens: ambulantes 'docete omnes gentes ...' (Mt
28,19s), quam ipse tamquam auream catenulam praecepto imponentis deductam in
nos conservasti, vocis beati Petri omnibus interpres exsistens et illius fidei
omnibus beatitudinem attrahens. Unde et nos tamquam principi tibi huius boni ad
utilitatem usi veritatis filii Ecclesiae sortem ostendimus, ... uno consensu et
concordia fidei confessionem cognoscentes. Et fuimus in communi exsultatione
spiritalibus tamquam imperialibus cenis epulationibus in cibis quas per tuas
litteras Christus epulantibus apparavit (quasi in imperialibus cenis deliciis
spiritalibus epulantes, quas per tuas litteras Christus praeparaverat
invitatis), et supercaelestem Sponsum inter nos cernere videbamur epulantem. (D
149) Si enim ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius, ibi ait se esse
in medio eorum (cf. Mt 18, 20), quantam circa quingentos viginti sacerdotes
familiaritatem monstrabat, qui et patriae et labori circa eum scientiam
confessionis praeposuerunt? Quibus tu tamquam caput
membris praepositus eras per eos, qui tuam continent vicem, rectum consilium
demonstrans...
301
(Definitio) Sequentes igitur sanctos Patres, unum eundemque confiteri Filium
Dominum nostrum Iesum Christum consonanter omnes docemus, eundem perfectum in
deitate, eundem perfectum in humanitate, Deum vere et hominem vere, eundem ex
anima rationali et corpore, consubstantialem Patri secundum deitatem et
consubstantialem nobis eundem secundum humanitatem, 'per omnia nobis similem
absque peccato' (cf. Hebr 4, 15); ante saecula quidem de Patre genitum secundum
deitatem, in novissimis autem diebus eundem propter nos et propter nostram
salutem ex Maria virgine Dei genetrice secundum humanitatem:
302 Unum
eundemque Christum Filium Dominum unigenitum, in duabus naturis inconfuse,
immutabiliter, indivise, inseparabiliter agnoscendum, nusquam sublata
differentia naturarum propter unitionem magisque salva proprietate utriusque
naturae, et in unam personam atque subsistentiam concurrente, non in duas
personas partitum sive divisum, sed unum et eundem Filium unigenitum Deum
Verbum Dominum Jesum Christum: sicut ante Prophetae de eo et ipse nos Jesus
Christus erudivit, et Patrum nobis symbolum tradidit (DS 125, 150).
303 (S a n c t
i o) His igitur cum omni undique scrupulositate et diligentia nobis dispositis,
definivit sancta et universalis Synodus, alteram fidem nulli licere proferre
vel conscribere aut componere aut sentire aut docere aliter ...
Canones
304 Can. 2. Si
quis episcopus per pecunias fecerit ordinationem (Cheirotonian) et sub pretio
redegerit gratiam quae non potest vendi, ordinaveritque per pecunias episcopum
aut chorepiscopum aut presbyterum aut diaconum vel quemlibet ex his qui
connumerantur in clero, aut promoverit (probaloito) dispensatorem aut
defensorem vel mansionarium (oikonomon e ekdikon e paramonarion) vel quemquam
omnino qui subiectus est regulae (tina tou kanonos) pro suo turpis lucri
commodo, is cui hoc adtemptandum probatum fuerit, proprii gradus periculo
subiacebit, et qui ordinatus est, nihil ex hac ordinatione vel promotione, quae
est per negotiationem facta, proficiat (ÙpheleisthÙ), sed sit
alienus ea dignitate (allotrios tes axias) vel sollicitudine (tou
phrontismatos), quam pecuniis acquisivit. Si quis vero mediator tam turpibus et
nefandis datis vel acceptis exstiterit, et ipse, si quidem clericus fuerit,
proprio gradu decidat, si vero laicus vel monachus, anathematizetur.
305 Can. 14.
Quoniam in quibusdam provinciis concessum est lectoribus et psaltis uxores
ducere (gamein), statuit sancta synodus non licere cuiquam ex his accipere
sectae alterius uxorem (eterodoxon gunaika). Qui vero ex huiusmodi coniugio iam
filios susceperunt, si quidem praeventi, ut ex se genitos apud haereticos
baptizarent, offerre eos Ecclesiae catholicae communioni conveniet; non baptizatos
autem non posse ulterius apud haereticos baptizari, sed neque copulari debet
nuptura haeretico aut Judaeo vel pagano, nisi forte promittat ad orthodoxam
fidem se persona orthodoxae copulanda transferre. Si quis autem hanc
definitionem (ton oron) sanctae synodi transgressus fuerit, correptioni
canonicae subiacebit.
306 Si enim
ubi sunt duo aut tres congregati in nomine ipsius, ibi ait se esse in medio
eorum (cf. Mt 18, 20), quantam circa quingentos viginti sacerdotes
familiaritatem monstrabat, qui et patriae et labori circa eum scientiam
confessionis praeposuerunt? Quibus tu tamquam caput membris praepositus eras
per eos, qui tuam continent vicem, rectum consilium demonstrans...
1.21 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Sollicitudinis quidem tuae' ad
1.22 Theodorum episc. Foroiuliensem (Fréjus, Galliae merid.),
1.23 11 juin 452
1.24
310 147 (c. 5) Unde oportet unumquemque christianum
conscientiae suae habere iudicium, ne converti ad Deum de die in diem differat
nec satisfactionis sibi tempus in fine vitae suae constituat, ... et cum posset
pleniore satisfactione indulgentiam promereri, illius temporis angustias
eligat, quo vix inveniat spatium vel confessio paenitentis vel reconciliatio
sacerdotis. Verum, ut dixi, etiam talium necessitati ita auxiliandum est, ut et
actio illis paenitentiae et communionis gratia, si eam etiam amisso vocis
officio per indicia integri sensus postulant, non negetur. At si aliqua vi
aegritudinis ita fuerint aggravati, ut, quod paulo ante poscebant, sub
praesentia sacerdotis significare non valeant, testimonia eis fidelium
circumstantium prodesse debebunt, ut simul et paenitentiae et reconciliationis
beneficium consequantur ...
Saint Léon I le Grand, Ep.
'Regressus ad nos' ad Nicetam episc.
1.25 Aquil., 21 Mars 458
311
(c. 1) Cum ergo per bellicam cladem et per gravissimas hostilitatis incursus
ita quaedam dicatis divisa esse coniugia, ut abductis in captivitatem viris
feminae eorum remanserint destitutae, quae cum viros proprios aut interemptos
putarent aut numquam a dominatione crederent liberandos, ad aliorum coniugium,
solitudine cogente, transierint, cumque nunc, statu rerum auxiliante Domino in
meliora converso nonnulli eorum qui putabantur periisse, remeaverint, merito
caritas tua videtur ambigere, quid de mulieribus. quae aliis iunctae sunt viris
a nobis debeat ordinari. Sed quia novimus scriptum, quod a Deo iungitur mulier
viro (cf. Prov 19, 14) et iterum praeceptum agnovimus, ut quod Deus iunxit,
homo non separet (Mt 19, 6), necesse est, ut legitimarum foedera nuptiarum
redintegranda credamus et, remotis malis quae hostilitas intulit, unicuique hoc
quod legitime habuit reformetur omnique studio procurandum est, ut recipiat
unusquisque quod proprium est.
312 (c. 2) Nec
tamen culpabilis iudicetur et tamquam alieni iuris pervasor habeatur, qui
personam eius mariti, qui iam non esse existimabatur, assumpsit. Sic enim
multa, quae ad eos qui in captivitatem ducti sunt pertinebant, in ius alienum
transire potuerunt, et tamen plenum iustitiae est, ut eisdem reversis propria
reformentur. Quodsi in mancipiis vel in agris aut etiam in domibus ac possessionibus
rite servatur, quanto magis in coniugiorum redintegratione faciendum est, ut,
quod bellica necessitate turbatum est, pacis remedio reformetur?
313 (c. 3) Et
ideo, si viri post longam captivitatem reversi ita in dilectione suarum
coniugum perseverent, ut eas cupiant in suum redire consortium, omittendum est
et inculpabile iudicandum quod necessitas intulit, et restituendum, quod fides
poscit.
314 (c. 4) Si
autem aliquae mulieres ita posteriorum virorum amore sunt captae, ut malint his
cohaerere quam ad legitimum redire consortium, merito sunt notandae, ita ut
etiam ecclesiastica communione priventur: quae de re excusabili contaminationem
criminis elegerunt, ostendentes sibimet pro sua incontinentia placuisse, quod
iusta remissio poterat expiare.
315 (c. 6) His
vero ..., qui ad iterandum baptismum vel metu coacti sunt vel errore traducti,
et nunc se contra catholicae fidei sacramentum egisse cognoscunt, ea
custodienda est moderatio, qua in societatem nostram non nisi per paenitentiae
remedium et per impositionem episcopalis manus communionis recipiant unitatem.
...
316 (c. 7) Nam
hi, qui baptismum ab haereticis acceperunt, cum antea baptizati non fuissent,
sola invocatione Spiritus Sancti per impositionem manuum confirmandi sunt, quia
formam tantum baptismi sine sanctificationis virtute sumpserunt. Et hanc
regulam, ut scitis, servandam in omnibus Ecclesiis praedicamus, ut lavacrum
semel initum nulla iteratione violetur, dicente Apostolo: 'Unus Dominus, una
fides, unum baptisma' (Eph 4, 5). Cuius ablutio nulla iteratione temeranda est,
sed, ut diximus, sola sanctificatio Spiritus Sancti invocanda est: ut quod ab
haereticis nemo accipit, a catholicis sacerdotibus consequatur.
1.26 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Promisisse me memini' ad Leonem I
1.27 imp., 17 août 458
317
(c. 6) Licet ergo in uno Domino Iesu Christo, vero Dei atque ho
minis Filio, Verbi et carnis una persona sit, quae inseparabiliter atque
indivise communes habeat actiones, intellegendae tamen sunt ipsorum operum
qualitates, et sincera fidei contemplatione cernendum est, ad quae provehatur
humilitas carnis, et ad quae inclinetur altitudo deitatis, quid sit, quod caro
sine Verbo non agit, et quid sit, quod Verbum sine carne non efficit....
Quamvis itaque ab illo initio, quo in utero Virginis Verbum caro factum est,
nihil unquam inter utramque formam divisionis exstiterit, et per omnia
incrementa corporea unius personae fuerint totius temporis actiones, ea ipsa
tamen, quae inseparabiliter facta sunt, nulla permixtione confundimus, sed quid
cuius formae sit, ex operum qualitate sentimus. ...
318 (c. 8) Cum
ergo unus sit Dominus Iesus Christus et verae deitatis veraeque humanitatis in
ipso una prorsus eademque persona sit, exaltationem tamen, qua illum, sicut
Doctor gentium dicit, exaltavit Deus et donavit illi nomen, quod super omne
nomen excellit (cf. Phil 2, 9s), ad eandem intellegimus pertinere formam, quae
ditanda erat tantae glorificationis augmento. In forma quippe Dei aequalis erat
Filius Patri, et inter Genitorem atque Unigenitum nulla erat in essentia
discretio, nulla in maiestate diversitas; nec per incarnationis mysterium
aliquid decesserat Verbo, quod ei Patris munere redderetur. Forma autem servi,
per quam impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis implevit, humana
humilitas est, quae in gloriam divinae potestatis evecta est, in tantam
unitatem ab ipso conceptu Virginis deitate et humanitate conserta, ut nec sine
homine divina, nec sine Deo agerentur humana.
1.28 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Frequenter quidem' ad Neonem
1.29 episcopum Ravennat., 24 octobre 458
319
(1) ... Quorumdam fratrum suggestione comperimus, aliquos captivorum ad sedes
suas libere redeuntes, qui scilicet in captivitatem illa aetate devenerint,
quae nullius rei firmam potuerat habere notitiam, remedium quidem implorare
baptismatis, sed utrum eiusdem mysterium baptismatis ac sacramenta perceperint,
infantiae inscientia non posse reminisci, et ideo sub hoc latentis
recordationis incerto animas suas in discrimen adduci, dum sub specie cautionis
negatur his gratia, quae ideo non impenditur, quia putatur impensa. Cum itaque
tribuere talibus dominici sacramenta mysterii non immerito quorumdam fratrum
formido dubitaret, in sodali ut diximus coetu formam huiuscemodi consultationis
accepimus ... In primis itaque providere debemus, ne dum speciem quamdam
cautionis tenemus, damnum regenerandarum incidamus animarum. Quis enim ita sit
suspicationibus suis deditus, ut verum esse definiat, quod, omni manifestatione
cessante, ex opinione ambigua suspicatur? Cum itaque baptizatum se nec ille
recordetur, qui regenerationis est cupidus, nec alter attestari de eo possit,
qui nesciat consecratum, nihil est, in quo peccatum possit obrepere, cum in hac
parte conscientiae suae nec ille reus sit, qui consecratur, nec ille, qui
consecrat. Scimus quidem inexpiabile esse facinus, quoties iuxta haereticorum
damnata a sanctis Patribus instituta cogitur aliquis lavacrum. quod
regenerandis semel tributum est, bis subire, apostolica reclamante doctrina,
quae nobis unam praedicat in Trinitate deitatem, unam in fide confessionem,
unum in baptismate sacramentum (Eph 4, 5). Sed in hoc nihil simile formidatur,
quoniam non potest in iterationis crimen venire, quod factum esse omnino
nescitur. ...
320 (2) Quod
si ab haereticis baptizatum quempiam fuisse constiterit, erga hunc nullatenus
sacramentum regenerationis iteretur, sed hoc tantum, quod ibi defuit,
conferatur: ut per episcopalem manus impositionem virtutem Sancti Spiritus
consequatur.
1.30 Saint Léon I le Grand, Ep. 'Epistolas fraternitatis'
1.31 ad Rusticum, episc. Narbon., 458 aut 459
321
(Inquisitio 14) Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum
deseri non potest absque peccato. Quod enim quis vovit
Deo, debet et reddere (Dt 23, 21; Ps 49, 14). Unde qui relicta singularitatis
professione ad militiam vel ad nuptias devolutus est, publicae paenitentiae
satisfactione purgandus est: quia etsi innocens militia et honestum potest esse
coniugium, electionem meliorum deseruisse transgressio est.
322 ( Inqu.
15) Puellae, quae non coactae parentum imperio, sed spontaneo iudicio
virginitatis propositum atque habitum susceperunt, si postea nuptias eligunt,
praevaricantur, etiam si consecratio non accessit...
1.32 Saint Léon le Grand, Ep. 'Magna indignatione' ad universos
1.33 episcopos per Campaniam etc., 6 Mars 459
323 145
(c. 2) Illam etiam contra apostolicam regulam praesumptionem, quam nuper agnovi
a quibusdam illicita usurpatione committi, modis omnibus constituo submoveri.
De paenitentia scilicet, quae a fidelibus postulatur, ne de singulorum
peccatorum genere libello scripta professio publice recitetur, cum reatus
conscientiarum sufficiat solis sacerdotibus indicari confessione secreta.
Quamvis enim plenitudo fidei videatur esse laudabilis, quae propter Dei timorem
apud homines erubescere non veretur, tamen quia non omnium huiusmodi sunt peccata,
ut ea qui paenitentiam poscunt, non timeant publicare, removeatur tam
improbabilis consuetudo, ne multi a paenitentiae remediis arceantur, dum aut
erubescunt aut metuunt inimicis suis facta reserari, quibus possint legum
constitutione percelli. Sufficit enim illa confessio, quae primum Deo offertur,
tum etiam sacerdoti, qui pro delictis paenitentium precator accedit. Tunc enim
demum plures ad paenitentiam poterunt provocari, si populi auribus non
publicetur conscientia confitentis.
1.34 'Statuta Ecclesiae Antiqua', (milieu ou fin du Veme siecle,
1.35 Gaule Narbonnaise)
325
Qui episcopus ordinandus est, ante(a) examinetur, si... in Scripturarum
sensibus cautus, si in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus, et ante omnia, si
fidei documenta verbis simplicibus adserat, id est, Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum unum Deum esse confirmans, totamque in Trinitate deitatem
coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et coomnipotentem praedicans;
si singulam quamque in Trinitate personam plenum Deum et totas tres personas
unum Deum; si incarnationem divinam non in Patre neque in Spiritu Sancto factam
sed in Filio tantum (credat), ut, qui erat in divinitate Dei Patris Filius,
ipse fieret in homine hominis matris filius, Deus verus ex Patre, et homo verus
ex matre, carnem ex matris visceribus habens, et animam humanam rationabilem,
simul in eo ambae naturae, id est, homo et Deus, una persona, unus Filius, unus
Christus, unus Dominus, creator omnium quae sunt, et auctor et dominus et
creator (rector) cum Patre et Spiritu Sancto omnium creaturarum, qui passus sit
(est) vera carnis passione, mortuus vera corporis sui morte, resurrexit vera
carnis suae resurrectione et vera animae resumptione, in qua veniet iudicare
vivos et mortuos. Quaerendum est etiam ab eo, si Novi et Veteris Testamenti, id
est Legis et Prophetarum et Apostolorum unum eundemque credat auctorem et Deum;
si diabolus non per condicionem, sed per arbitrium factus sit malus. Quaerendum
etiam ab eo, si credat huius quam gestamus et non alterius carnis
resurrectionem; si credat iudicium futurum et recepturos singulos pro his quae
in hac carne gesserunt vel poenas vel glorias (-am); si nuptias non improbet;
si secunda matrimonia non damnet; si carnium perceptionem non culpet; si
paenitentibus reconciliatis communicet; si in baptismo omnia peccata, id est,
tam illud originale contractum quam illa quae voluntarie admissa sunt,
dimittantur; si extra Ecclesiam catholicam nullus salvetur. Cum, in his omnibus
examinatus, inventus fuerit plene instructus, tunc cum consensu clericorum et
laicorum et conventu totius provinciae episcoporum ... ordinetur episcopus.
326 150
Can. 90 (2). E p i s c o p u s cum ordinatur, duo episcopi (ex)ponant et
teneant Evangeliorum codicem super cervicem (caput) eius, et, uno super eum
fundente benedictionem, reliqui omnes episcopi qui adsunt manibus suis caput
eius tangant.
327 151
Can. 91 (3). Presbyter cum ordinatur, episcopo eum (-!) benedicente et manus
super caput eius tenente, etiam omnes presbyteri qui praesentes sunt manus suas
iuxta manum (-us) episcopi super caput illius teneant.
328 152
Can. 92 (4). D i a c o n u s cum ordinatur, solus episcopus qui eum benedicit
manum suam (-us -as) super caput illius (eius) ponat: quia non ad sacerdotium,
sed ad ministerium consecratur.
329 153
Can. 93 (5). S u b d i a c o n u s cum ordinatur, quia manus impositionem non
accipit, patenam de manu episcopi accipiat vacuam, et vacuum calicem. De manu
vero archidiaconi accipiat urceolum cum aqua et manile et manutergium.
154 Can. 6 (94) Acolythus cum ordinatur, ab episcopo quidem doceatur,
qualiter se in officio suo agere debeat: ab archidiacono accipiat cereoforaleum
cum cereis, ut sciat se ad accendenda ecclesiae luminaria mancipandum. Accipiat
et urceolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistia sanguinis Christi.
155 Can. 7 (95). E x o r c i s t a cum ordinatur, accipiat de manu episcopi
libellum, in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi episcopo: Accipe et
commenda memoriae, et habeto potestatem imponendi manum super energumenum sive
baptizatum sive catechumenum.
156 Can. 8 (96). Lector cum ordinatur, faciat de illo verbum episcopus
ad plebem, indicans eius fidem ac vitam atque ingenium. Post haec spectante
plebe tradat ei codicem, de quo lecturus est, dicens ad eum: Accipe et esto
verbi Dei relator, habiturus, fideliter et utiliter si impleveris officium,
partem cum his, qui verbum Dei ministraverunt.
157 Can. 9 (97). Ostiarius cum ordinatur, postquam ab archidiacono
instructus fuerit, qualiter in domo Dei debeat conversari, ad suggestionem
archidiaconi tradat ei episcopus claves ecclesiae de altario, dicens: Sic age,
quasi redditurus Deo rationem pro his rebus, quae istis clavibus recluduntur.
158 Can. 10 (98). Psalmista,
id est cantor, potest absque scientia episcopi, sola iussione presbyteri,
officium suscipere cantandi, dicente sibi presbytero: Vide, ut quod ore cantas,
corde credas: et quod corde credis, operibus comprobes.
1.36 Saint Simplicius, Ep. 'Quantum presbyterorum' ad Acacium episc.
1.37 Cepolit., 10 janvier 476
343 159
( 3 (c. 2)) Quia sanctae memoriae prae(de)cessorum Nostrorum exstante doctrina,
contra quam nefas est disputare, quisquis recte sapere videtur novis
assertionibus non indiget edoceri, sed plana atque perfecta sunt omnia, quibus
potest vel deceptus ab haereticis erudiri, vel in vinea Domini plantandus
institui; implorata fide clementissimi principis vocem faciendae synodi fac
respui. ... (6(3)) Hortor ergo, frater carissime, ut modis omnibus faciendae
synodi perversorum conatibus resistatur, quae non alias semper indicta est,
nisi cum aliquid in pravis sensibus novum aut in assertione dogmatum emersit
ambiguum: ut in commune tractantibus, si qua(e) esset obscuritas, sacerdotalis
deliberationis illuminaret auctoritas; sicut primum Arii ac deinde Nestorii,
postremum Dioscori atque Eutych(et)is fieri coegit impietas. Et quod
misericordia Christi Dei nostri Salvatoris avertat - intimandum est,
abominabile esse, contra sententias totius orbis Domini sacerdotum et principum
utriusque rectorum damnatos restitui. ...
1.38 Saint Félix II (III), Ep. 'Quoniam pietas' ad Zenonem imp., 1
1.39 août 484
345
Cum apud barbaras etiam nationes atque ipsius deitatis ignaras (in) exsequendis
negotiis vel humanis iure gentium semper legationis cuiuslibet habeatur
sacrosancta libertas, notum est omnibus quanto magis ab imperatore Romano et
christiano principe in rebus praesertim divinis oportuerit intemerata servari.
... Puto autem quod pietas tua, quae etiam suis mavult vinci legibus quam
reniti, caelestibus debeat parere decretis atque ita humanarum sibi rerum
fastigium noverit esse commissum, ut tamen ea quae divina sunt, per
dispensatores divinitus adtributos percipienda non ambigat; puto quod vobis
sine ulla dubitatione sit utile, si Ecclesiam catholicam vestri tempore principatus
sinatis uti legibus suis nec libertati eius quemquam permittatis obsistere,
quae regni vobis restituit potestatem. Certum est enim, hoc rebus vestris esse
salutare, ut cum de causis agitur Dei, iuxta ipsius constitutum regiam
voluntatem sacerdotibus Christi studeatis subdere, non praeferre, et
sacrosancta per eorum praesules discere potius quam docere, Ecclesiae formam
sequi, non huic humanitus sequenda iura praefigere neque eius sanctionibus
velle dominari, cui Deus voluit clementiam tuam piae devotionis colla
summittere, ne dum mensura caelestis dispositionis exceditur, eatur in
contumeliam disponentis.
1.40 Saint Gélase I, Ep. 'Famuli vestrae pietatis' ad Anastasium I
1.41 imp., 494
347
(2) Duo sunt quippe, imperator auguste, quibus principaliter mundus hic
regitur, auctoritas sacrata pontificum et regalis potestas, in quibus tanto
gravius pondus est sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus hominum in divino
reddituri sunt examine rationem. Nosti etenim, fili clementissime, quoniam
licet praesedeas humano generi dignitate, rerum tamen praesulibus divinarum
devotus colla submittis atque ab eis causas tuae salutis expetis, hincque
sumendis caelestibus sacramentis eisque, ut competit, disponendis subdi te
debere cognoscis religionis ordine potius quam praeesse, itaque inter haec
illorum te pendere iudicio, non illos ad tuam velle redigi voluntatem. Si enim
quantum ad ordinem publicae pertinet disciplinae, cognoscentes imperium tibi
superna dispositione conlatum legibus tuis ipsi quoque parent religionis
antistites, ne vel in rebus mundanis exclusae... videantur obviare sententiae,
quo, oro te, decet affectu eis et convenit oboedire, qui praerogandis
venerabilibus sunt attributi mysteriis ? Proinde, sicut non leve discrimen
incumbit pontificibus siluisse pro divinitatis cultu quod congruit, ita his,
quod absit, non mediocre periculum est, qui, cum debeant parere, despiciunt. Et
si cunctis generaliter sacerdotibus recte divina tractantibus fidelium convenit
corda submitti, quanto potius sedis illius praesuli consensus est adhibendus,
quem cunctis sacerdotibus et divinitas summa voluit praeminere et subsequens Ecclesiae
generalis iugiter pietas celebravit ?
(3) Ubi pietas tua evidenter advertit numquam quolibet penitus humano consilio
elevare se quemquam posse illius privilegio vel confessioni, quem Christi vox
praetulit universis, quem Ecclesia veneranda confessa semper est et habet
devota primatem. Impeti possunt humanis praesumptionibus, quae divino sunt
iudicio constituta, vinci autem quorumlibet potestate non possunt.
1.42 Saint Gélase I, Synodus Romana: Acta de absolutione Miseni, 13
1.43 Mai 495
348
... Cum nulli animae Deus omnipotens et misericors per ecclesiasticam pietatem
quaerenti voluerit remedium denegari, non dubium est hoc ipso auctore Deo et
divina conpunctione prodire, ut tunc de eius (Miseni) receptione tractetur,
quando eam non protelanda quoque necessitas compellat impendi, nostro praeterea
Salvatore beato Petro Apostolo prae ceteris deleganti: 'Quaecumque ligaveris
super terram, ligata erunt et in caelis, et quaecumque solveris super terram,
erunt soluta et in caelis' (Mt 16, 19), sicut et his verbis nihil constat
exceptum, sic per apostolicae dispensationis officium et totum possit generaliter
alligari et totum consequenter absolvi, praecipue cum ex hoc magis praeberi
cunctis oporteat apostolicae miserationis exemplum, ut absolutione damnati, si
resipiscant universi et ab errore se retrahant ... vinculis se damnationis ...
non ambigant exuendos.... Proinde quantum permittente Domino possibilitatis
humanae desideranti remedia praebeamus, totum, quod supra nostrae facultatis
est modulum, divino iudicio relinquentes, non autem nobis poterunt imputare,
cur praevaricationis offensam viventibus remittamus, quod Ecclesiae Deo
largiente possibile est, qui nos etiam mortuis veniam praestare deposcunt, quod
nobis possibile non esse manifestum est. Quia cum dictum sit 'quae ligaveris
super terram' , quos ergo non esse iam constat super terram, non humano, sed
suo iudicio reservavit, nec audet Ecclesia sibimet vindicare, quod ipsis beatis
apostolis conspiciat non fuisse concessum, quia alia sit causa superstitum,
alia defunctorum.
1.44 Concile d'Arles, 473, Libelle de soumission du prêtre Lucidus
1.45 De gratia et praedestinatione
330 160a
Correptio vestra salus publica, et sententia vestra medicina est. Unde et ego
summum remedium duco, ut praeteritos errores accusando excusem, et salutifera
confessione me diluam. Proinde iuxta praedicandi recentia statuta concilii,
damno vobiscum sensum illum qui dicit humanae oboedientiae laborem divinae
gratiae non esse iungendum;
331 160a
qui dicit post primi hominis lapsum ex toto arbitrium voluntatis exstinctum;
332 160a
qui dicit quod Christus Dominus et Salvator noster mortem non pro omnium salute
susceperit;
333 160a
qui dicit quod praescientia Dei hominem violenter compellat (impellat) ad
mortem, vel quod Dei pereant voluntate qui pereunt;
334 160a
qui dicit quod post acceptum legitime baptismum in Adam moriatur quicumque
deliquerit;
335 160a
qui dicit alios deputatos ad mortem, alios ad vitam praedestinatos;
336 160a
qui dicit ab Adam usque ad Christum nullos ex gentibus per primam Dei gratiam,
id est per legem naturae, in adventum Christi esse salvatos eo quod liberum
arbitrium ex omnibus (= ex toto; al.: eis omnibus) in primo parente
perdiderint;
337 160a
qui dicit patriarchas ac prophetas vel summos quosque sanctorum, etiam ante
redemptionis tempora in paradisi habitatione (intra paradisum) deguisse;
338 160a
qui dicit ignes et inferna non esse.
339 160a
Haec omnia quasi impia et sacrilegiis repleta condemno. Ita autem assero
gratiam Dei, ut adnisum hominis et conatum gratiae semper adiungam, et
libertatem voluntatis humanae non exstinctam, sed adtenuatam et infirmatam esse
pronuntiem, et periclitari eum, qui salvus est, et eum qui periit, potuisse
salvari.
340 160b
Christum etiam, Deum et Salvatorem nostrum, quantum pertinet ad divitias
bonitatis suae, pretium mortis pro omnibus obtulisse, et quia nullum perire
velit, qui est Salvator omnium hominum, maxime fidelium, dives in omnibus qui
invocant illum (Rom 10, 12). Et quia in tantis rebus conscientiae
satisfaciendum, memini me ante dixisse, quod Christus pro his tantum, quos
credituros praescivit, advenisset (provocando ad Mt 20,28; 26,28; Hebr 9,27).
Nunc vero sacrorum testimoniorum auctoritate, quae abunde per spatia divinarum
inveniuntur Scripturarum, ex seniorum doctrinae ratione patefacta, libens
fateor Christum etiam pro perditis advenisse, quia eodem nolente perierunt.
Neque enim fas est circa eos solum, qui videntur esse salvati, immensae
divitias bonitatis ac beneficia divina concludi. Nam si Christum his tantum
remedia adtulisse dicimus, qui redempti sunt, videbimur absolvere non
redemptos, quos pro redemptione contempta constat esse puniendos.
341 160b
Assero etiam per rationem et ordinem saeculorum alios lege gratiae, alios lege
Moysi, alios lege naturae, quam Deus in omnium cordibus scripsit (cf. Rom
2,15), in spe adventus Christi fuisse salvatos; nullos (-! ) tamen ex initio
mundi, ab originali nexu nisi intercessione sacri sanguinis (non) absolutos.
342 160b
Profiteor etiam aeternos ignes et infernales flammas factis capitalibus
praeparatas, quia perseverantes in finem humanas culpas merito sequitur divina
sententia, quam iuste incurrunt, qui haec non toto corde crediderint. Orate pro
me, domini sancti et apostolici Patres! - Lucidus presbyter hanc epistolam manu
propria subscripsi et, quae in ea adstruuntur, assero, et quae sunt damnata,
damno.
1.46 Saint Gélase I, Tomus 'Ne forte' de anathematis vinculo, 495
349 167 (5) Dixit Dominus, quod in Spiritum Sanctum peccantibus nec
hic esset nec in futuro saeculo remittendum (Mt 12, 32). Quantos autem
cognoscimus in Sancto Spiritu (in Spiritum Sanctum) delinquentes, sicut
haereticos diversos ... ad fidem catholicam revertentes, et hic remissionem
suae percepisse blasphemiae, et in futurum spem sumpsisse indulgentiae
consequendae ? Nec ideo non vera est Domini sententia, aut putabitur esse
ullatenus resoluta, cum circa tales, si hoc esse permaneant, nunquam omnino
solvenda persistat, effectis autem non talibus inesse non possit, quae non est
talibus inrogata. Sicut etiam est consequenter et illud beati Ioannis Apostoli:
Est peccatum ad mortem: non dico, ut oretur pro eo; et est peccatum non ad
mortem: dico, ut oretur pro eo (1 Jo 5, 16 17). Est
peccatum ad mortem in eodem peccato manentibus; est peccatum non ad mortem ab
eodem peccato recedentibus. Nullum est quippe peccatum, pro quo aut non oret
Ecclesia remittendo, aut quod, data sibi divinitus potestate, desistentibus ab
eodem non possit absolvere, vel paenitentibus relaxare, cui dicitur: Quaecunque
dimiseritis super terram ... (cf. Jo 20, 23); 'quaecunque solveritis super
terram, soluta erunt et in caelo' (Mt 18, 18). In quibuscunque omnia sunt,
quantacunque sint, et qualiacunque sint, veraci nihilominus eorum manente
sententia, qua nunquam solvendus esse denuntiatur in eorum tenore consistens,
non etiam ab hoc eodem post recedens.
1.47 'Decretum Gelasianum' seu Ep. decretalis de libris recipiendis
1.48 et non recipiendis, tp. incerto
350 163
Post (has omnes) propheticas et evangelicas atque apostolicas (quas superius
deprompsimus) scripturas, quibus Ecclesia catholica per gratiam Dei fundata
est, etiam illud intimandum putavimus, quod, quamvis universae per orbem
catholicae diffusae Ecclesiae unus thalamus Christi sit, sancta tamen Romana
Ecclesia nullis synodicis constitutis ceteris Ecclesiis praelata sit, sed
evangelica voce Domini et Salvatoris primatum obtenuit: Tu es Petrus, inquiens,
et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non
praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni caelorum, et quaecumque
ligaveris super terram, erunt ligata et in caelo, et quaecumque solveris super
terram, erunt soluta et in caelo (Mt 16, 18s). Addita est etiam societas
beatissimi Pauli Apostoli, vas(is) electionis, qui non diverso, sicut haeretici
garriunt, sed uno tempore, uno eodemque die gloriosa morte cum Petro in urbe
Roma sub Caesare Nerone agonizans coronatus est; et pariter supradictam sanctam
Romanam Ecclesiam Christo Domino consecrarunt aliisque omnibus urbibus in
universo mundo sua praesentia atque venerando triumpho praetulerunt.
351 163
Est ergo prima Petri Apostoli sedis (sedes) Romanae Ecclesiae, non habens
maculam neque rugam nec aliquid eiusmodi (Eph 5, 27). Secunda autem sedis
(sedes) apud Alexandriam beati Petri nomine a Marco eius discipulo atque
evangelista consecrata est .... Tertia vero sedis (sedes) apud Anthiociam
(Antiochiam) beatissimi Apostoli Petri habetur honorabilis, eo quod illic
primus (primitus) quam Romae venisset habitavit et illic primum nomen
Christianorum novellae gentis exortum est (cf Act 11, 26).
352 164
Et quamvis aliud fundamentum nullus possit ponere praeter id, quod positum est,
qui est Christus Iesus (cf. I Cor 3, 11), tamen ad aedificationem sancta id est
Romana Ecclesia post illas Veteris vel Novi Testamenti, quas regulariter
suscipimus, etiam has suscipi non prohibet Scripturas, id est: Sanctam Synodum
Nicaenam ...; (sanctam Synodum Constantinopolitanam, ... in qua Macedonius
haereticus debitam damnationem excepit;) s. Synodum Ephesinam...; s. Synodum
Calchedonensem (= Chalcedon). ... (Sed et si qua sunt concilia a s. Patribus
hactenus instituta, post istorum quattuor auctoritatem et custodienda et
recipienda decrevimus.)
353 (Iam nunc
subiiciendum de opusculis s. Patrum, quae in Ecclesia, calholica recipiuntur.)
Item (-!) opuscula beati Caecilii Cypriani martyris, Carthag. episcopi (in
omnibus recipienda). Item opuscula ... (Eodem
modo allegantur Gregor. Naz., Basilius M., Athanas. Alex.,
Johannes Chrysost., Theophilus Alex., Cyrill. Alex., Hilarius Pict., Ambros.,
Augustin., Hieronym., Prosper Aquit.) Item epistolam beati Leonis papae ad
Flavianum C'politanum episcopum destinatam; de cuius textu quispiam si usque ad
unum iota disputaverit, et non eam in omnibus venerabiliter receperit, anathema
sit. Item opuscula atque tractatus omnium orthodoxorum Patrum, qui in nullo a
sanctae Ecclesiae Romanae consortio deviarunt, ... legendos decernit. Item decretales epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab
urbe Roma pro diversorum Patrum consultatione dederunt, venerabiliter
suscipiendas esse. Item gesta sanctorum martyrum ... Sed ideo secundum antiquam
consuetudinem singulari cautela in sancta Romana Ecclesia non leguntur, quia et
eorum, qui conscripsere, nomina penitus ignorantur, et ab infidelibus vel (et)
idiotis superflua aut minus apta quam rei ordo fuerit, esse putantur ....
Propter quod, ... ne vel levis subsannandi oriretur occasio, in sancta Romana
Ecclesia non leguntur. Nos tamen cum praedicta Ecclesia et omnes martyres et
eorum gloriosos agones, qui Deo magis quam hominibus noti sunt, omni devotione
veneramur. Item vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum,
quas tamen vir beatissimus Hieronymus descripsit, cum omni honore suscipimus.
(Continuando seriem librorum monetur:) cum haec ad catholicorum manus
advenerint (pervenerint), beati Pauli Apostoli praecedat sententia: 'Omnia
probate, quod bonum est, tenete' (1 Thess 5, 21). Item Rufinus vir religiosus
plurimus ecclesiastici operis edidit libros, nonnullas etiam Scripturas
interpretatus est. Sed quoniam venerabilis Hieronymus eum in aliquibus de
arbitrii libertate notavit, illa sentimus, quae praedictum beatum Hieronymum
sentire cognoscimus; et non solum de Rufino, sed etiam de universis, quos vir
saepius memoratus zelo Dei et fidei religione reprehendit. - Item Origenis
nonnulla opuscula, quae vir beatissimus Hieronymus non repudiat, legenda
suscipimus. Reliqua autem omnia cum auctore suo dicimus renuenda. ... (DS 354)
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.)
354 165-166
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.) (D 166) Haec et his similia, quae ...
haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt, quorum nomina minime
retinentur, non solum repudiata, verum etiam ab omni Romana catholica et
apostolica Ecclesia eliminata atque cum suis auctoribus auctorumque sequacibus
sub anathematis insolubili vinculo in aeternum confitemur esse damnata.
165 = DS350 (Iam nunc subiiciendum de opusculis s. Patrum, quae in
Ecclesia, calholica recipiuntur.) Item (-!) opuscula beati Caecilii Cypriani
martyris, Carthag. episcopi (in omnibus recipienda). Item opuscula ... (Eodem modo allegantur Gregor. Naz., Basilius
M., Athanas. Alex., Johannes Chrysost., Theophilus
Alex., Cyrill. Alex., Hilarius Pict., Ambros., Augustin., Hieronym., Prosper
Aquit.) Item epistolam beati Leonis papae ad Flavianum C'politanum episcopum
destinatam; de cuius textu quispiam si usque ad unum iota disputaverit, et non
eam in omnibus venerabiliter receperit, anathema sit. Item opuscula atque
tractatus omnium orthodoxorum Patrum, qui in nullo a sanctae Ecclesiae Romanae
consortio deviarunt, ... legendos decernit. Item
decretales epistolas, quas beatissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma
pro diversorum Patrum consultatione dederunt, venerabiliter suscipiendas esse.
Item gesta sanctorum martyrum ... Sed ideo secundum antiquam consuetudinem
singulari cautela in sancta Romana Ecclesia non leguntur, quia et eorum, qui
conscripsere, nomina penitus ignorantur, et ab infidelibus vel (et) idiotis
superflua aut minus apta quam rei ordo fuerit, esse putantur .... Propter quod,
... ne vel levis subsannandi oriretur occasio, in sancta Romana Ecclesia non
leguntur. Nos tamen cum praedicta Ecclesia et omnes martyres et eorum gloriosos
agones, qui Deo magis quam hominibus noti sunt, omni devotione veneramur. Item
vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum, quas tamen vir
beatissimus Hieronymus descripsit, cum omni honore suscipimus. (Continuando
seriem librorum monetur:) cum haec ad catholicorum manus advenerint
(pervenerint), beati Pauli Apostoli praecedat sententia: 'Omnia probate, quod
bonum est, tenete' (1 Thess 5, 21). Item Rufinus vir religiosus plurimus
ecclesiastici operis edidit libros, nonnullas etiam Scripturas interpretatus
est. Sed quoniam venerabilis Hieronymus eum in aliquibus de arbitrii libertate
notavit, illa sentimus, quae praedictum beatum Hieronymum sentire cognoscimus;
et non solum de Rufino, sed etiam de universis, quos vir saepius memoratus zelo
Dei et fidei religione reprehendit. - Item Origenis nonnulla opuscula, quae vir
beatissimus Hieronymus non repudiat, legenda suscipimus. Reliqua autem omnia
cum auctore suo dicimus renuenda. ...
Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt,
nullatenus recipit catholica et apostolica Romana Ecclesia. (Sequitur longa
series 'apocryphorum', tam sensu stricto i. e. pseudocanonicorum, quam sensu
lato i.e. librorum haeresi infectorum.)
Haec et his similia, quae ... haeresiarchae ... docuerunt vel conscripserunt,
quorum nomina minime retinentur, non solum repudiata, verum etiam ab omni
Romana catholica et apostolica Ecclesia eliminata atque cum suis auctoribus
auctorumque sequacibus sub anathematis insolubili vinculo in aeternum
confitemur esse damnata.
1.49 Saint Gélase I, Tomus 'Necessarium quoque' adv. Eutychen et
1.50 Nestorium, tp. incerto
355 168
(c. 4) Quamvis enim unus atque idem sit Dominus Iesus Christus, et totus Deus
et totus homo Deus, et quicquid est humanitatis, Deus homo suum faciat, et
quicquid est Dei, homo Deus habeat: tamen ut hoc permaneat sacramentum nec
possit ex aliqua parte dissolvi, sic totus homo permanet esse quod Deus est, ut
totus Deus permaneat esse quod homo est ...
1.51 Anastase II, Ep. 'Exordium pontificatus mei' ad Anastasium I
1.52 imp., 496
356 169
(c.7) Secundum Ecclesiae catholicae consuetudinem sacratissimum serenitatis
tuae pectus agnoscat, quod nullum de his, vel quos baptizavit Acacius vel quos
sacerdotes sive levitas secundum canones ordinavit, ulla eos ex nomine Acacii
porti laesionis attingat, quo forsitan per iniquum tradita sacramenti gratia
minus firma videatur. Nam et baptismum ... sive ab adultero vel a fure fuerit
datum, ad percipientem munus pervenit illibatum: quia vox illa, quae per columbam
sonuit, omnem maculam humanae pollutionis excludit, qua declaratur ac dicitur:
'Hic est qui baptizat...' (Lc 3.16). Nam si visibilis solis istius radii, cum
per loca foetidissima transeunt, nulla contactus inquinatione maculantur, multo
magis illius, qui istum visibilem fecit, virtus nulla ministri indignitate
constringitur. ... (c.9, al.8) Ideo ergo et hic ... male bona ministrando sibi
tantum nocuit. Nam inviolabile sacramentum, quod per illum datum est, aliis
perfectionem suae virtutis obtinuit.
1.53 Anastase II, Ep. 'In prolixitate epistolae' ad Laurentium
1.54 episc. Lignidensem (Lignido in Illyrico), 497
357
Confitemur ergo, Dominum nostrum Iesum Christum Filium Dei unigenjtum ante
omnia quidem saecula sine principio ex Patre natum secundum deitatem, in
novissimis autem diebus de sancta virgine Maria eundem incarnatum et perfectum
hominem ex anima rationali et corporis susceptione, homousion Patri secundum
deitatem et homousion nobis secundum humanitatem. Duarum enim naturarum
perfectarum unitas facta est ineffabiliter. Propter quod unum Christum eundem
Filium Dei et hominis unigenitum a Patre et primogenitum ex mortuis confitemur,
scientes quod quidem coaeternus suo Patri secundum divinitatem, secundum quam
opifex est omnium, et dignatus est post consensionem sanctae Virginis, cum
dixit ad angelum 'Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum' (Lc 1,
38), ineffabiliter sibi ex ipsa aedificari templum et istud sibi univit, quod
non coaeternum de sua substantia e caelo detulit corpus, sed ex massa nostrae
substantiae, hoc est ex Virgine. Hoc accipiens et sibi
uniens non Deus Verbum in carne versus est neque ut phantasma apparens, sed
inconvertibiliter et incommutabiliter suam conservavit essentiam, primitias
naturae nostrae sibi univit. Nam principium Deus Verbum has nostrae naturae
primitias per multam sibi bonitatem unire dignatus est: qui non permixtus, sed
in utrisque substantiis unus et ipse visus secundum quod scriptum est: 'Solvite
templum istud, et in tribus diebus resuscitabo illud' (Jo 2, 19). Solvitur enim
Christus Iesus secundum meam substantiam, quam suscepit, et solutum suscitat proprium
templum, hoc ipse secundum divinam substantiam, secundum quam et omnium artifex
est.
358 Numquam
autem post resurrectionem unitionis nostrae naturae discessit a proprio templo
nec discedere potest propter ineffabilem suam benignitatem, sed est ipse Dominus
Iesus Christus et passibilis et impassibilis, passibilis secundum humanitatem,
impassibilis secundum divinitatem. Suscitavit igitur suum templum Deus Verbum
et in se naturae nostrae resurrectionem et renovationem operatus est. Et hanc
Dominus Christus, postquam resurrexit a mortuis, discipulis ostendebat dicens:
'Palpate me et videte, quoniam spiritus carnem et ossa non habet, quemadmodum
me videtis habere' (Lc 24, 39). Non dixit 'quemadmodum me dicitis esse', sed
'habere', ut et qui habet et qui habetur considerans, non permixtionem, non
conversionem, non mutationem, sed unitatem factam respicias. Propterea et
fixuras clavorum et punctionem lanceae demonstravit et cum discipulis
manducavit, ut per omnia resurrectionem nostrae naturae in se renovatam doceret,
et, quia secundum beatam divinitatis substantiam inconvertibilis,
incommutabilis, impassibilis, immortalis, nullius indigens, perficiens omnes
passiones, et permisit proprio inferri templo quod virtute propria suscitavit,
et per propriam perfectionem templi sui renovationem nostrae naturae operatus
est.
359 Qui autem
dicunt subtilem hominem Christum aut passibilem Deum aut in carne versum aut
non counitum habuisse corpus aut de caelo hoc detulisse aut phantasma esse aut
mortalem dicentes Deum Verbum indiguisse, ut a Patre resuscitaretur, aut sine
anima corpus aut sine sensu hominem suscepisse aut duas substantias Christi
secundum permixtionem confusas unam factam fuisse substantiam et non
confitentes Dominum nostrum Jesum Christum duas esse naturas inconfusas, unam
autem personam, secundum quod unus Christus, unus idem Filius, istos
anathematizat catholica et apostolica Ecclesia.
1.55 Anastase II, Ep. 'Bonum atque iucundum' ad epos Galliae,
1.56 23 août 498
360 170
(c.1 2) (Asserunt quidam haeretici) quod humano generi parentes, ut ex
materiali faece tradunt corpora, ita etiam vitalis animae spiritum tribuant....
( 4) Quomodo ergo contra divinam sententiam carnali nimis intellectu animam ad
Dei imaginem factam putant hominum permixtione diffundi atque insinuari, cum ab
illo, qui ab initio hoc fecit, actio ipsa hodieque non desinat, sicut ipse
dixit: 'Pater meus adhuc operatur, et ego operor' (Cf Jo 5,l7)? ... Cum et illud debeant intelligere quod scriptum est : 'Qui vivit in
aeternum, creavit omnia simul' (Eccli 18,1). Si igitur, antequam Scriptura per
species singulas in singulis quibusque creaturis ordinem rationemque
disponeret, 'potentialiter', quod negari non potest, 'et causaliter in opere
pertinente ad temporum cursum usque nunc operatur' : sanae igitur doctrinae
acquiescant, quod ille indat animas, qui 'vocat ea, quae non sunt, tanquam
sint' (cf. Rom 4,17).
361 170
(c.4 7) Qua putant fortasse pie ac bene se dicere, ut animas merito dicant a
parentibus tradi, cum sint peccatis implicitae, hac ab ipsis sapienti debent
separatione discerni: quod ab illis nihil aliud potest tradi, quam quod ab
ipsorum mala praesumptione commissum est, id est, culpa poenaque peccati, quam
per traducem secuta progenies evidenter ostendit, ut pravi homines distortique
nascantur. In quo solo utique Deus nullam communionem
habere perspicue cernitur, qui ne in hanc necessitatem calamitatis inciderent,
genito mortis terrore prohibuit atque praedixit. Itaque per traducem, quod a
parentibus traditur, evidenter apparet, et quid ab initio usque ad finem vel
operatus sit Deus vel operetur ostenditur.
1.57 Saint Symmaque, Ep. 'Ad augustae memoriae' ad Anastasium I
1.58 Simp.,
1.59 post a. 506
362
(8) Conferamus autem honorem imperatoris cum honore pontificis: inter quos
tantum distat, quantum ille rerum humanarum curam gerit, iste divinarum. Tu
imperator a pontifice baptismum accipis, sacramenta sumis, orationem poscis,
benedictionem speras, paenitentiam rogas. Postremo tu humana administras, ille
tibi divina dispensat. Itaque ut non dicam superior, certe aequalis honor
est.... Sit istud in mundo iudicium spectante Deo et angelis eius, spectaculum
omni saeculo simus, quo aut sacerdotes bonae vitae aut imperator religiosae
modestiae consequantur exemplum, quia his praecipue duobus officiis regitur
humanum genus, et non debeat aliquis eorum exsistere, quo valeat offendi
divinitas, maxime cum uterque honor videatur esse perpetuus atque ita humano
generi ex alterutro consulatur. Precor, imperator, pace tua dixerim, memento te
hominem, ut possis uti concessa tibi divinitus potestate, quia etiam si haec
sub humano provenerint iudicio, sub divino necesse est ut discutiantur examine.
Fortassis dicturus es, scriptum esse: omni potestati nos subditos esse debere
(cf. Tit 3,1). Nos quidem potestates humanas suo loco suscipimus, donec contra
Deum suas (Aliqui codices: non) erigant voluntates. Ceterum si omnis potestas a
Deo est, magis ergo quae rebus est praestituta divinis. Defer Deo in nobis, et
nos deferimus Deo in te.
1.60 Saint Hormisdas, 'Libellus fidei Hormisdae papae' C'polim
1.61 missus 11 août 515
363 171
(1) Prima salus est rectae fidei regulam custodire et a constitutis Patrum
nullatenus deviare. Et quia non potest Domini nostri Jesu Christi praetermitti
sententia dicentis: 'Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo Ecclesiam
meam' (Mt 16, 18), haec, quae dicta sunt, rerum probantur effectibus, quia in
Sede Apostolica immaculata est semper catholica servata religio.
364 171
(2) De hac ergo (qua) spe et fide separari minime cupientes et Patrum sequentes
in omnibus (-!) constituta, anathematizamus omnes haereses, praecipue Nestorium
haereticum, qui quondam Constantinopolitanae fuit urbis episcopus, damnatum in
Concilio Epheseno a Caelestino papa urbis Romae et a sancto (venerabili viro)
Cyrillo Alexandrinae civitatis antistite; una cum isto (similiter)
anathematizantes Eutychen et Dioscorum Alexandrinum in sancta Synodo, quam
sequimur et amplectimur, Chalcedonensi damnatos (, quae secuta s. Concilium
Nicaenum fidem apostolicam praedicavit).
(3) His Timotheum addiicientes parricidam (Detestamur et T. parr.), Aelurum
cognomento, et discipulum quoque ipsius atque sequacem in omnibus Petrum
Alexandrinum; itemque (-!) condemnamus (etiam) et anathematizamus Acacium
Constantinopolitanum quondam episcopum ab Apostolica Sede damnatum, eorum
complicem atque sequacem, vel qui in eorum communionis societate permanserint:
quia (Acacius) quorum se communioni miscuit, ipsorum similem meruit in
damnatione sententiam. Petrum nihilominus Antiochenum
damnantes (damnamus) cum sequacibus suis et omnium supra scriptorum.
365 172
(4) Quapropter (-! ) suscipimus (autem) et probamus epistolas beati Leonis
papae universas, quas de christiana religione conscripsit. Unde (-! ), sicut
praediximus, sequentes in omnibus Apostolicam Sedem et praedicantes eius omnia
constituta, (. Et ideo) spero, ut in una communione vobiscum, quam Sedes
Apostolica praedicat, esse merear in qua est integra et verax christianae
religionis (et perfecta) soliditas : promittentes (promittens) etiam (in
sequenti tempore) sequestratos a communione Ecclesiae catholicae, id est non
consentientes Sedi Apostolicae, eorum nomina inter sacra non recitanda esse
mysteria. (Quodsi in aliquo a professione mea deviare
tentavero, his, quos damnavi, complicem me mea sententia esse profiteor.)
(5) Hanc autem professionem meam (ego) manu propria (mea) subscripsi et tibi
Hormisdae sancto et venerabili papae urbis Romae obtuli (direxi) ...
1.62 Saint Hormisdas, Ep. 'Sicut rationi' ad Possessorem episc.
1.63 SAfrum,
1.64 13 août 520
366 173a
(c. 5) De arbitrio tamen libero et gratia Dei quid Romana, hoc est catholica,
sequatur et servet Ecclesia, licet et variis libris beati Augustini, et maxime
ad Hilarium et Prosperum, abunde possit agnosci, tamen et in scriniis
ecclesiasticis expressa Capitula continentur, quae, si ibi desunt et necessaria
creditis, destina(bi)mus, quamquam qui diligenter Apostoli dicta considerat,
quid sequi debeat, evidenter agnoscat.
1.65 Saint Hormisdas, Ep. 'Inter ea quae' ad Iustinum imperatorem,
1.66 26 mars 521
367 (c. 7) Nam si Trinitas Deus, hoc est Pater et Filius et Spiritus
Sanctus, Deus autem unus, specialiter Legislatore dicente: 'Audi Israel,
Dominus Deus tuus Deus unus est' (Dt 6, 4): qui aliter habet, necesse est aut
divinitatem in multa dividat aut specialiter passionem ipsi essentiae
Trinitatis impingat et ... hoc est aut plures deos more profanae gentilitatis
inducere aut sensibilem poenam ad eam naturam, quae aliena est ab omni
passione, transferre. (8) Unum est sancta Trinitas, non multiplicatur numero,
non crescit augmento nec potest aut intellegentia comprehendi aut hoc quod Deus
est discretione seiungi. Quis ergo illi secreto aeternae impenetrabilisque
substantiae, quod neque ulla vel invisibilium creaturarum potuit investigare
natura, profanam divisionem temptet ingerere et divini arcana mysterii revocare
ad calculum moris humani? Adoremus Patrem et Filium et Spiritum Sanctum,
indistinctam distincte, inconprehensibilem et inenarrabilem substantiam
Trinitatis, ubi etsi admittit numerum ratio personarum, unitas tamen non
admittit essentiae (adde: numerum), ita tamen, ut servemus divinae propria
naturae, servemus propria unicuique personae, ut nec personis divinitatis
singularitas denegetur nec ad essentiam hoc, quod est proprium nominum,
transferatur. (9) Magnum est sanctae et incomprehensibile mysterium Trinitatis:
Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus, Trinitas indivisa, et tamen
notum est, quia proprium est Patris, ut generaret Filium; proprium Filii Dei,
ut ex Patre Patri nasceretur aequalis, notum etiam, quid sit proprium Spiritus
Sancti.
368 (c. 10)
Proprium autem Filii Dei, ut ... in novissimis temporibus Verbum caro fieret et
habitaret in nobis, ita intra viscera sanctae Mariae virginis genitricis Dei
unitis utrisque sine aliqua confusione naturis, ut qui ante tempora erat Filius
Dei, fieret Filius hominis et nasceretur ex tempore hominis more, matris vulvam
natus aperiens et virginitatem matris deitatis virtute non solvens. (11) Dignum
plane Deo nascente mysterium. ut servaret partum sine corruptione, qui
conceptum fecit esse sine semine, servans quod ex Patre erat, et repraesentans
quod ex matre suscepit. ...
369 (12) Idem
enim Deus et homo, non, ut ab infidelibus dicitur, sub quartae introductione
personae, sed ipse Dei Filius Deus et homo, idem virtus et infirmitas,
humilitas et maiestas, redimens et venditus, in cruce positus et caeli regna
largitus, ita nostrae infirmitatis ut possit interimi, ita ingenitae potentiae
ne posset morte consumi. (13) Sepultus est iuxta id, quod homo voluit nasci, et
iuxta id, quod Patri erat similis, resurrexit : patiens vulnerum et salvator aegrorum,
unus defunctorum et vivificator obeuntium, ad inferna descendens et a Patris
gremio non recedens. Unde et animam, quam pro communi
condicione posuit, pro singulari virtute et admirabili potentia mox resumpsit.
1.67 Concile d'Orange II, commencé le 3 juillet 529
1.68 a) Prooemium
370 173b
... Pervenit ad nos, esse aliquos, qui de gratia et libero arbitrio per
simplicitatem minus caute et non secundum fidei catholicae regulam sentire
velint. Unde id nobis, secundum admonitionem et auctoritatem Sedis Apostolicae,
iustum ac rationabile visum, ut pauca capitula ab Apostolica nobis Sede
transmissa, quae ab antiquis Patribus de sanctarum Scripturarum voluminibus in
hac praecipue causa collecta sunt, ad docendos eos, qui aliter quam oportet
sentiunt, ab omnibus observanda et manibus nostris subscribere deberemus. ...
1.69 b) Canones
371 174
Can.1. Si quis per offensam praevaricationis Adae non totum, id est secundum
corpus et animam, 'in deterius' dicit hominem 'commutatum', sed animae
libertate illaesa durante, corpus tantummodo corruptioni credit obnoxium,
Pelagii errore deceptus adversatur Scripturae dicenti: 'Anima, quae peccaverit,
ipsa morietur' (Ez 18,20); et: 'Nescitis, quoniam, cui exhibetis vos servos ad
oboediendum, servi estis eius, cui oboeditis?' (Rom
6,16); et: 'A quo quis superatur, eius et servus addicitur' (cf. 2 Petr 2,19).
372 175
Can. 2. Si quis soli Adae praevaricationem suam, non et eius propagini asserit
nocuisse, aut certe mortem tantum corporis quae poena peccati est, non autem et
peccatum, quod mors est animae, per unum hominem in omne genus humanum
transiisse testatur, iniustitiam Deo dabit contradicens Apostolo dicenti : 'Per
unum hominem peccatum intravit in mundum (mundo), et per peccatum mors, et ita
in omnes homines (mors) pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (cf. Rom 5,12).
373 176
Can. 3. Si quis invocatione humana gratiam Dei dicit posse conferri, non autem
ipsam gratiam facere, ut invocetur a nobis, contradicit Isaiae prophetae vel
Apostolo idem dicenti: 'Inventus sum a non quaerentibus me; palam apparui his,
qui me non interrogabant' (Rom 10, 20; cf. Is 65, 1)
374 177
Can. 4. Si quis, ut a peccato purgemur, voluntatem nostram Deum exspectare
contendit, non autem, ut etiam purgari velimus, per Sancti Spiritus infusionem
et operationem in nos fieri confitetur, resistit ipsi Spiritui Sancto per
Salomonem dicenti: 'Praeparatur voluntas a Domino' (Prv 8, 35 sec. Septg.), et
Apostolo salubriter praedicanti: 'Deus est, qui operatur in vobis et velle et
perficere pro bona voluntate' (cf. Phil 2, 13).
375 178
Can. 5. Si quis, sicut augmentum, ita etiam initium fidei ipsumque credulitatis
affectum, quo in eum credimus, qui iustificat impium, et ad (re)generationem
sacri baptismatis pervenimus, non per gratiae donum, id est per inspirationem
Spiritus Sancti corrigentem voluntatem nostram ab infidelitate ad fidem, ab
impietate ad pietatem, sed naturaliter nobis inesse dicit, apostolicis
dogmatibus adversarius approbatur, beato Paulo dicente: 'Confidimus, quia qui
coepit in vobis bonum opus, perficiet usque in diem Iesu Christi' (cf. Phil 1,
6); et illud: 'Vobis datum est pro Christo non solum, ut in eum credatis, verum
etiam, ut pro illo patiamini' (cf. Phil 1, 29); et: 'Gratia salvi facti estis
per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est' (cf. Eph 2, 8). Qui enim fidem, qua in Deum credimus, dicunt esse naturalem, omnes eos,
qui ab Ecclesia Christi alieni sunt, quodammodo fideles esse definiunt.
376 179
Can. 6. Si quis sine gratia Dei credentibus, volentibus, desiderantibus,
conantibus, laborantibus, orantibus, vigilantibus, studentibus, petentibus,
quaerentibus, pulsantibus nobis misericordiam dicit conferri divinitus, non
autem, ut credamus, velimus, vel haec omnia, sicut oportet, agere valeamus, per
infusionem et inspirationem Sancti Spiritus in nobis fieri confitetur, et aut
humilitati, aut oboedientiae humanae subiungit gratiae adiutorium, nec, ut
oboedientes et humiles simus, ipsius gratiae donum esse consentit, resistit Apostolo
dicenti: 'Quid habes, quod non accepisti ?' (I Cor 4, 7); et: 'Gratia Dei sum
id, quod sum' (l Cor 15, 10).
377 180
Can. 7. Si quis per naturae vigorem bonum aliquid, quod ad salutem pertinet
vitae aeternae, cogitare, ut expedit, aut eligere, sive salutari, id est
evangelicae praedicationi consentire posse confirmat absque illuminatione et
inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem in consentiendo et
credendo veritati, haeretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei in
Evangelio dicentis: 'Sine me nihil potestis facere' (Jo 15, 5); et illud
Apostoli: 'Non quod idonei simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed
sufficientia nostra ex Deo est' (2 Cor 3, 5).
378 181
Can. 8. Si quis alios misericordia, alios vero per liberum arbitrium, quod in
omnibus, qui de praevaricatione primi hominis nati sunt, constat esse vitiatum,
ad gratiam baptismi posse venire contendit, a recta fide probatur alienus. Is
enim non omnium liberum arbitrium per peccatum primi hominis asserit infirmatum,
aut certe ita laesum putat, ut tamen quidam valeant sine revelatione Dei
mysterium salutis aeternae per semetipsos posse conquirere. Quod quam sit
contrarium, ipse Dominus probat, qui non aliquos, sed neminem ad se posse
venire testatur nisi 'quem Pater attraxerit' (cf. Jo 6, 44), sicut et Petro
dicit: 'Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed
Pater meus, qui in caelis est' (Mt 16, 17); et Apostolus: 'Nemo potest dicere
Dominum Iesum nisi in Spiritu Sancto' (cf. 1 Cor 12, 3).
379 182
Can. 9. 'De adiutorio Dei. Divini est muneris, cum et recte cogitamus, et pedes
nostros a falsitate et iniustitia continemus; quoties enim bona agimus, Deus in
nobis atque nobiscum, ut operemur, operatur'.
380 183
Can. 10. De adiutorio Dei. Adiutorium Dei etiam renatis ac sanatis semper est
implorandum, ut ad finem bonum pervenire, vel in bono possint opere perdurare.
381 184
Can. 11. 'De obligatione votorum. Nemo quidquam Domino recte voveret, nisi ab
ipso acceperit quod voveret', sicut legitur: Et quae de manu tua accepimus,
damus tibi (I Par 29, 14).
382 185
Can. 12. 'Quales nos diligat Deus. Tales nos amat Deus, quales futuri sumus
ipsius dono, non quales sumus nostro merito'.
383 186
Can. 13. De reparatione liberi arbitrii. Arbitrium voluntatis in primo homine
infirmatum, nisi per gratiam baptismi non potest reparari; 'quod amissum, nisi
a quo potuit dari, non potest reddi. Unde Veritas ipsa dicit: 'Si vos Filius
liberaverit, tunc vere liberi eritis'' (Jo 8,36).
384 187
Can. 14. 'Nullus miser de quantacumque miseria liberatur, nisi qui Dei
misericordia praevenitur', sicut dicit Psalmista: 'Cito anticipet nos
misericordia tua Domine' (Ps 78, 8); et illud: 'Deus meus, misericordia eius
praeveniet me' (Ps 58, 11).
385 188
Can. 15. 'Ab eo, quod formavit Deus, mutatus est Adam, sed in peius per
iniquitatem suam. Ab eo, quod operata est iniquitas, mutatur fidelis, sed in
melius per gratiam Dei. Illa ergo mutatio fuit praevaricatoris primi, haec
secundum Psalmistam 'mutatio est dextrae Excelsi' (cf. Ps 76, 11)'.
386 189
Can. 16. 'Nemo ex eo, quod videtur habere, glorietur, tamquam non acceperit,
aut ideo se putet accepisse, quia littera extrinsecus vel, ut legeretur,
apparuit, vel, ut audiretur, sonuit. Nam sicut Apostolus dicit: 'Si per legem iustitia,
ergo Christus gratis mortuus est' (Gal 2,21); 'ascendens in altum captivavit
captivitatem, dedit dona hominibus' (cf Eph 4,8; cf. Ps 67,19). Inde habet,
quicumque habet; quisquis autem se inde habere negat, aut vere non habet, aut
id, 'quod habet, auferetur ab eo (Mt 25, 29)'.
387 190
Can. 17. 'De fortitudine christiana. Fortitudinem Gentilium mundana
cupiditas, fortitudinem autem Christianorum Dei caritas facit, quae diffusa est
in cordibus nostris', non per voluntatis arbitrium, quod est a nobis, sed 'per
Spiritum Sanctum, qui datus est nobis' (Rom 5, 5)'.
388 191
Can. 18. 'Nullis meritis gratiam praeveniri. Debetur merces bonis operibus,
si fiant; sed gratia, quae non debetur, praecedit, ut fiant'.
389 192
Can. 19. 'Neminem nisi Deo miserante salvari. Natura
humana, etiamsi in illa integritate, in qua est condita, permaneret, nullo modo
se ipsam, creatore suo non adiuvante, servaret; unde cum sine Dei gratia
salutem non possit custodire, quam accepit, quomodo sine Dei gratia poterit
reparare, quod perdidit?'.
390 193
Can. 20. 'Nihil boni hominem posse sine Deo. Multa Deus facit in homine bona,
quae non facit homo; nulla vero facit homo bona, quae non Deus praestat, ut
faciat homo'.
391 194
Can. 21. 'De natura et gratia. Sicut iis, qui volentes in lege iustificari et a
gratia exciderunt, verissime dicit Apostolus: 'Si ex lege iustitia est, ergo
Christus gratis mortuus est (Gal 2,21), sic iis, qui gratiam, quam commendat et
percipit fides Christi, putant esse naturam, verissime dicitur: Si per naturam
iustitia est 'ergo Christus gratis mortuus est'. Iam
hic enim erat lex, et non iustificabat: iam hic erat et natura, et non
iustificabat. Ideo Christus non gratis mortuus est, ut et lex per illum
impleretur, qui dixit: 'Non veni legem solvere, sed adimplere' (Mt 5, 17), et
natura per Adam perdita per illum repararetur, qui dixit, venisse se 'quaerere
et salvare, quod perierat' (Lc 19, 10)'.
392 195
Can. 22. 'De his, quae hominum propria sunt. Nemo habet de suo nisi mendacium
et peccatum. Si quid autem habet homo veritatis atque iustitiae, ab illo fonte
est, quem debemus sitire in hac eremo, ut ex eo quasi guttis quibusdam irrorati
non deficiamus in via'.
393 196
Can. 23. 'De voluntate Dei et hominis. Suam voluntatem homines faciunt, non
Dei, quando id agunt, quod Deo displicet; quando autem id faciunt, quod volunt,
ut divinae serviant voluntati, quamvis volentes agant quod agunt, illius tamen
voluntas est, a quo et praeparatur et iubetur, quod volunt'.
394 197
Can.24 "De palmitibus vitis. Ita sunt in vite palmites, ut viti nihil
conferant, sed inde accipiant unde vivant: sic quippe vitis est in palmitibus,
ut vitale alimentum subministret iis, non sumat ab iis. Ac per hoc et manentem
in se habere Christum, et manere in Christo, discipulis prodest utrumque, non
Christo. Nam praeciso palmite, potest de viva radice alius pullulare; qui autem
praecisus est, sine radice non potest vivere (cf Jo 15.5ss)
395 198
Can. 25. 'De dilectione, qua diligimus Deum. Prorsus donum Dei est diligere
Deum. Ipse ut diligeretur dedit, qui non dilectus diligit. Displicentes amati
sumus, ut fieret in nobis unde placeremus. Diffundit enim caritatem in cordibus
nostris Spiritus (Rom 5, 5) Patris et Filii, quem cum Patre amamus et Filio'.
1.70 c) Conclusio a Caesario episc. Arelat. redacta
396 199 Ac sic
secundum supra scriptas sanctarum Scripturarum sententias vel antiquorum Patrum
definitiones hoc Deo propitiante et praedicare debemus et credere, quod per
peccatum primi hominis ita inclinatum et attenuatum fuerit liberum arbitrium,
ut nullus postea aut diligere Deum sicut oportuit, aut credere in Deum aut
operari propter Deum quod bonum est, possit, nisi eum gratia misericordiae
divinae praevenerit. Unde et Abel iusto et Noe et Abraham et Isaac et Iacob, et
omni antiquorum Sanctorum multitudini illam praeclaram fidem, quam in ipsorum
laude praedicat Apostolus Paulus (Hebr 11), non per bonum naturae, quod prius
in Adam datum fuerat, sed per gratiam Dei credimus fuisse collatam. Quam
gratiam etiam post adventum Domini omnibus, qui baptizari desiderant, non in
libero arbitrio haberi, sed Christi novimus simul et credimus largitate
conferri, secundum illud, quod iam saepe dictum est et praedicat Paulus
Apostolus: 'Vobis donatum est pro Christo, non solum, ut in eum credatis, sed
etiam, ut pro eo patiamini (Phil 1,29); et illud: Deus, qui coepit in vobis
bonum opus, perficiet usque in diem Domini nostri' (Phil 1, 6); et illud:
'Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est'
(Eph 2,8); et quod de se ipso ait Apostolus: 'Misericordiam consecutus sum, ut
fidelis essem' (l Cor 7, 25;1 Tim 1, 13); non dixit: 'quia eram', sed: ut
essem. Et illud: 'Quid habes, quod non accepisti ?' (1 Cor
4, 7). Et illud: 'Omne datum bonum, et omne donum perfectum desursum est,
descendens a Patre luminum' (Jac 1,17). Et illud: 'Nemo habet quidquam, nisi
illi datum fuerit desuper' (Jo 3,27). Innumerabilia sunt
sanctarum Scripturarum testimonia, quae possint ad probandam gratiam proferri,
sed brevitatis studio praetermissa sunt, quia et revera, cui pauca non
sufficiunt, plura non proderunt.
397 200 Hoc
etiam secundum fidem catholicam credimus, quod post acceptam per baptismum
gratiam omnes baptizati, Christo auxiliante et cooperante, quae ad salutem
animae pertinent, possint et debeant, si fideliter laborare voluerint,
adimplere. Aliquos vero ad malum divina potestate praedestinatos esse, non
solum non credimus, sed etiam, si sunt qui tantum mali credere velint, cum omni
detestatione illis anathema dicimus. Hoc etiam salubriter profitemur et
credimus, quod in omni opere bono non nos incipimus, et postea per Dei
misericordiam adiuvamur, sed ipse nobis nullis praecedentibus bonis meritis et
fidem et amorem sui prius inspirat, ut et baptismi sacramenta fideliter
requiramus, et post baptismum cum ipsius adiutorio ea, quae sibi sunt placita
implere possimus. Unde manifestissime credendum est, quod et illius latronis
quem Dominus ad paradisi patriam revocavit (Lc 23, 43), et Cornelii
centurionis, ad quem angelus Domini missus est (Act 10, 3) et Zachaei, qui
ipsum Dominum suscipere meruit (Lc 19, 6), illa tam admirabilis fides non fuit
de natura, sed divinae gratiae largitate donata (divinae largitatis donum).
1.71 Boniface II, Ep. 'Per filium nostrum' ad Caesar. ep. Arelat.,
1.72 25 janvier 531; Confirmatio Concilii Arausicani II
398 200a
(c. 1) ... Petitioni tuae, quam laudabili fidei (al.: fieri) sollicitudine
concepisti, catholicum non distulimus dare responsum. Indicas enim quod aliqui
episcopi Galliarum, cum cetera iam bona ex Dei acquieverint gratia provenire,
fidem tantum, qua in Christo credimus, naturae esse velint, non gratiae; et
hominibus ex Adam, quod dici nefas est in libero arbitrio remansisse, non etiam
nunc in singulis misericordiae divinae largitate conferri; postulans ut pro
ambiguitate tollenda, confessionem vestram, qua vos e diverso fidem rectam in
Christo, totiusque bonae voluntatis initium, iuxta catholicam veritatem per
praevenientem Dei gratiam singulorum definitis sensibus inspirari, auctoritate
Sedis Apostolicae firmaremus.
399 200b
(c. 2) Atque ideo, cum de hac re multi Patres, et prae ceteris beatae
recordationis Augustinus episcopus, sed et maiores nostri Apostolicae Sedis
antistites ita ratione probentur disseruisse latissima, ut nulli ulterius
deberet esse ambiguum, fidem quoque nobis ipsam venire de gratia: supersedendum
duximus responsione multiplici; maxime cum secundum eas, quas ex Apostolo
direxisti sententias, quibus dicit: 'Misericordiam consecutus sum, ut fidelis
essem' (I Cor 7, 25), et alibi: Vobis datum est pro Christo, non solum ut in
eum credatis, verum etiam ut pro eo patiamini (Phil 1, 29), evidenter appareat,
fidem, qua in Christo credimus, sicut et omnia bona singulis hominibus ex dono
supernae venire gratiae, non ex humanae potestate naturae. Quod etiam
Fraternitatem tuam, habita collatione cum quibusdam sacerdotibus Galliarum,
iuxta fidem gaudemus sensisse catholicam: in his scilicet, in quibus uno, sicut
indicasti, consensu definierunt fidem, qua in Christo credimus, gratia
divinitatis praeveniente conferri; adiicientes etiam, nihil esse prorsus
secundum Deum boni, quod sine Dei quis gratia aut velle, aut incipere, aut
operari, aut perficere possit, dicente ipso Salvatore nostro: 'Sine me nihil
potestis facere' (Jo 15, 5). Certum est enim atque catholicum, quia in omnibus
bonis, quorum caput est fides, nolentes nos adhuc misericordia divina
praeveniat, ut velimus, insit in nobis cum volumus, sequatur etiam ut in fide
duremus, sicut David propheta dicit: 'Deus meus, misericordia eius praeveniet
me' (Ps 58, 11); et iterum: 'Misericordia mea cum ipso est' (Ps 88, 25): et
alibi: 'Misericordia eius subsequitur me' (Ps 22, 6). Similiter
et beatus Paulus dicit: 'Aut quis prior dedit ei, et retribuetur illi? Quoniam
ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia' (Rom 11, 35 s).
400 200b
Unde nimis eos, qui contra sentiunt, admiramur, usque eo vetusti erroris adhuc
reliquiis praegravari, ut ad Christum non credant Dei beneficio, sed naturae
veniri; et ipsius naturae bonum, quod Adae peccato noscitur depravatum,
auctorem nostrae fidei dicant magis esse quam Christum; nec intelligant se
dominicae reclamare sententiae dicenti: 'Nemo venit ad me, nisi datum fuerit
illi a Patre meo' (Jo 6, 44); sed et beato Paulo simul obsistere clamanti ad
Hebraeos: 'Curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei
et consummatorem Iesum Christum' (Hebr 12, 1s). Quae cum ita sint, invenire non
possumus, quid ad credendum in Christo, sine Dei gratia humanae deputent
voluntati; cum Christus auctor consummatorque sit fidei. - (c.3) Quapropter ...
supra scriptam confessionem vestram consentaneam catholicis Patrum regulis
approbamus.
1.73 Jean II, Ep. 'Olim quidem' ad senatores C'politanos, Mars 534
1.74
401 201-202 (Justinianus imperator) de his tribus
quaestionibus orta certamina fuisse significavit:
(I) Utrum 'unus ex Trinitate' Christus et Deus noster dici possit, hoc est una
de tribus personis sanctae Trinitatis sancta persona.
(II) An Deus Christus carne pertulerit impassibilis deitate.
(III) An proprie et veraciter <Dei genitrix materque Dei Verbi ex ea
incarnati> Mater Domini Dei nostri Iesu Christi Maria semper virgo debeat
appellari ...
(De adagio 'Unus de Trinitate passus est'.)
Unum enim ex sancta Trinitate Christum esse, hoc est unam de tribus sanctae
Trinitatis personis sanctam esse personam sive subsistentiam, quam Graeci
hypostasim dicunt, in his exemplis evidenter ostendimus (allegantur inter alia
Gn 3, 22; 1 Cor 8,6; Symb. Nicaenum).
(De Christo 'Deo carne passo'.)
Deum vero carne passum his nihilominus roboremus exemplis (Dt 28, 66; Io 14, 6;
Mal 3, 8; Act 3, 15; 20, 28; 1 Cor 2, 8; Cyrill. Al., Anathem. 12; Leo I, Tom.
ad Flav. etc.).
(De titulo 'Mater Dei'.) Gloriosam vero sanctam semper virginem Mariam et
proprie et veraciter Dei genitricem matremque Dei Verbi ex ea incarnati ab
hominibus catholicis confiteri recte docemus. Proprie namque et veraciter idem
ipse ultimis temporibus incarnatus, ex sancta et gloriosa Virgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo, quia proprie et veraciter Dei Filius ex ea
incarnatus et natus est, ideo proprie et veraciter matrem Dei ex ea incarnati
et nati esse confitemur, et <proprie quidem>, ne Dominus Iesus per
honorificentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur, sicut Nestorius
sentit insulsus: veraciter autem ideo, ne in phantasmate aut aliquo modo non
veram sumpsisse carnem credatur ex virgine, sicut asseruit impius Eutyches.
(De titulo 'Mater Dei'.) Gloriosam vero sanctam semper virginem Mariam et
proprie et veraciter Dei genitricem matremque Dei Verbi ex ea incarnati ab
hominibus catholicis confiteri recte docemus. Proprie namque et veraciter idem
ipse ultimis temporibus incarnatus, ex sancta et gloriosa Virgine matre nasci
dignatus est. Propterea ergo, quia proprie et veraciter Dei Filius ex ea
incarnatus et natus est, ideo proprie et veraciter matrem Dei ex ea incarnati
et nati esse confitemur, et <proprie quidem>, ne Dominus Iesus per
honorificentiam vel gratiam nomen Dei accepisse credatur, sicut Nestorius
sentit insulsus: veraciter autem ideo, ne in phantasmate aut aliquo modo non
veram sumpsisse carnem credatur ex virgine, sicut asseruit impius Eutyches.
402 (Summarium christologiae.) His
igitur evidenter ostensum est, ... quid speraverit imperator, quid Romana
sequatur et colat Ecclesia, scl. Christum Dominum nostrum unum esse, ut saepe
diximus, sanctae Trinitatis, ex duabus naturis cognoscendum, hoc est in deitate
et humanitate perfectum, non antea exsistente carne et postea unita Verbo, sed
in ipso Deo Verbo initium, ut esset, accipiente. Ideo enim quia Verbi ex
materno corpore caro sumpsit initium, salva proprietate et veritate utriusque
naturae (cf. DS 293) hoc est divinitatis atque humanitatis, Dei Filium Dominum
nostrum Iesum Christum catholice confitemur, omni posthac commutatione vel
confusione submota. Neque enim naturas in eo aliter agnoscimus, nisi
differentias intellegentes et confitentes divinitatis atque humanitatis. Sed
nec duas personas in Christo intellegimus per id quod dicimus duas naturas, ut
adunationis divisionem facere videamur et sit, quod absit, quaternitas, non
trinitas, sicut Nestorius sentit insanus, nec confundimus easdem unitas
naturas, cum unam personam Christi confitemur, ut Eutyches impius credit. Tomum
vero papae Leonis omnesque epistolas nec non et quattuor synodos, Nicaenam,
Constantinopolitanam et Ephesenam primam et Calchidonensem (= Chalcedon.),
sicut Romana hactenus suscepit et veneratur Ecclesia, sequimur, amplectimur
atque servamus.
Vigile, Edit de l'empereur
Justinien à Ménas patriarche de
1.75 Constantinople, publié dans le Synode de Constantinople
1.76 en 543; Anathématismes contre Origene
403 203
Can. 1. Si quis dicit aut sentit, praeexsistere hominum animas, utpote quae
antea mentes fuerint et sanctae virtutes, satietatemque cepisse divinae
contemplationis, et in deterius conversas esse, atque idcirco refrixisse a Dei
caritate, et inde psuchas graece, id est, animas esse nuncupatas, demissasque
esse in corpora supplicii causa: anathema sit.
404 204
Can. 2. Si quis dicit aut sentit, Domini animam prius exstitisse, atque unitam
fuisse Deo Verbo ante incarnationem et genrationem ex virgine, an. s.
405 205
Can.3. Si quis dicit aut sentit, primum formatum esse corpus Domini nostri Jesu
Christi in utero beatae Virginis, ac postea unitum ei esse Deum Verbum, et
animam, utpote quae ante fuisset, an. s.
406 206
Can. 4. Si quis dicit aut sentit, omnibus caelestibus ordinibus assimilatum
esse Deum Verbum, cherubim que factum esse ipsis cherubim, et seraphim ipsis
seraphim, ac omnibus plane supernis virtutibus similem esse factum, an. s.
407 207
Can. 5. Si quis dicit aut sentit, in resurrectione corpora hominum orbiculata
suscitari, nec confitetur nos suscitari rectos, an. s.
408 208
Can. 6. Si quis dicit <aut sentit>, caelum, et solem, et lunam, et
stellas et aquas, quae super caelos sunt, animatas et ratione praeditas
(materiales) esse quasdam virtutes, an. s.
409 209
Can. 7. Si quis dicit aut sentit, Dominum Christum in futuro saeculo crucifixum
iri pro daemonibus, sicuti et pro hominibus, an. s.
410 210
Can. 8. Si quis dicit aut sentit, vel finitam esse Dei potestatem, vel eum
tanta fecisse, quanta comprehendere et cogitare (-!) potuit vel creaturas Deo
coaerernas esse (-!), an. s.
411 211
Can. 9 Si quis dicit aut sentit, ad tempus esse daemonum et impiorum hominum
supplicium, eiusque finem aliquando futurum, sive restitutionem et
redintegrationem esse (fore) daemonum aut impiorum hominum, an. s.
1.77 Vigile, Ep. 'Dum in sanctae' ad univ. populum Dei,
1.78 5 février 552; Professio fidei Vigilii papae
412
Sciant igitur universi nos illam fidem praedicare, tenere ac defendere, quam ab
Apostolis traditam et per successores eorum inviolabiliter custditam reverenda
Nicaena synodus CCCXVIII patrum Sancto Spiritu sibi revelante suscipiens
redegit in symbolum ac deinde tres aliae sanctae synodi, id est
Constantinopolitana ... Ephesena ... Calchidonensis ( = Chalcedon. ) .. .
ediderunt.
413 Hinc est
quod Dominus noster contra errorum huiusmodi feritatem pastorale caelitus
armavit officium, quod beatissimo Petro apostolo trina praeceptione commendans
ait: 'Pasce oves meas' (Jo 2l,15). Et recte illi pascendarum est cura commissa,
cuius fidei praeclara confessio Domini est laudata.... eundem ipsum (Christum)
hominis esse filium Deique sub mirabili interrogationis responsionisque
brevitate confessus est 'Tu es Christus filius Dei vivi' (Mt 16, 16),
sacratissimae scilicet mysterium incarnationis eius aperiens, dum in unitate
personae, servata geminae proprietate naturae, homo idemque Deus esset, quod ex
matre semper virgine sumpsit in tempore, et quod natus ex patre est ante
saecula, permaneret. Inconfuse autem et indivise atque
inconvertibiliter et substantialiter uniens sibi carnem Deus Verbum Emmanuel
noster, qui lege et profitia (prophetia) adnuntiantibus exspectabatur, advenit.
'Verbum ergo caro factum est et habitavit in nobis' (Jo 1,14), totus in suis,
totus in nostris, adsumens ex vulva carnem cum anima rationali et intellectuali....
Humanitatis sumpsit initium, ut nos aeternitatis suae faceret coheredes;
nostrae consors dignatus est esse naturae, ut nos suae immortalitatis faceret
esse participes; pauper factus est, cum esset dives, ut eius inopia ditaremur;
omnia quae nostra sunt, evacuato noxarum nostrarum chirographo condonavit (cf.
Col 2, 13s)... id peragens ..., ut 'mediator Dei et hominum homo Christus
Iesus' (I Tim 2, 5) maledicto quo primus homo terrenus mortis vinculis
tenebatur, adstrictus, secundus homo caelestis (1 Cor l5, 47), dum mortem morte
calcaret, absolveret.
414 Passus est
pro nobis Dei Filius, crucifixus carne est, mortuus carne est et die tertio
resurrexit, ut divina inpassibili permanente natura et carnis nostrae veritate
servata unius eiusdemque Domini Dei nostri Jesu Christi et passiones et
miracula fateamur, ut glorificationem Capitis nostri totius Ecclesiae corpus
aspiciens, quales primitias in Capite nostro, id est in Christo Deo ac Domino,
intueretur ex mortuis, tales in his qui eius membra sunt, in futurae gloriae
praestoletur adventum. Ipse igitur Redemptor noster sedet ad dexteram Patris,
unus idemque sine confusione utriusque naturae, sine divisione personae et ex
duabus atque in duabus creditus permanensque naturis, inde venturus iudicare
vivos et mortuos.
415 Pater
autem cum eodem unigenito Filio et Spiritu Sancto unus est in deitate et
aequalis indiscretaeque naturae. Huius fidei plenitudinem Dominus noster post
resurrectionem mandavit Apostolis dicens: 'Ite, docete omnes gentes,
baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti' (Mt 28, 19). 'In
nomine', inquit (dixit), non in nominibus, ut in quibus una virtus, una
potestas, una deitas, una aeternitas, una gloria, una omnipotentia, una
beatitudo, una operatio est unaque natura, unius quoque nominis exsistat
integritas. Nihil in deitate quippe discretum est, cum tantum personarum
proprietas manifesta distinctione signetur. Totum ergo quod Trinitas est,
permanet consubstantialis et indiscreta divinitas.
1.79 Vigile, Constitutum (I) 'Inter innumeras sollicitudines' de
1.80 tribus Capitulis ad Justinianum imperatorem, 14 mai 553;
1.81 Damnatio errorum Nestorianismi de humanitate Christi
416 1.
Si quis servata inconvertibilitate naturae divinae non confitetur Verbum carnem
factum et ex ipsa conceptione de utero Virginis humanae naturae sibi secundum
subsistentiam unisse principia, sed tamquam cum exsistenti iam homine fuerit
Deus Verbum, ut per hoc non sancta Virgo vere Dei genitrix esse credatur, sed
verbo tenus appelletur, anathema sit.
417 2. Si quis
secundum subsistentiam unitatem naturarum in Christo factam denegat, sed
seorsum existenti homini tamquam uni iustorum inhabitare Deum Verbum, et non
ita confitetur naturarum secundum subsistentiam unitatem, ut Deus Verbum cum
adsumpta carne una permanserit permaneatque subsistentia sine persona, an. s.
418 3. Si quis
voces evangelicas et apostolicas in uno Christo ita dividit, ut etiam naturarum
in ipso unitarum divisionem introducat, an. s.
419 4. Si quis
unum Iesum Christum verum Dei et eundem verum hominis Filium futurorum
ignorantiam aut diei ultimi iudicii habuisse dicit et tanta scire potuisse,
quanta ei deitas quasi alteri cuidam inhabitans revelabat, an. s.
420 5. Si quis
illud Apostoli, quod est in Ep. ad Hebraeos (5, 8 et 7) dictum, quod
experimento cognovit oboedientiam et cum clamore forti et lacrimis preces
supplicationesque obtulit ad eum, qui salvum illum posset a morte facere,
tamquam nudo deitate Christo deputans, qui laboribus virtutis perfectus sit, ut
ex hoc duos introducere Christos vel duos Filios videatur, et non unum
eundemque credit Christum Dei et hominis Filium ex duabus et in duabus naturis
inseparabilibus indivisisque confitendum atque adorandum, an. s.
1.82 Concile de Constantinople II (oecum. V), Session VIII
1.83 2 juin 553, Canons
421 213
( Trinitas divina) Can. 1. Si quis non confitetur Patris, et Filii, et Spiritus
Sancti unam naturam sive substantiam, et unam virtutem et potestatem,
trinitatem consubstantialem, unam deitatem in tribus subsistentiis sive
personis adorandam, talis anathema sit. Unus enim Deus
et Pater, ex quo omnia; et unus Dominus Iesus Christus, per quem omnia; et unus
Spiritus Sanctus, in quo omnia.
422 214
Can. 2. Si quis non confitetur Dei Verbi duas esse nativitates, unam quidem
ante saecula ex patre sine tempore incorporaliter alteram vero in ultimis
diebus eiusdem ipsius, qui de caelis descendit, et incarnatus de sancta
gloriosa Dei Genitrice et semper Virgine Maria, natus est ex ipsa, talis an. s.
423 215
Can.3. Si quis dicit, alium esse Deum Verbum qui miracula fecit, et alium
christum qui passus est, vel Deum Verbum cum Christo nascente de muliere, vel
in ipso esse ut alterum in altero, et non unum eundemque Dominum nostrum Jesum
Christum, Dei Verbum incarnatum et hominem factum, et ejusdem ipsius miracula
et passiones quas voluntarie carne sustinuit, talis an. s.
424 216
Can. 4. Si quis dicit, secundum gratiam, vel secundum operationem, vel secundum
dignitatem, vel secundum aequalitatem honoris, vel secundum auctoritatem, aut
relationem, aut affectum, aut virtutem, unitionem Dei Verbi ad hominem factam
esse, vel secundum bonam voluntatem, quasi quod placuit Deo Verbo homo, eo quod
bene visum est ei de ipso, sicut Theodorus insipiens dicit: vel secundum
homonymiam, per quam Nestoriani Deum Verbum Filium et Christum vocantes, et
hominem separatim Christum et Filium nominantes, et duas personas evidenter
dicentes, per solam nominationem, et honorem, et dignitatem, et adorationem,
unam personam, unum Filium, et unum Christum confingunt dicere: sed non
confitetur unitatem Dei Verbi ad carnem animatam anima rationabili et
intellectuali, secundum compositionem sive secundum subsistentiam factam esse,
sicut sancti Patres docuerunt, et ideo unam eius subsistentiam compositam, qui
est Dominus (noster) Jesus Christus, unus de Sancta Trinitate, talis an. s.
425 216
Cum enim multis modis unitas intelligitur, qui impietatem Apollinarii et
Eutychetis sequuntur, interemptionem eorum quae convenerunt colentes, unitionem
secundum confusionem dicunt. Theodori autem et Nestorii sequaces, divisione
gaudentes, affectualem unitatem introducunt. Sancta Dei Ecclesia utriusque
perfidiae impietatem reiciens, unitionem Dei Verbi ad carnem secundum
compositionem confitetur, quod est secundum subsistentiam. Unitio enim per
compositionem in mysterio Christi non solum inconfuse ea, quae convenerunt,
conservat, sed nec divisionem suscipit.
426 217
Can. 5. Si quis unam subsistentiam Domini nostri Jesu Christi sic intelligit,
tamquam suscipientem plurimarum subsistentiarum significationem, et per hoc
introducere conatur in mysterio Christi duas subsistentias, seu duas personas,
et duarum personarum, quas introducit, unam personam dicit secundum dignitatem,
et honorem, et adorationem, sicut Theodorus et Nestorius insanientes
conscripserunt; et calumniatur sanctam Chalcedonensem Synodum tamquam secundum
istum impium intellectum unius subsistentiae utentem vocabulo, sed non
confitetur Dei Verbum carni secundum subsistentiam unitum esse, et propter hoc
unam eius subsistentiam, seu unam personam, et sic et sanctum Chalcedonense
Concilium unam subsistentiam Domini nostri Jesu Christi confessum esse, talis
an. s. Nec enim adiectionem personae vel subsistentiae suscepit sancta Trinitas
ex incarnato uno de sancta Trinitate Deo Verbo.
427 218
Can. 6. Si quis abusive et non vere Dei genitricem dicit sanctam gloriosam
semper Virginem Mariam, vel secundum relationem, quasi homine puro nato, sed
non Deo Verbo incarnato et nato ex ipsa, referenda autem, sicut illi dicunt,
hominis nativitate ad Deum Verbum, eo quod cum homine erat nascente, et
calumniatur sanctam Chalcedonensem Synodum, tamquam secundum istum impium
intellectum, quem Theodorus exsecrandus adinvenit, Dei genitricem Virginem
dicentem, vel qui hominis genitricem vocat, aut Christotocon, id est, Christi
genitricem, tamquam si Christus Deus non esset, et non proprie et vere Dei genitricem
ipsam confitetur, eo quod ipse qui ante saecula ex Patre natus est Deus Verbum,
in ultimis diebus ex ipsa incarnatus et natus est, et sic pie et sanctam
Chalcedonensem Synodum eam esse confessam, talis an. s.
428 219
Can. 7. Si quis in duabus naturis dicens, non ut in deitate et humanitate, unum
Dominum nostrum Iesum Christum cognosci confitetur, ut per hoc significet
differentiam naturarum, in quibus inconfuse ineffabilis unitio facta est, neque
Deo Verbo in carnis naturam transmutato, neque carne in Verbi naturam
transducta (manet enim utrumque hoc quod est natura, etiam facta unitate
secundum subsistentiam), sed pro divisione per partem, talem excipit vocem in
mysterio Christi, vel numerum naturarum confitendo in eodem Domino nostro Jesu
Christo Deo Verbo incarnato, non intellectu tantummodo differentiam excipit
earum, ex quibus et compositus est, non interemptam propter unitatem (unus enim
ex utroque, et per unum utraque), sed in hoc numero utitur ut separatim
unaquaque natura suam habente subsistentiam, talis an. s.
429 220
Can. 8. Si quis ex duabus naturis deitatis et humanitatis confitens unitatem
factam esse, vel unam naturam Dei Verbi incarnatam dicens, non sic ea excipit
sicut Patres docuerunt, quod ex divina natura et humana, unitione secundum
subsistentiam facta, unus Christus effectus est, sed ex talibus vocibus unam
naturam sive substantiam deitatis et carnis Christi introducere conatur, talis
an. s.
430 220
Secundum subsistentiam enim dicentes unigenitum Deum Verbum carni unitum esse
non confusionem aliquam naturarum in se invicem factam esse dicimus, sed magis
permanente utraque hoc quod est, unitum esse carni Deum Verbum intelligimus.
Propter quod et unus est Christus, Deus et homo, idem ipse consubstantialis
Patri secundum deitatem, et consubstantialis nobis idem ipse secundum
humanitatem. Aequaliter enim et eos qui per partem dividunt vel incidunt, et
eos qui confundunt divinae dispensationis mysterium Christi, reicit et
anathematizat Dei Ecclesia.
431 221
Can.9. Siquis in duabus naturis adorari dicit Chritum, ex quo duas adorationes
introducunt, separatim Deo Verbo, et separatim homini: vel si quis ad
interemptionem carnis vel confusionem deitatiset humanitatis, unam naturaml
sive substantiam eorum quae convenerunt introducens, sic Christum adorat, sed
non una adoratione Deum Verbum incarnatum cum propria ipsius carne adorat,
sicut ab initio Dei Ecclesiae traditum est, talis an. s.
432 222
Can. 10. Si quis non confitetur, Dominum nostrum Iesum Christum qui crucifixus
est carne, Deum esse verum, et Dominum gloriae, et unum de Sancta Trinitate,
talis an. s.
433 223
Can. 11. Si quis non anathematizat Arium, Eunomium, Macedonium, Apollinarium,
Nestorium, Eutychen, Origenem cum impiis eorum conscriptis, et alios omnes
haereticos, qui condemnati et anathematizati sunt a sancta catholica et
apostolica Ecclesia et a praedictis sanctis quattuor Conciliis, et eos, qui
similia praedictis haereticis sapuerunt vel sapiunt et usque ad mortem in sua
impietate permanserunt vel permanent, talis an. s.
434 224
Can.12. Si quis defendit impium Theodorum Mopsuestenum, qui dixit alium esse
Deum Verbum, et alium Christum a passionibus animae et desideriis carnis
molestias patientem, et a deterioribus paulatim recedentem, et sic ex profectu
operum melioratum, et a conversatione immaculatum factum, et tamquam purum
hominem baptizatum esse in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, et par
baptisma Sancti Spiritus gratiam accepisse, et filiationem meruisse, et ad
similitudinem imperialis imaginis in persona Dei Verbi adorari, et post
resurrectionem immutabilem cogitationibus et impeccabilem omnino factum fuisse.
Et iterum dixit idem impius Theodorus, talem factam esse unitionemDei Verbi ad
Christum, qualem dixit Apostolus de viro et muliere: "erunt duo in carne
una" (Eph 5.31). Et super alias innumerabiles blasphemias ausus est
dicere, quod post resurrectiuonem, cum insufflasset Dominus discipulis et
dixisset: "Accipite Spiritum Sanctum" (Jo 20.22), non dedit eis
Spiritum Sanctum, sed figuratim tantummodo insufflavit. Iste enim et
confessionem, quam fecit Thomas, cum palpasset manus et latus Domini post
resurrectionem dicens: "Dominus meus et Deus meus" (Jo 20.28), inquit
non esse dictam a Thomas de Christo (nec enim dicit Theodorus Deum esse Christum),
sed ad miraculum resurrectionis stupefactum Thomam glorificasse Deum, qui
Christum resuscitavit.
435 225
Et, quod peius est, etiam in interpretatione, quam in Actus Apostolorum
scripsit Theodorus, similem fecit Christum Platoni, et Manichaeo, et Epicuro,
et Marcioni, dicens: Quod sicut illorum unusquisque ex dogmate, quod invenit,
suos discipulos fecit vocari Platonicos et Manichaeos et Epicureos et
Marcionistas: simili modo et cum Christus dogma invenisset, ex ipso Christianos
vocari. Si quis igitur defendit praedictum impium Theodorun et impia eius
conscripta, in quibus tam praedictas quam alias innumerabiles blasphemias
effudit contra magnum Deum et Salvatorem Jesum Christum et non anathematizat
eum, et impia eius conscripta, et omnes qui suscipiunt vel defendunt eum, et
dicunt orthodoxe eum exposuisse, et qui scripserunt pro eo, et eadem illi
sapuerunt, vel scribunt pro eo, vel impiis eius conscriptis et eos qui similia
illi sapiunt, vel aliquando sapuerunt, et usque ad morte permanserunt vel
permanent in tali impietate, talis an. s.
436 226
Can. 13. Si quis defendit impia T h e o d o r i t i conscripta, quae Contra
rectam fidem et contra primam Ephesinam sanctam Synodum, et sanctum Cyrillum et
duodecim eius capitula (cf. *252-263) exposuit, et omnia qua conscripsit pro
Theodoro et Nestorio impiis, et pro aliis qui eadem praedictis Theodoro et
Nestorio sapuerunt, defendens eos et eorum impietate " et propter hoc
impios vocans doctores Ecclesiae, qui unitatem secundum subsistentiam Dei Verbi
ad carnem confitentur, et non anathematizat ea, et eos qui similia eis
sapuerunt, vel sapiunt insuper autem et omnes, qui scripserunt contra rectam
fidem, et sanctum Cyrillum et duodecim eius capitula et usque ad mortem in tali
impietate permanserunt, talis an. s.
437 227
Can. 14. Si quis defendit epistolam, quam dicitur Ibas ad Marin Persam
haereticum scripsisse, quae abnegat quidem Deum Verbum de sancta Dei genitrice
semper virgine Maria incarnatum, hominem factum esse, dicit autem purum hominem
ex ipsa natum esse, quem templum vocat, ut alius sit Deus Verbum, et alius
homo, et sanctum Cyrillum, qui rectam fidem Christianorum praedicavit, tamquam
haereticum et similiter Apollinario impio scripsisse criminatur, et inculpat
primam Ephesinam sanctam Synodum tamquam sine examinatione et quaestione
Nestorium condemnantem, et duodecim capitula sancti Cyrilli (DS 252-263) impia
et contraria rectae fidei vocat eadem impia epistola, et defendit Theodorum et
Nestorium, et impia eorum dogmata et conscripta. Si quis igitur memoratam impiam
epistolam defendit, et non anathematizat eam, et defensores eius, et eos, qui
dicunt eam rectam esse, vel partem eius, et eos, qui scripserunt vel scribunt
pro ea, vel pro impietate quae in ea continetur, et praesumunt eam defendere
vel insertam ei impietatem nomine sanctorum Patrum vel sancti Chalcedonensis
Concilii, et in his usque ad mortem permanent, talis an. s.
438 228
Cum igitur haec ita recte confessi sumus, quae tradita nobis sunt tam a divinis
Scripturis, quam a sanctorum Patrum doctrina, et ab his quae definita sunt de
una eademque fide a praedictis sanctis quattuor Conciliis, facta autem a nobis
et condemnatione contra haereticos et eorum impietatem, nec non etiam contra
eos, qui defenderunt vel defendunt praedicta impia tria capitula, et permanserunt
in suo errore, vel qui permanent; si quis conatus fuerit contra haec, quae pie
disposuimus, vel tradere vel docere vel scribere, si quidem episcopus vel
clericus sit, iste tamquam aliena a sacerdotibus et statu ecclesiastico
faciens, denudabitur episcopatu vel clericatu: si autem monachus vel laicus
sit, anathematizabitur.
1.84 Pélage I, Ep. " Humani generis " à Childebert 1er, roi
1.85 3 février 561
443 228a
(De consummatione mundi.) Quem credo et confiteor...sicut ascendit in caelos,
ita venturum iudicare vivos et mortuos. Omnes enim homines ab Adam usque ad
consummationem saeculi natos et mortuos cum ipso Adam eiusque uxore, qui non ex
aliis parentibus nati sunt, sed alter de terra, alter (altera) autem de costa
viri (cf Gn 2, 7 22) creati sunt, tunc resurrecturos esse confiteor et adstare "
ante tribunal Christi, ut recipiat unusquisque propria corporis, prout gessit,
sive bona sive mala " (Rom 14, 10; 2 Cor 5 10) et iustos quidem per
largissimam gratiam Dei, utpote vasa misericordiae in gloriam praeparata "
(cf Rom 9.23) aeternae vitae praemiis donaturum, in societate videlicet
angelorum absque ullo iam lapsus sui metu sine fine victuros; iniquos autem
arbitrio voluntatis propriae " vasa irae apta in interitum " (Rom 9.
22) permanentes, qui viam Domini aut non agnoverunt aut cognitam diversis capti
praevaricationibus reliquerunt, in poenis aeterni atque inexstinguibilis ignis,
ut sine fine ardeant, iustissimo iudicio traditurum. Haec est igitur fides mea
et spes, quae in me dono misericordiae Dei est, pro qua maxime paratos esse
debere beatus Petrus Apostolus praecipit (praecepit) ad respondcndum omni
poscenti nos rationem (cf Pet1 3, 15).
441 (De
Trinitate divina. )
Credo igitur in unum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum: Patrem
scilicet omnipotentem, sempiternum, ingenitum; Filium vero, ex eiusdem Patris
substantia vel natura genitum, ante omne omnino vel temporis vel aevi cuiusquam
initium, id est (al.: de omnipotente) omnipotentem, aequalem, consempiternum et
consubstantialem Genitori; Spiritum quoque Sanctum, omnipotentem, utrique, Patri
scilicet ac Filio, aequalem, consempiternum atque consubstantialem; qui ex
Patre intemporaliter procedens, Patris est Filiique Spiritus: Hoc est, tres
personas sive tres subsistentias unius essentiae sive naturae, unius virtutis,
unius operationis, unius beatitudinis atque unius potestatis; ut trina sit
unitas, et una sit Trinitas, iuxta vocis dominicae veritatem, dicentis: 'Ite,
docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Pilii et Spiritus
Sancti' (Mt 28, 19 s). 'In nomine', inquit, non 'in (-! ) nominibus', ut et
unum Deum per indistinctum divinae essentiae nomen ostenderet et personarum
discretionem suis demonstratam proprietatibus edoceret (cf. DS 415); quia dum
tribus unum deitatis nomen est, aequalitas ostenditur personarum, et rursus aequalitas
personarum nihil extraneum, nihil accedens in eis permittit intelligi: ita ut
et unusquisque eorum verus perfectusque sit Deus, et omnes tres simul unus
verus perfectusque sit Deus (al.: -! ) videlicet ex plenitudine divinitatis
nihil minus in singulis, nihil amplius intellegatur in tribus.
442 (De Filio
Dei incarnato.)
Ex hac autem sancta et beatissima atque consubstantiali Trinitate credo atque
confiteor unam personam, id est Filium Dei, pro salute humani generis
novissimis temporibus descendisse de caelo, nec patriam sedem nec mundi
gubernacula relinquentem, et superveniente in beata virgine Maria Sancto
Spiritu atque obumbrante ei virtute Altissimi, eundem Verbum ac Filium Dei in
utero eiusdem sanctae virginis Mariae clementer ingressum et de carne eius sibi
unisse carnem anima rationali et intellectuali animatam: nec ante creatam esse
carnem, et postea supervenisse Filium Dei, sed, sicut scriptum est, 'sapientia
aedificante sibi domum' (Prov 9,1) mox carnem in utero Virginis, mox Verbi Dei
carnem factam exindeque sine ulla permutatione aut conversione Verbi carnisque
naturae, Verbum ac Filium Dei factum hominem, unum in utraque natura, divina
scilicet et humana, Christum Iesum Deum verum eundemque verum hominem
processisse, id est natum esse, servata integritate maternae virginitatis: quia
sic eum Virgo permanens genuit, quemadmodum Virgo concepit. Propter quod eandem
beatam virginem Mariam Dei genitricem verissime confitemur: peperit enim
incarnatum Dei Verbum. Est ergo unus atque idem Iesus Christus verus Filius Dei
et idem ipse verus filius hominis, perfectus in deitate, et idem ipse perfectus
in humanitate, utpote totus in suis et idem ipse totus in nostris (cf. DS 293);
sic per secundam nativitatem sumens ex homine matre quod non erat, ut non
desisteret esse quod per primam, qua ex Patre natus est, erat. Propter quod eum
ex duabus et in duabus, manentibus indivisis inconfusisque credimus esse
naturis: indivisis quidem, quia et post adsumptionem naturae nostrae unus
Christus Filius Dei permansit et permanet: inconfusis autem, quia sic in unam
personam atque subsistentiam adunatas credimus esse naturas, ut utriusque
proprietate servata, neutra converteretur in alteram. Ac propterea, sicut saepe
diximus, unum eundemque Christum esse verum Filium Dei, et eundem ipsum verum
filium hominis confitemur, consubstantialem Patri secundum deitatem, et
consubstantialem nobis eundem secundum humanitatem, per omnia nobis similem
absque peccato; passibilem carne, eundem ipsum inpassibilem deitate. Quem sub
Pontio Pilato sponte pro salute nostra passum esse carne confitemur, crucifixum
carne, mortuum carne, resurrexisse tertia die, glorificata et incorruptibili
eadem carne, et ... ascendisse in caelos, sedere etiam ad dexteram Patris.
1.86 Pélage I, Ep. encycl. 'Vas electionis' ad universum populum Dei
1.87 cc. 557
444 De
sanctis vero quattuor conciliis, id est Nicaeno trecentorum decem et octo
(Patrum), Constantinopolitano centum quinquaginta, Epheseno primo ducentorum,
sed et (de) Calchedonensi (Chalcedonensi) sexcentorum triginta, ita me
protegente divina misericordia sensisse et usque ad terminum vitae meae sentire
toto animo et tota virtute profiteor, ut eas in sanctae fidei defensione et
damnationibus haeresum atque haereticorum, utpote Sancto firmatas Spiritu,
omnimoda devotione custodiam; quarum firmitatem, quia universalis Ecclesiae
firmitas est, ita me tueri ac defendere profiteor, sicut eas decessores meos
defendisse non dubium est. In quibus illum maxime et sequi et imitari desidero,
quem Calchedonensis synodi auctorem novimus exstitisse (Leo I pp.), qui suo
congruens nomini eius se membrum, qui de tribu Iuda leo exstitit (cf. Apoc 5,
5), vivacissima fidei sollicitudine evidenter ostendit. Similem igitur
suprascriptis synodis reverentiam me semper exhibiturum esse confido, et
quicumque ab eisdem quattuor conciliis absoluti sunt, me esse orthodoxos
habiturum, nec umquam in vita mea ... aliquid de sanctae et verae
praedicationis eorum auctoritate minuere. Sed et canones, quos Sedes Apostolica
suscipit, sequor et veneror ... Epistolas etiam beatae recordationis papae
Caelestini, ... et Agapiti pro defensione fidei catholicae et pro firmitate
suprascriptarum quattuor synodorum et contra haereticos .. me custodire
profiteor, et omnes, quos ipsi damnaverunt, habere damnatos, et quos ipsi
receperunt, praecipue venerabiles episcopos Theodoretum et Ibam, me inter orthodoxos
venerari .
1.88 Pélage I, Ep. 'Admonemus ut' ad Gaudentium episc. Volaterrae,
1.89 inter Sept. 558 et 2. Febr. 559
445 229
De haereticis (ad catholicam fidem reversuris, de quibus) ... Nos consulendos
esse duxisti, ... utrum baptizandi sint an tantummodo reconciliandi, haec tuam
volumus observantiam custodire...: ... quia in nomine solummodo Christi una
etiam mersione se asserunt baptizari, evangelicum vero praeceptum ... nos
admonet, in nomine Trinitatis, trina etiam mersione sanctum baptisma unicuique
tribuere, dicente Domino nostro discipulis suis: 'Ite, baptizate omnes gentes
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti' (Mt 28, 19), si re vera hi de
praefatis haereticis ... solummodo se in nomine Domini baptizatos fuisse
forsitan confitentur, sine cuiusquam dubitationis ambiguo eos ad catholicam
fidem venientes sanctae Trinitatis nomine baptizabis. Sin vero ... manifesta
confessione claruerit, quod in Trinitatis fuerint nomine baptizati, sola
reconciliationis inpensae gratia (al.: gratia impensa) catholicae sociare fidei
maturabis ...
1.90 Pélage I, Ep. 'Adeone te' ad (Iohannem) episc., ineunte a. 559
446 230
Adeone te in summo sacerdotii gradu positum catholicae fefellit veritas matris,
ut non statim schismaticum te conspiceres, cum a Sedibus Apostolicis
recessisses? Adeone populis ad praedicandum positus non legeras super
Apostolorum principem a Christo Deo nostro Ecclesiam esse fundatam, et ita
fundamentum ut portae adversus ipsam inferi praevalere non possunt (al.:
possent) (cf. Mt 16, 18)? Quod si legeras, ubinam praeter ipsum esse credebas
Ecclesiam, in quo uno omnes scilicet Apostolicae Sedes sunt, quibus pariter,
sicut illi, qui claves acceperat, ligandi solvendique potestas indulta est? Sed
idcirco uni primum, quod daturus erat, etiam (in) omnibus dedit, ut, secundum
beati Cypriani martyris id ipsum exponentis sententiam, una esse monstretur
Ecclesia. Quo ergo tu, carissime iam in Christo, ab ista divisus errabas, vel
quam salutis tuae tenebas spem?
1.91 Pélage I, Ep. 'Relegentes autem' ad Valerianum patricium, Mart.
1.92 aut init. Apr. 559
447
Nec licuit aliquando nec licebit, particularem synodum ad diiudicandum
generalem synodum congregari. Sed quotiens aliqua de universali synodo
aliquibus dubitatio nascitur, ad recipiendam de eo quod non intellegunt
rationem aut sponte ii qui salutem animae suae desiderant, ad Apostolicas Sedes
pro percipienda ratione conveniunt, aut, si forte ... ita obstinati et
contumaces exstiterint ut doceri non velint, eos ab eisdem Apostolicis Sedibus
aut attrahi ad salutem quoquomodo necesse est, aut, ne aliorum perditio esse
possint, secundum canones per saeculares opprimi potestates.
1.93 Concile de Braga I; 561: anathématismes, principalement contre
1.94 les Priscillanistes
1.95
451 231 1. Si quis Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum non confitetur tres personas unius esse substantiae et virtutis ac
potestatis, sicut catholica (et apostolica) Ecclesia docet, sed unam tantum
dicit et solitariam esse personam, ita ut ipse sit Pater qui Filius, ipse etiam
sit Paraclitus Spiritus, sicut Sabellius et Priscillianus dixerunt, anathema
sit.
452 232 2. Si quis extra sanctam
Trinitatem alia nescio quae divinitatis nomina introducit, dicens quod in ipsa
divinitate sit trinitas trinitatis, sicut Gnostici et Priscillianus (-i)
dixerunt, an. s.
453 233 3. Si quis dicit, Filium Dei
Dominum nostrum, antequam ex Virgine nasceretur, non fuisse, sicut Paulu
Samosatenus et Photinus et Priscillianus dixerunt, an. s.
454 234 4. Si quis natalem Christi
secundum carnem non vere honorat, sed honorare se simulat, ieiunans in eodem
die et in Dominico, quia Christum in vera hominis natura natum esse non
credidit (credit), sicut Cerdon, Marcion, Manichaeus et Priscillianus dixerunt
(-! ), an. s.
455 235 5. Si quis animas humanas vel
angelos ex Dei credit substantia exstitisse, sicut Manichaeus et Priscillianus
dixerunt, an. s.
456 236 6. Si quis animas humanas dicit prius
in caelesti habitatione peccasse et pro hoc in corpora humana in terra deiectas,
sicut Priscillianus dixit, an. s.
457 237 7. Si quis dicit, diabolum non
fuisse prius (bonum) angelum a Deo factum, nec Dei opificium fuisse naturam
eius, sed dicit eum ex chao et (-!) tenebris emersisse nec aliquem sui habere
auctorem, sed ipsum esse principium atque substantiam mali, sicut Manichaeus et
Priscillianus dixerunt, an. s.
458 238 8. Si quis credit, quia
aliquantas in mundo creaturas diabolus fecerit et tonitrua et fulgura et
tempestates et siccitates ipse diabolus sua auctoritate faciat, sicut
Priscillianus dixit, an. s.
459 239 9. Si quis animas et corpora
humana fatalibus stellis (animas humanas fatali signo) credit adstringi, sicut
pagani et Priscillianus dixerunt, an. s.
460 240 10. Si quis duodecim signa vel
sidera (de sideribus), quae mathematici observare solent, per singula animi
(animae) vel corporis membra disposita (dissipata) credunt et nominibus
Patriarcharum adscripta dicunt, sicut Priscillianus dixit, an. s.
461 241 11. Si quis coniugia humana damnat
et procreationem nascentium perhorrescit, sicut Manichaeus et Priscillianus
dixerunt, an. s.
462 242 12. Si quis plasmationem humani
corporis diaboli dicit esse figmentum, et conceptiones in uteris matrum
operibus dicit daemonum figurari, propter quod et resurrectionem carnis non
credit, sicut Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an, s.
463 243 13. Si quis dicit, creationem
universae carnis non opificium Dei sed malignorum esse angelorum, sicut
Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an. s.
464 244 14. Si quis immundos putat cibos
carnium, quos Deus in usus hominum dedit, et, non propter afflictionem corporis
sui, sed quasi immunditiam putans, ita ab eis abstineat, ut ne olera cocta cum
carnibus praegustet, sicut Manichaeus et Priscillianus dixerunt, an. s.
245 17. Si quis Scripturas, quas Priscillianus secundum suum depravavit
errorem, vel tractatus Dictinii, quos ipse Dictinius, antequam converteretur,
scripsit, vel quaecunque haereticorum scripta sub nomine Patriarcharum,
Prophetarum vel Apostolorum suo errori consona confinxerunt legit et impia
eorum figmata sequitur aut defendit, A. S.
Pélage II, Ep. 'Quod ad
dilectionem' ad episcopos schismaticos
1.96 Istriae, c. 585
246 Nostis (enim)
in evangelio Dominum proclamantem : Simon, Simon, ecce satanas expetivit vos,
ut cribraret sicut triticum : ego autem rogavi pro te Patrem, ut non deficiat
fides tua ; et tu conversus confirma fratres tuos (Lc 22, 31 sq). Considerate,
carissimi, quia Veritas mentiri non potuit nec fides PETRI in aeternum quassari
poterit vel mutari. Nam cum omnes discipulos diabolus ad cribrandum poposcerit,
pro solo PETRO se Dominus rogasse testatur et ab eo ceteros voluit confirmari;
cui etiam pro maiori dilectione, quam prae ceteris Domino exhibebat,
pascendarum ovium sollicitudo commissa est (cf. Io 21, 15 sqq); cui et claves
regni coelorum tradidit et super quem suam Ecclesiam aedificaturum esse
promisit nec portas inferni adversus eam praevalere testatus est (Mt 16,16sqq).
Sed quia inimicus humani generis usque in finem saeculi non quiescit in Domini
Ecclesiam bono semini superseminare zizania (Mt 13,25), ideoque, ne forte
quisquam maligno studio aliqua de fidei nostrae integritate diaboli
instigatione fingere praesumpserit et argumentari, et ex hoc vestri fortasse
videantur animi perturbari, necessarium iudicavimus per praesentem epistolam
nostram, et ad viscera vos matris Ecclesiae ut reverti debeatis, cum lacrimis
exhortari, et de nostrae fidei integritate vobis satisfactionem mittere. ...
(Confirmata fide Synodorum NICAENAE, CONSTANTINOPOL. I, EPHESINAE I, et
praecipue CHALCEDONENSIS, necnon epistolae dogmaticae LEONIS ad Flavianum, sic
pergit :) Si quis autem contra hanc fidem aut sapit aut credit aut docere
praesumit, secundum eorundem Patrum sententiam damnatum atque anathematizatum
se esse cognoscat. ... Considerate (ergo), quia quicunque in pace et unitate
Ecclesiae non fuerit, Deum habere non poterit (Gal. 3, 7). ...
1.97 Pélage II, Ep. 'Dilectionis vestrae' ad episcopos schismaticos
1.98 Istriae, a. 585 aut 586
468 247
Ubi namque sit Ecclesia constituta, licet ipsius Domini voce in sancto
evangelio sit apertum, quid tamen beatus Augustinus eiusdem dominicae memor
sententiae definierit, audiamus. In his namque, ait, esse Dei Ecclesiam
constitutam, qui Sedibus Apostolicis per successionem praesulum praesidere
noscuntur, et quicumque ab earumdem Sedium se communione vel auctoritate
suspenderit, esse in schismate demonstratur. Et post
alia: 'Positus foris, etiam pro Christi nomine mortuus eris. Inter membra Christi patere pro Christo haerens corpori; pugna pro
capite (Inter membra Christi non numeraberis; patere pro Christo; haerens
corpori pugna pro capite)'.
469 247 Sed
et beatus Cyprianus ... inter alia sic dicit: 'Exordium ab unitate
proficiscitur, et primatus Petro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra
monstretur; et pastores sunt omnes, sed grex unus ostenditur, qui ab Apostolis
unanimi consensione pascatur'. Et post pauca: 'Hanc Ecclesiae unitatem qui non
tenet, tenere se fidem credit ? Qui cathedram Petri, super quam Ecclesia
fundata est (cf: Mt 16, 18), deserit et resistit, in Ecclesia se esse
confidit?' ... Cum Deo manere non possunt, qui esse in Ecclesia Dei unanimiter
noluerunt: ardeant licet flammis et ignibus traditi, vel obiecti bestiis animam
suam ponant non erit illa fidei corona, sed poena perfidiae; nec exigitur
(Cypr.: religiosae virtutis exitus) gloriosus, sed desperationis interitus.
Occidi talis potest, coronari non potest. ... Peius schismatis crimen est quam
quod hi, qui sacrificaverunt; qui tamen in paenitentia criminis constituti Deum
plenissimis satisfactionibus deprecantur. Illic Ecclesia quaeritur et rogatur;
hic Ecclesiae repugnatur. Illic qui lapsus est, sibi tantum nocuit; hic qui
schisma facere conatur, multos secum trahendo decipit. Illic animae unius est
damnum; hic periculum plurimorum. Certe peccasse se hic intellegit et
lamentatur et plangit; ille tumens in peccato suo et ipsis sibi delictis
placens, a matre filios segregat, oves a pastore sollicitat, Dei sacramenta disturbat,
et cum lapsus semel peccaverit, hic quotidie peccat. Postremo lapsus martyrium
postmodum consecutus, potest regni promissa percipere; hic, si extra Ecclesiam
fuerit occisus, ad Ecclesiae non potest praemia pervenire.
1.99 Conc. de Tolede III, commencé le 8 mai 589
470 Confitemur esse Patrem, qui genuerit ex sua substantia Filium sibi
coaequalem et coaeternum, non tamen ut ipse idem sit natus et genitor (natus
ingenitus), sed persona alius sit Pater, qui genuit, alius sit Filius, qui
fuerit generatus, unius tamen uterque substantiae divinitate subsistat: Pater,
ex quo sit Filius, ipse vero ex nullo sit alio, Filius, qui debeat (habeat)
Patrem, sed sine initio et sine diminutione in ea quia Patri coaequalis et
coaeternus est, divinitate subsistat. Spiritus aeque Sanctus confitendus a
nobis et praedicandus est a Patre et a Filio procedere et cum Patre et Filio
unius esse substantiae; tertiam vero in Trinitate Spiritus Sancti esse
personam, qui tamen communem habeat cum Patre et Filio divinitatis essentiam.
Haec enim sancta Trinitas unus est Deus, Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
cuius bonitate, omnis (hominis) licet bona sit condita creatura (natura), per
assumptam tamen a Filio humani habitus formam a damnata progenie reformamur ad
beatitudinem pristinam.
1.100 Saint Grégoire I le Grand, Ep. 'Considernati mihi' aux
1.101 patriarches, février 591
472
... Sicut sancti Evangelii quattuor libros, sic quattuor concilia suscipere et
venerari me fateor: Nicaenum scilicet, in quo perversum Arii dogma destruitur;
Constantinopolitanum quoque, in quo Eunomii et Macedonii error convincitur,
Ephesenum etiam primum, in quo Nestorii impietas iudicatur, Chalcedonense vero,
in quo Eutychis Dioscorique pravitas reprobatur, tota devotione complector,
integerrima robatione custodio: quia in his, velut in quadrato lapide, sanctae
fidei structura consurgit et cuiuslibet vitae atque actionis exsistat, quisquis
eorum soliditatem non tenet, etiam si lapis esse cernitur, tamen extra
aedificium iacet. Quintum quoque concilium pariter veneror, in quo Epistola
quae Ibae dicitur erroris plena reprobatur, Theodorus (Mopsuestenus) personam
Mediatoris Dei et hominum in duabus subsistentiis separans ad impietatis
perfidiam cecidisse convincitur, scripta quoque Theodoreti, per quae beati Cyrilli
(Alex.) fides reprehenditur, ausu dementiae prolata refutantur. Cunctas vero
quae praefata veneranda concilia personas respuunt, respuo, quae venerantur,
amplector, quia dum universali sunt consensu sunt constituta, se et non illa
destruit, quisquis praesumit aut solvere quos religant aut ligare quos solvunt.
Quisquis ergo aliud sapit, anathema sit.
1.102 Saint Grégoire I le Grand,Ep. 'O quam bona' ad Virgilium episc.
1.103 Arelat., 12 août 595
473
... Agnovi quod in Galliarum vel Germaniae partibus nullus ad sacrum ordinem
sine commodi datione perveniat. Quod si ita est, flens dico, gemens denuntio,
quia cum sacerdotalis ordo intus cecidit, foris quoque diu stare non poterit.
Scimus quippe ex Evangelio, quid Redemptor noster per semetipsum fecerit, quia
ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit (Cf. Mt 21, 12). Columbas enim vendere est de Spiritu Sancto, quem Deus omnipotens
consubstantialem sibi per impositionem manuum hominibus tribuit, commodum
temporale percipere. Ex quo, ut praedixi, malo iam innuitur, quid sequatur,
quia qui in templo Dei columbas vendere praesumpserunt, eorum, Deo iudice,
cathedrae ceciderunt. - Qui videlicet error in subditis cum augmento
propagatur. Nam ipse quoque, qui pretio ad sacrum honorem (ordinem) perducitur,
iam in ipsa provectus sui radice vitiatus, paratior est aliis venumdare quod
emit. Et ubi est quod scriptum est: 'Gratis accepistis, gratis date' (Mt 10,
8)? Et cum prima contra sanctam Ecclesiam simoniaca haeresis sit exorta, cur
non perpenditur, cur non videtur, quia eum, quem quis cum pretio ordinat,
provehendo agit, ut haereticus fait?
1.104 Saint Grégoire I le Grand, Ep. 'Sicut aqua' ad Eulogium patr.
1.105 Alexandr., août 600
474 248
De eo ..., quod scriptum est, quia 'diem et horam neque Filius neque angeli
sciunt' (cf. Mc 13, 32), omnino recte vestra sanctitas sensit, quoniam non ad
eundem Filium iuxta hoc quod caput est, sed iuxta corpus eius quod nos sumus,
est certissime referendum. Qua de re multis in locis
Augustinus eo sensu utitur. Dicit quoque et aliud, quod de eodem Filio possit
intelligi, quia omnipotens Deus aliquando more loquitur humano, sicut ad
Abraham dicit: 'Nunc cognovi, quia times Deum (cf. Gn 22, 12), non quia se Deus
tunc timeri cognoverit, sed quia tunc eundem Abraham fecit agnoscere, quia Deum
timeret. Sicut enim nos diem laetum dicimus, non quod ipse dies laetus sit, sed
quia nos laetos facit, ita et omnipotens Filius nescire se dicit diem, quem
nesciri facit, non quod ipse nesciat, sed quia hunc sciri minime permittat.
475 248
Unde et Pater solus dicitur scire, quia consubstantialis et Filius ex eius
natura, qua est super angelos, habet ut hoc sciat, quod angeli ignorant. Unde
et hoc intelligi subtilius potest, quia incarnatus Unigenitus factusque pro
nobis homo perfectus in natura quidem humanitatis novit diem et horam iudicii,
sed tamen hunc non ex natura humanitatis novit. Quod ergo in ipsa novit, non ex
ipsa novit, quia Deus homo factus diem et horam iudicii per deitatis suae
potentiam novit. ... Itaque scientiam, quam ex humanitatis natura non habuit,
ex qua cum angelis creatura fuit, hanc se cum angelis, qui creaturae sunt,
habere denegavit. Diem ergo et horam iudicii scit Deus et homo; sed ideo, quia
Deus est homo.
476 248
Res autem valde manifesta est, quia quisquis Nestorianus non est, Agnoita esse
nullatenus potest. Nam qui ipsam Dei Sapientiam fatetur
incarnatam, qua mente valet dicere esse aliquid, quod Dei Sapientia ignoret ? Scriptum est : 'In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
Deus erat Verbum. Omnia per ipsum facta sunt' (Jo 1,13).
Si omnia, procul dubio etiam dies iudicii et hora. Quis ergo ita desipiat, ut
dicere praesumat, quia Verbum Patris fecit quod ignorat? Scriptum quoque est:
Sciens Iesus, quia omnia dedit ei Pater in manus (Jo 13,3). Si omnia, profecto
et iudicii diem et horam. Quis ergo ita stultus est, ut dicat, quia accepit
Filius in manibus quod nescit? De eo vero loco, in quo mulieribus de Lazaro
dicit: 'Ubi posuistis eum?' (Jo 11,34), ipsa specialiter sensimus, quae
sensistis, quia si negant scisse Dominum, ubi fuerat Lazarus sepultus, atque
ideo requisisse, procul dubio compelluntur fateri quia nescivit Dominus, in
quibus locis se Adam et Eva post culpam absconderant, cum in paradiso dixit:
'Adam, ubi es?' (cf. Gn 3, 9), aut cum Cain corripit
dicens: 'Ubi est Abel frater tuus?' (Gn 4, 9). Qui si nesciebat, cur protinus
adiunxit: 'Sanguis fratris tui de terra clamat ad me'?
1.106 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Litterarum tuarum primordia' ad
1.107 Serenum episc. Massiliensem, octobre 600
477 Perlatum ... ad Nos fuerat, quod ... Sanctorum imagines sub hac
quasi excusatione, ne adorari debuissent, confringeres (confregeris ). Et
quidem quia eas adorari vetuisses, omnino laudamus; fregisse vero
reprehendimus.... Aliud est enim, picturam adorare, aliud, (per) picturae
historia (historiam) quid sit adorandum, addiscere. Nam quod legentibus
scriptura, hoc idiotis praestat pictura cernentibus. quia in ipsa (etiam)
ignorantes vident quod (quid) sequi debeant, in ipsa legunt qui litteras
nesciunt; unde (et) praecipue gentibus pro lectione pictura est.... Si quis
imagines facere voluerit, minime prohibe, adorare (adorari) vero imagines
omnimodis devita (modis omnibus veta). Sed hoc sollicite fraternitas tua
admoneat, ut ex visione rei gestae ardorem compunctionis percipiant et in
adoratione solius omnipotentis sanctae Trinjtatis humiliter prosternantur.
1.108 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Quia caritati nihil' ad episcopos
1.109 Iberiae (Georgiae), vers le 22 juin 601
478 249 Ab antiqua Patrum institutione didicimus, ut quilibet apud
haeresim in Trinitatis nomine baptizantur, cum ad sanctam Ecclesiam redeunt,
aut unctione chrismatis aut impositione manus aut sola professione fidei ad
sinum matris Ecclesiae revocentur. Unde Arianos per impositionem manus
Occidens, per unctionem vero sancti chrismatis ad ingressum Ecclesiae
catholicae Oriens reformat. Monophysitas vero et alios ex sola vera confessione
recipit, quia sanctum baptisma, quod sunt apud haereticos consecuti, tunc in
eis vires emundationis accipit, cum vel illi per impositionem manus Spiritum
Sanctum acceperint vel isti per professionem verae fidei sanctae et universalis
Ecclesiae visceribus fuerint uniti. Hi vero haeretici, qui in Trinitatis nomine
minime baptizantur, sicut sunt Bonosiaci et Catafrigae, quia et illi Christum
Dominum non credunt et isti Sanctum Spiritum perverso sensu esse quendam pravum
hominem Montanum credunt, ... cum ad sanctam Ecclesiam veniunt, baptizantur,
quia baptisma non fuit, quod in errore positi in sanctae Trinitatis nomine
minime perceperunt. Nec potest hoc ipsum iteratum dici baptisma, quod, sicut
dictum est, in Trinitatis nomine non erat datum.... Absque ulla dubitatione eos
(scl. Nestorianos reversos) Sanctitas vestra, servatis eis propriis ordinibus,
in suo coetu recipiat, ut, dum ... per mansuetudinem nullam eis contrarietatem
vel difficultatem de propriis suis ordinibus facitis, eos ab antiqui hostis ore
rapiatis.
479 250
Non autem prius in utero Virginis caro concepta est, et postmodum divinitas
venit in carne; sed mox (ut) Verbum venit in utero (uterum), mox Verbum,
servata propriae virtute naturae, factum est caro.... Nec ante conceptus et
postmodum unctus est; sed hoc ipsum de Spiritu Sancto ex carne Virginis concipi
a Sancto Spiritu ungueri (ungi) fuit.
1.110 Saint Grégoire le Grand, Ep. 'Qui sincera' ad Paschasium
1.111 episc. Neapolit., Novembre 602
480
Qui sincera intentione extraneos ad christianam religionem, ad fidem cupiunt
rectam adducere, blandimentis debent, non asperitatibus, studere, ne quorum
mentem reddita plana (ad planum) ratio poterat provocare, pellat procul
adversitas. Nam quicumque aliter agunt et eos sub hoc velamine a consueta ritus
sui volunt cultura suspendere, suas illi magis quam Dei probantur causas
attendere. Iudaei siquidem Neapolim habitantes questi Nobis sunt asserentes,
quod quidam eos a quibusdam feriarum suarum solemnibus irrationabiliter
nitantur arcere, ne illis sit licitum, festivitatum suarum solemnia colere,
sicut eis nunc usque et parentibus eorum longis retro temporibus licuit
observare vel colere. Quod si ita se veritas habet, supervacuae rei videntur
operam adhibere. Nam quid utilitatis est, quando, etsi contra longum usum
fuerint vetiti, ad fidem illis et conversionem nihil proficit ? Aut cur
Iudaeis, qualiter caeremonias suas colere debeant, regulas ponimus, si per hoc
eos lucrari non possumus? Agendum ergo est, ut ratione potius et mansuetudine
provocati sequi nos velint, non fugere, ut eis ex eorum Codicibus ostendentes
quae dicimus ad sinum matris Ecclesiae Deo possimus adiuvante convertere.
Itaque fraternitas tua eos monitis quidem, prout potuerit Deo adiuvante, ad
convertendum accendat et de suis illos solemnitatibus inquietari denuo non
permittat, sed omnes festivitates feriasque suas, sicut hactenus ... tenuerunt,
liberam habeant observandi celebrandique licentiam.
1.112 Concile de Tolede IV, commencé le 5 décembre 638
485 (cap.1) Secundum divinas Scripturas et doctrinam, quam a sanctis
Patribus accepimus, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unius deitatis atque
substantiae confitemur; in personarum diversitate trinitatem credentes, in
divinitate unitatem praedicantes, nec personas confundimus nec substantiam
separamus. Patrem a nullo factum vel genitum dicimus, Filium a Patre non factum
sed genitum asserimus, Spiritum vero Sanctum nec creatum nec genitum, sed
procedentem ex Patre et Filio profitemur, ipsum autem Dominum nostrum Jesum
Christum Filium Dei et creatorem omnium, ex substantia Patris ante saecula
genitum, descendisse ultimo tempore pro redemptione mundi a Patre, qui numquam
desiit esse cum Patre; incarnatus est enim ex Spiritu Sancto et sancta gloriosa
Dei genitrice virgine Maria et natus ex ipsa solus; idem Christus Dominus Iesus
unus de sancta Trinitate anima et carne perfectum sine peccato suscipiens
hominem, manens quod erat, assumens quod non erat, aequalis Patri secundum
divinitatem, minor Patri secundum humanitatem, habens in una persona duarum
naturarum proprietates; naturae enim in illo duae, Deus et homo, non autem duo
filii et dii duo, sed idem una persona in utraque natura; perferens passionem
et mortem pro nostra salute, non in virtute divinitatis, sed in infirmitate
humanitatis, descendit ad inferos, ut sanctos, qui ibidem tenebantur, erueret,
devictoque mortis imperio resurrexit; assumptus deinde in caelos venturus est
in futuro ad iudicium vivorum et mortuorum; cuius morte et sanguine mundati remissionem
peccatorum consecuti sumus, resuscitandi ab eo in die novissima in ea qua nunc
vivimus carne et in ea qua resurrexit idem Dominus forma, percepturi ab ipso,
alii pro iustitiae meritis vitam aeternam, alii pro peccatis supplicii aeterni
sententiam. - Haec est catholicae Ecclesiae fides, hanc confessionem
conservamus atque tenemus, quam quisquis firmissime custodierit perpetuam
salutem habebit.
486 (cap. 17)
Apocalypsim librum multorum conciliorum auctoritas et synodica sanctorum
praesulum Romanorum decreta Iohannis Evangelistae esse perscribunt (prae-) et
inter divinos libros recipiendum constituerunt, et quia (quam)plurimi sunt, qui
eius auctoritatem non recipiunt arque (eumque) in ecclesia Dei praedicare
contemnunt. Si quis eum deinceps aut non receperit aut a Pascha usque ad
Pentecosten Missarum tempore in ecclesia non praedicaverit, excommunicationis
sententiam habebit.
1.113 Honorius I, Ep. 'Scripta fraternitatis' ad Sergium patr., 634
487 251
... Duce Deo perveniemus usque ad mensuram rectae fidei, quam apostoli
veritatis Scripturarum sanctarum funiculo extenderunt: Confitentes Dominum
Iesum Christum, mediatorem Dei et hominum (cf. 1 Tim 2, 5), operatum divina
media humanitate Verbo Dei naturaliter (gr.: hypostatice) unita, eundemque
operatum humana ineffabiliter atque singulariter assumpta carne (gr.: in-)
discrete, inconfuse atque inconvertibiliter plena divinitate..., ut nimirum
stupenda mente mirabiliter manentibus utrarumque naturarum differentiis
cognoscatur (caro passibilis divinitati) uniri ... Unde et unam voluntatem
fatemur Domini nostri Iesu Christi, quia profecto a divinitate assumpta est
nostra natura, non culpa; illa profecto, quae ante peccatum creata est, non
quae post praevaricationem vitiata. Christus enim ... sine peccato conceptus de
Spiritu Sancto etiam absque peccato est partus de sancta et immaculata Virgine
Dei genitrice, nullum experiens contagium vitiatae naturae... Nam lex alia in
membris, aut voluntas diversa non fuit vel contraria Salvatori, quia super
legem natus est humanae condicionis... Quia Dominus Iesus Christus, Filius ac
Verbum Dei, 'per quem facta sunt omnia' (Jo 1,3), ipse sit unus operator
divinitatis atque humanitatis, plenae sunt sacrae litterae luculentius
demonstrantes. Utrum autem propter opera divinitatis et humanitatis, una an
geminae operationes debeant derivatae dici vel intelligi, ad nos ista pertinere
non debent; reliquentes ea grammaticis, qui solent parvulis exquisita derivando
nomina venditare. Nos enim non unam operationem vel duas Dominum Iesum Christum
eiusque Sanctum Spiritum sacris litteris percepimus, sed multiformiter
cognovimus operatum.
488 252
... Quantum ad dogma ecclesiasticum pertinet, quae tenere vel praedicare
debemus propter simplicitatem hominum et amputandas inextricabiles quaestionum
ambages..., non unam vel duas operationes in mediatore Dei et hominum definire,
sed utrasque naturas in uno Christo unitate naturali copulatas, cum alterius
communicatione operantes atque operatrices confiteri debemus, et divinam
quidem, quae Dei sunt, operantem, et humanam, quae carnis sunt, exsequentem non
divise, neque confuse, aut convertibiliter, Dei naturam in hominem et humanam
in Deum conversam edocentes: sed naturarum differentias integras confitentes. .
. Auferentes ergo. . . scandalum novellae adinventionis, non nos oportet unam
vel duas operationes definientes praedicare; sed pro una, quam quidam dicunt,
operatione oportet nos unum operatorem Christum Dominum in utrisque naturis
veridice confiteri: et pro duabus operationibus, ablato geminae operationis
vocabulo, ipsas potius duas naturas, i. e. divinitatis et carnis assumptae, in
una persona unigeniti Dei Patris inconfuse, indivise, atque inconvertibiliter
nobiscum praedicare propria operantes.
1.114 Concile de Tolede VI, commencé le 9 janvier 638
490 Credimus et confitemur sacratissimam et omnipotentissimam Trinitatem,
Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, unum Deum solum non solitarium, unius
essentiae, virtutis, potestatis, maiestatis uniusque naturae, discretam
inseparabiliter personis, indiscretam essentialiter substantia deitatis
creatricem omnium creaturarum; Patrem ingenitum, increatum, fontem et originem
totius divinitatis; Filium a Patre intemporaliter ante omnem creaturam sine
initio genitum, non creatum; nam nec Pater umquam sine Filio nec Filius
exsistit sine Patre, sed tamen Filius Deus de Patre Deo, non Pater Deus de
Filio Deo, Pater Filii non Deus de Filio; ille autem Filius Patris et Deus de
Patre, per omnia coaequalis Patri, Deus verus de Deo vero; Spiritum vero
Sanctum neque genitum neque creatum, sed de Patre Fllioque procedentem
utriusque esse Spiritum; ac per hoc substantialiter unum sunt, quia et unus ab
utroque procedit. In hac autem Trinitate tanta est
unitas substantiae, ut pluralitate careat et aequalitatem teneat, nec minor in
singulis quam in omnibus, nec maior in omnibus quam in singulis maneat
personis.
491 Ex
his igitur tribus divinitatis personis solum Filium fatemur ad redemptionem
humani generis propter culparum debita, quae per inoboedientiam Adae originaliter
et nostro libero arbitrio contraxeramus, resolvenda, a secreto Patris arcanoque
prodiisse, et hominem sine peccato de sancta semper virgine Maria assumpsisse,
ut idem Filius Dei Patris esset filius hominis, Deus perfectus et homo
perfectus ut homo et Deus esset unus Christus naturis in duabus, in persona
unus, ne quaternitas trinitati accederet, si in Christo persona geminata esset.
Ergo a Patre et Spiritu Sancto inseparabiliter discretus est persona, ab homine
autem assumpto natura; item cum eodem homine unus exstat persona, cum Patre et
Spirito Sancto natura, ac sicut diximus, ex duabus naturis et una persona unus
est Dominus noster Jesus Christus in forma divinitatis aequalis Patri, in forma
servi minor Patre; hinc enim est vox eius in Psalmo (21, 11 ): 'De ventre
matris meae Deus meus es tu'. Natus itaque a Deo sine matre, natus a virgine
sine patre solus, 'Verbum caro factum est et habitavit in nobis' (Jo 1,14); et
cum tota cooperata sit Trinitas formationem suscepti hominis, quoniam
inseparabilia sunt opera Trinitatis, solus tamen accepit hominem in
singularitate personae, non in unitate divinae naturae, in id quod est proprium
Filii, non quod commune Trinitati; nam si naturam hominis Deique alteram in
altera confudisset, tota Trinitas corpus assumpsisset, quoniam constat naturam
Trinitatis esse unam, non tamen personam.
492 Hic
igitur Dominus Jesus Christus missus a Patre, suscipiens quod non erat, nec
amittens quod erat, inviolabilis de suo, mortalis de nostro, venit in hunc
mundum peccatores salvos facere et credentes iustificare, faciensque mirabilia,
traditus est propter delicta nostra, mortuus est propter expiationem nostram,
resurrexit propter iustificationem nostram, cuius livore sanati (Is 53, 5),
cuius morte Deo Patri reconciliati, cuius resurrectione sumus resuscitati, quem
etiam venturum in fine exspectamus saeculorum et cum resurrectione omnium
aequissimo suo iudicio redditurum iustis praemia et impiis poenas.
493
Ecclesiam quoque catholicam credimus sine macula in opere et absque ruga (cf.
Eph 5, 23-27) in fide corpus eius esse, regnumque habituram cum capite suo
omnipotente Christo Iesu, postquam hoc corruptibile induerit incorruptionem et
mortale immortalitatem (l Cor 15, 53) 'ut sit Deus omnia in omnibus' (ib. 15,
28 ). Hac fide corda purificantur (cf. Act 15, 9), hac haereses exstirpantur,
in hac omnis Ecclesia collocata iam in regno caelesti et degens in saeculo
praesenti gloriatur, et non est in alia fide salus: 'Nec enim nomen aliud est
sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri' (Act 4,12).
1.115 Jean IV, Ep. 'Dominus qui dixit' ad Constantinum III imp.
1.116 (Apologia pro Honorio papa), 641
496 253 Sergius rev. mem. patriarcha praedicto sanctae record.
Romanae urbis pontifici (Honorio) significavit, quod quidam in Redemptore
nostro Domino Iesu Christo duas contrarias dicerent voluntates; quo praefatus
papa comperto rescripsit ei, quia Salvator noster, sicut esset monadicus unus,
ita et mirabiliter super omne genus hominum conceptus et natus esset. Ex sancta
quoque ipsius incarnata dispensatione docebat, quia Redemptor noster, sicut
esset Deus perfectus, ita esset et homo perfectus: ut, quam primus homo per
praevaricationem amisit, sine aliquo peccato natus primae imaginis nobilem
originem renovaret. Natus ergo est secundus Adam nullum habens nascendo vel cum
hominibus conversando peccatum; etenim Verbum caro factum in similitudine
carnis peccati omnia nostra suscepit, nullum reatus vitium ferens ex traduce
praevaricationis exortum...
Ergo unus et solus est sine peccato mediator Dei et
hominum homo Christus Iesus (cf. I Tim 2,5), qui in mortuis liber conceptus et
natus est. In dispensatione itaque sanctae carnis suae duas numquam habuit
contrarias voluntates, nec repugnavit voluntati mentis eius voluntas carnis
ipsius.... Unde scientes, quod nullum in eo, cum nasceretur et conversaretur,
esset omnino peccatum, decenter dicimus et veraciter confitemur, unam
voluntatem in sanctae ipsius dispensationis humanitate, et non duas contrarias
mentis et carnis praedicamus, secundum quod quidam haeretici velut in puro
homine delirare noscuntur.
497 253
Secundum hunc igitur modum ... (Honorius papa Sergio) scripsisse dignoscitur,
quia in Salvatore nostro duae voluntates contrariae, i. e. in membris ipsius
(cf. Rom 7, 23), penitus non consistunt, quoniam nihil vitii traxit ex praevaricatione
primi hominis.... Sed ne quis nonnumquam minus intellegens reprehendat,
quamobrem de humana tantum natura, et non etiam de divina natura, (Honorius)
docere sciatur: . . . debet qui super hoc ambigit scire, quoniam ad hoc facta
est responsio ad iam dicti patriarchae interrogationem. Praeterea et hoc fieri
solet, ut scilicet ubi est vulnus, ibi medicinale occurrat auxilium. Nam et
beatus Apostolus hoc saepe fecisse dignoscitur, se secundum auditorum
consuetudinem praeparans; et aliquando quidem de suprema natura docens, de
humana penitus tacet; aliquando vero de humana dispensatione disputans,
mysterium divinitatis eius non tangit...
498 Praedictus
ergo decessor meus docens de mysterio incarnationis Christi dicebat, non fuisse
in eo, sicut in nobis peccatoribus, mentis et carnis contrarias voluntates.
Quod quidam ad proprium sensum convertentes, divinitatis eius et humanitatis
unam eum voluntatem docuisse suspicati sunt, quod veritati omnimodis est
contrarium.
1.117 Concile du Latran, 5-31 octobre 649, sous saint Martin I
500 et duas eiusdem sicuti naturas unitas inconfuse, ita et duas naturales
voluntates, divinam et humanam, in approbatione perfecta et indiminuta eundem
veraciter esse perfectum Deum et hominem perfectum secundum veritatem, eundem
atque unum Dominum nostrum et Deum Iesum Christum, utpote volentem et operantem
divine et humane nostram salutem, (dein continuatur Symb. Chalc.: cf DS 302; le
présent passage est inséré entre 'Jesum Christum:' et 'sicut ante prophetae')
1.118 Canones
1.119
501 254 Can 1. Si quis secundum sanctos Patres non
confitetur proprie et veraciter Patrem et Filium et Spiritum Sanctum,
trinitatem in unitate et unitatem in trinitate, hoc est, unum Deum in tribus
subsistentiis consubstantialibus et aequalis gloriae, unam eandemque trium
deitatem, naturam, substantiam, virtutem, potentiam, regnum, imperium, voluntatem,
operationem, inconditam. sine initio, incomprehensibilem, immutabilem,
creatricem omnium et protectricem (...), condemnatus sit.
502 Can.2. Si quis sec. sanctos Patres non
confitetur proprie et secundum veritatem ipsum unum sanctae et consubstantialis
et venerandae Trinitatis Deum Verbum e caelo descendisse, et incarnatum ex
Spiritu Sancto et Maria semper virgine, et hominem factum, crucifixum carne,
propter nos sponte passum sepultumque, et resurrexisse tertia die, et
ascendisse in caelos, atque sedentem in dextera Patris, et venturum iterum cum
gloria paterna cum assumpta ab eo atque animata intellectualiter carne eius,
judicare vivos et mortuos, condemnatus sit.
503 256 Can. 3. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem Dei genitricem sanctam
semperque Virginem et immaculatam Mariam, utpote ipsum Deum Verbum specialiter
et veraciter, qui a Deo Patre ante omnia saecula natus est, in ultimis
saeculorum absque semine concepisse ex Spiritu Sancto, et incorruptibiliter eam
(eum?) genuisse, indissolubili permanente et post partum eiusdem virginitate,
condemnatus sit (v.D.218).
504 257 Can.4. Si quis sec. s. patres non
confitetur... ipsius et unius Domini nostri et Dei Jesu Christi duas
nativitates, tam ante saecula ex Deo et Patre incorporaliter et
sempiternaliter, quamque de sancta virgine semper Dei genitrice Maria
corporaliter in ultimis saeculorum, atque unum eundemque Dominum nostrum Jesum
Christum consubstantialem Deo et Patri secundum deitatem, et consubstantialem
homini et matri secundum humanitatem, atque eundem passibilem carne et
impassibilem deitate, circumscriptum corpore, incircumscriptum deitate, eundem
inconditum et conditum, terrenum et caelestem, visibilem et intelligibilem,
capabilem et icapabilem, ut toto homine eodemque et Deo totus homo
reformaretur, qui sub peccato cecidit, condemnatus sit.
505 258 Can.5. Si quis sec. s. Patres non
confitetur... unam naturam Dei Verbi incarnatam, per hoc quod incarnata dicitur
nostar substantia perfecte in Christo Deo et indiminute, absque tantummodo
peccato significata, condemnatus sit.
506 259 Can. 6: Si quis secundum
sanctos Patres non confitetur proprie et secundum veritatem, ex duabus et in
duabus naturis substantialiter unitis inconfuse et indivise unum eundemque esse
Dominum et Deum Jesum Christum, condemnatus sit.
507 260 Can. 7. Si quis secundurn sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem substantialem differentiam
naturarum inconfuse et indivise in eo salvatam, condemnatus sit (v. D. 148).
508 261 Can. 8: Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem naturarum substantialem
unitionem indivise et inconfuse in eo cognitam, condemnatus sit.
509 262 Can. 9. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem naturales proprietates
deitatis eius et humanitatis indiminute in eo et sine deminoratione salvatas,
condemnatus sit.
510 263 Can. 10. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem duas unius eiusdemque
Christi Dei nostri voluntates cohaerenter unitas, divinam et humanam, ex hoc
quod per utramque eius naturam voluntarius naturaliter idem consistit nostrae
salutis (addunt editores: operator), condemnatus sit.
511 264 Can. 11. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem duas unius eiusdemque
Christi Dei nostri operationes cohaerenter unitas, divinam et humanam, ab eo
quod per utramque eius naturam operator naturaliter idem exsistit nostrae
salutis, condemnatus sit.
512 265 Can. 12. Si quis secundum
scelerosos haereticos unam Christi Dei nostri voluntatem confitetur et unam
operationem, in peremptionem sanctorum Patrum confessionis, et abnegationem
eiusdem Salvatoris nostri dispensationis, condemnatus sit.
513 266 Can. 13. Si quis secundum
scelerosos haereticos in Christo Deo in unitate substantialiter salvatis et a
sanctis Patribus nostris pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus
operationibus, divina et humana, contra doctrinam Patrum, et unam voluntatem
atque unam operationem confitetur, condemnatus sit.
514 267 Can. 14. Si quis secundum
scelerosos haereticos cum una voluntate et una operatione, quae ab haereticis
impie confitetur, et duas voluntates pariterque et operationes, hoc est,
divinam et humanam, quae in ipso Christo Deo in unitate salvantur, et a sanctis
Patribus orthodoxe in ipso praedicantur, denegat et respuit, condemnatus sit.
515 268 Can. 15. Si quis secundum
scelerosos haereticos deivirilem operationem, quod Graeci dicunt theandriken,
unam operationem insipienter suscipit, non autem duplicem esse confitetur
secundum sanctos Patres, hoc est divinam et humanam, aut ipsam deivirilis quae
posita est, novam vocabuli dictionem unius esse designativam, sed non utriusque
mirificae et gloriosae unitionis demonstrativam, condemnatus sit.
516 269 Can. 16. Si quis secundum
scelerosos haereticos in peremptione salvatis in Christo Deo essentialiter in
unitione, et (a) sanctis Patribus pie praedicatis duabus voluntatibus et duabus
operationibus, hoc est, divina et humana, dissensiones et divisiones
insipienter mysterio dispensationis eius innectit, et propterea evangelicas et
apostolicas de eodem Salvatore voces non uni eidemque personae et essentialiter
tribuit eidem ipsi Domino et Deo nostro Jesu Christo secundum beatum Cyrillum,
ut ostendatur Deus esse et homo idem naturaliter, condemnatus sit.
517 270 Can. 17. Si quis secundum sanctos
Patres non confitetur proprie et secundum veritatem omnia, quae tradita sunt et
praedicata sanctae catholicae et apostolicae Dei Ecclesiae, perindeque a
sanctis Patribus et venerandis universalibus quinque Conciliis usque ad unum
apicem verbo et mente, condemnatus sit.
518 271 Can. 18. Si quis sec. s. Patres
consonanter nobis pariterque fide non respuit et anathematizat anima et ore omnes,
quos respuit et anathematizat nefandissimos haereticos cum omnibus impiis eorum
conscriptis usque ad unum apicem sancta Dei Ecclesia catholica et apostolica,
hoc est, sanctae et universales quinque Synodi et consonanter omnes probabiles
Ecclesiae Patres,
519 271 (Can. 18. Si quis sec. s. Patres
consonanter nobis pariterque fide non respuit et anathematizat anima et ore
omnes...) - id est, Sabellium, Arium, Eunomium, Macedonium, Apollinarem.
Polemonem, Eutychen, Dioscurum, Timotheum Aelurum, Severum, Theodosium,
Colluthum, Themistium, Paulum Samosatenum, Diodorum, Theodorum, Nestorium,
Theodulum Persam, Origenem, Didymum, Evagrium, et compendiose omnes reliquos
haereticos (Commemorantur insuper Monotheletae Theodorus episc. Pharanitanus,
Cyrus patr. Alex., Sergius patr. C'politanus eiusque successores Pyrrhus et
Paulus, edictum Heraclii imp., " Ecthesis " a Sergio in favorem
monotheletismi compositum (a. 638) et Constantini III (alias Constantis II
appellati) " Typus " quo " Ecthesis " quidem revocata doctrina
vero dyotheletica taciturnitate constricata est) -
520 272 Si quis igitur, iuxta quod dictum
est, consonanter nobis omnia haec impiissima haereseos illorum dogmata, et ea,
quae pro illis aut in definitione eorum a quolibet impie conscripta sunt, et
denominatos haereticos, Theodorum dicimus, Cyrum et Sergium, Pyrrhum et Paulum,
non respuit et anathematizat, utpote catholicae Ecclesiae rebelles exsistentes:
aut si quis aliquem de his, qui ab illis vel similibus eorum in scripto vel
sine scripto quocunque modo vel loco aut tempore temere depositi sunt aut
condemnati, utpote similia eis minime credentem, sed sanctorum Patrum nobiscum
confitentem doctrinam, uti condemnatum habet aut omnino depositum, sed non
arbitratur huiusmodi quicunque fuerit, hoc est, sive episcopus, aut presbyter,
vel diaconus, sive alterius cuiuscunque ecclesiastici ordinis, aut monachus,
vel laicus, pium et orthodoxum et catholicae Ecclesiae propugnatorem, atque in
ipso firmius consolidatum, in quo vocatus est a Domino ordine, illos autem
impios atque detestabilia eorum pro hoc iudicia, vel sententias vacuas et
invalidas atque infirmas, magis autem profanas et exsecrabiles vel reprobabiles
arbitratur, huiusmodi condemnatus sit.
521 273 Can. 19. Si quis ea, quae
scelerosi haeretici sapiunt, indubitanter professus atque intelligens, per
inanem proterviam dicit haec pietatis esse dogmata, quae tradi derunt ab initio
speculatores et ministri verbi, hoc est dicere, sanctae et universales quinque
Synodi, calumnians utique ipsos sanctos Patres et memoratas sanctas quinque
Synodos, in deceptione simplicium, vel susceptione suae profanae perfidiae,
huiusmodi condemnatus sit.
522 274 Can. 20. Si quis secundum
scelerosos haereticos quocunque modo, aut verbo, aut tempore, aut loco terminos
removens illicite, quos posuerunt firmius sancti catholicae Ecclesiae Patres
(Prov22, 28), id est, sanctae et universales quinque Synodi, novitates temere
exquirere, et fidei alterius expositiones, aut libellos, aut epistolas, aut
conscripta, aut subscriptiones, aut testimonia falsa, aut synodos, aut gesta
monumentorum, aut ordinationes vacuas ecclesiasticae regulae incognitas aut
loci servaturas incongruas et irrationabiles, et compendiose, si quid aliud
impiissimis haereticis consuetum est agere, per diabolicam operationem tortuose
et callide agit contra pias orthodoxorum catholicae Ecclesiae, hoc est dicere,
paternas eius et synodales praedicationes, ad eversionem sincerissimae in
Dominum Deum nostrum confessionis, et usque in finem sine poenitentia permanet
haec impie agens, huiusmodi in saecula saeculorum condemnatus sit, " et
dicat omnis populus: fait fait " (Ps 105, 48).
Concile
de Tolede XI, commencé le 7 novembre 675; Symbole
525 275
(1) Confitemur et credimus sanctam atque ineffabilem Trinitatem, Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum, unum Deum naturaliter esse unius substantiae, unius
naturae, unius quoque maiestatis atque virtutis.
(2) Et Patrem quidem non genitum, non creatum, sed ingenitum profitemur. Ipse
enim a nullo originem ducit, ex quo et Filius nativitatem et Spiritus Sanctus
processionem accepit. Fons ergo ipse et origo est totius divinitatis.
(3) Ipse quoque Pater est essentiae suae qui de ineffabili substantia Filium
(al.: Pater, essentia quidem ineffabilis, substantiae suae Filium)
ineffabiliter genuit nec tamen aliud quam quod ipse est, genuit: Deus Deum, lux
lucem; ab ipso est ergo " omnis paternitas in caelo et in terra "
(Eph 3,15).
526 276
(4) Filium quoque de substantia Patris sine initio ante saecula natum,
nec tamen factum esse fatemur: quia nec Pater sine Filio, nec Filius aliquando
exstitit sine Patre.
(5) Et tamen non sicut Filius de Patre, ita Pater de Filio, quia non Pater a
Filio, sed Filius a Patre generationem accepit. Filius
ergo Deus de Patre, Pater autem Deus, sed non de Filio; Pater quidem Filii, non
Deus de Filio: ille autem Filius Patris et Deus de Patre. Aequalis
tamen per omnia Filius Deo Patri: quia nec nasci coepit aliquando, nec desiit.
(6) Hic etiam unius cum Patre substantiae creditur, propter quod et omoousioV
Patri dicitur, hoc est eiusdem cum Patre substantiae; omoV enim graece unum,
ousia vero substantia dicitur, quod utrumque coniunctum sonat 'una substantia'.
Nec enim de nihilo, neque de aliqua alia substantia, sed de Patris utero, id
est, de substantia eius idem Filius genitus vel natus esse credendus est.
(7) Sempiternus ergo Pater, sempiternus et Filius. Quod si semper Pater fuit,
semper habuit Filium, cui Pater esset: et ob hoc Filium de Patre natum sine initio
confitemur.
(8) Nec enim eundem Filium Dei, pro eo, quod de Patre sit genitus, desectae
naturae portiunculam nominamus; sed perfectum Patrem, perfectum Filium sine
diminutione, sine desectione genuisse asserimus, quia solius divinitatis est
inaequalem Filium non habere.
(9) Hic etiam Filius Dei natura est Filius, non adoptione, quem Deus Pater nec
voluntate nec necessitate genuisse credendus est; quia nec ulla in Deo
necessitas capit (al. cadit), nec voluntas sapientiam praevenit.
527 277
(10) Spiritum quoque Sanctum, qui est tertia in Trinitate
persona, unum atque aequalem cum Deo Patre et Filio credimus esse Deum, unius
substantiae, unius quoque esse naturae: non tamen genitum vel creatum, sed ab
utrisque procedentem, amborum esse Spiritum.
(11) Hic etiam Spiritus Sanctus nec ingenitus nec genitus creditur: ne aut si
ingenitum dixerimus, duos Patres dicamus, aut si genitum, duos Filios
praedicare monstremur: qui tamen nec Patris tantum nec Filii tantum, sed simul
Patris et Filii Spiritus dicitur.
(12) Nec enim de Patre procedit in Filium, vel de Filio procedit ad
sanctificandam creaturam, sed simul ab utrisque processisse monstratur; quia
caritas sive sanctitas amborum esse agnoscitur.
(13) Hic igitur Spiritus Sanctus missus ab utrisque
sicut Filius (a Patre) creditur; sed minor a Patre et Filio non habetur, sicut
Filius propter assumptam carnem minorem se Patre et Spiritu Sancto esse
testatur.
528 278
(14) Haec est sanctae Trinitatis relata narratio: quae non triplex, sed
Trinitas et dici et credi debet. Nec recte dici potest, ut in uno Deo sit
Trinitas, sed unus Deus Trinitas.
(15) In relativis vero personarum nominibus Pater ad Filium, Filius ad Patrem,
Spiritus Sanctus ad utrosque refertur: quae cum relative tres personae
dicantur, una tamen natura vel substantia creditur
(16) Nec sicut tres personas, ita tres substantias praedicamus, sed unam
substantiam tres autem personas.
(17) Quod enim Pater est, non ad se, sed ad Filium est; et quod Filius est, non
ad se, sed ad Patrem est; similiter et Spiritus Sanctus non ad se, sed ad
Patrem et Filium relative refertur: in eo quod Spiritus Patris et Filii
praedicatur.
(18) Item cum dicimus Deum (" Deus "), non ad aliquid dicitur, sicut
Pater ad Filium vel Filius ad Patrem vel Spiritus Sanctus ad Patrem et Filium,
sed ad se specialiter dicitur Deus.
529 279
(19) Nam et si de singulis personis interrogemur, Deum necesse est fateamur.
Deus ergo Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus singulariter dicitur: nec
tamen tres dii, sed unus est Deus.
(20) Item et Pater omnipotens et Filius omnipotens et Spiritus Sanctus
omnipotens singulariter dicitur: nec tamen tres omnipotentes, sed unus
omnipotens, sicut et unum lumen, unumque principium praedicatur.
(21) Singulariter ergo, et unaquaeque persona plenus Deus et totae tres
personae unus Deus confitetur (sic!) et creditur: una illis vel indivisa atque
aequalis Deitas, maiestas sive potestas, nec minoratur in singulis, nec augetur
in tribus; quia nec minus aliquid habet, cum unaquaeque persona Deus
singulariter dicitur, nec amplius, cum totae tres personae unus Deus
enuntia(n)tur.
530 280
(22) Haec ergo sancta Trinitas, quae unus et verus est Deus, nec recedit a
numero, nec capitur numero. In relatione enim personarum
numerus cernitur; in divinitatis vero substantia, quid numeratum sit, non
comprehenditur. Ergo (in) hoc solum numerum insinuant, quod ad invicem sunt et
in hoc numero carent, quod ad se sunt.
(23) Nam ita huic sanctae Trinitati unum naturale convenit nomen ut in tribus
personis non possit esse plurale. Ob hoc ergo credimus
illud in sacris litteris dictum: " Magnum Dominus noster et magna virtus
eius et sapientiae eius non est numerus " (Ps 146, 5).
(24) Nec quia tres has personas esse diximus unum Deum, eundem esse Patrem quem
Filium, vel esse Filium eum, qui est Pater, aut eum, qui Spiritus Sanctus est,
vel Patrem vel Filium dicere poterimus.
(25) Non enim ipse est Pater qui Filius, nec Filius ipse qui Pater, nec
Spiritus Sanctus ipse qui est vel Pater vel Filius, cum tamen ipsum sit Pater
quod Filius, ipsum Filius quod Pater, ipsum Pater et Filius quod Spiritus
Sanctus: id est, natura unus Deus.
(26) Cum enim dicimus non ipsum esse Patrem quem Filium, ad personarum
distinctionem refertur. Cum autem dicimus ipsum esse Patrem quod Filium, ipsum
Filium quod Patrem, ipsum Spiritum Sanctum quod Patrem et Filium, ad naturam,
qua Deus est, vel substantiam pertinere monstratur, quia substantia unum sunt:
personas enim distinguimus, non deitatem separamus.
531 (27)
Trinitatem igitur in personarum distinctione agnoscimus, unitatem propter
naturam vel substantiam profitemur, Tria ergo ista unum sunt, natura scilicet,
non persona.
(28) Nec tamen tres istae personae separabiles aesti mandae sunt, cum nulla
ante aliam, nulla post aliam, nulla sine alia vel exstitisse, vel quidpiam
operasse aliquando credatur.
(29) Inseparabiles enim inveniuntur et in eo quod sunt, et in eo quod faciunt:
quia inter generantem Patrem et generatum Filium vel procedentem Spiritum
Sanctum nullum fuisse credimus temporis intervallum, quo aut genitor genitum
aliquando praecederet, aut genitus genitori deesset, aut procedens Spiritus
Patre vel Filio posterior appareret.
(30) Ob hoc ergo inseparabilis et inconfusa haec
Trinitas a nobis et praedicatur et creditur. Tres igitur personae istae
dicuntur, iuxta quod maiores definiunt, ut agnoscantur, non ut separentur.
(31) Nam si attendamus illud, quod Scriptura sancta dicit de Sapientia: "
Splendor est lucis aeternae " (Sap 7,26): sicut splendorem luci videmus
inseparabiliter inhaerere, sic confitemur Filium a Patre separari non posse.
(32) Tres ergo illas unius atque inseparabilis naturae personas sicut non
confundimus, ita separabiles nullatenus praedicamus.
532 (33)
Quando quidem ita nobis hoc dignata est ipsa Trinitas evidenter ostendere, ut
etiam in his nominibus, quibus voluit sigillatim personas agnosci, unam sine
altera non permittat intelligi: nec enim Pater absque Filio cognoscitur, nec
sine Patre Filius invenitur.
(34) Relatio quippe ipsa vocabuli personalis personas separari vetat, quas
etiam, dum non simul nominat, simul insinuat. Nemo autem audire potest
unumquodque istorum nominum, in quo non intelligere cogatur et alterum.
(35) Cum igitur haec tria sint unum et unum tria, est tamen unicuique personae
manens sua proprietas. Pater enim aeternitatem habet sine nativitate, Filius
aeternitatem cum nativitate, Spiritus vero Sanctus processionem sine nativitate
cum aeternitate.
533 282
(36) De his tribus pesonis solam Filii personam pro liberatione humani generis
hominem verum sine peccato de sancta et immaculata Maria Virgine credimus
assumpsisse, de qua novo ordine novaque nativitate est genitus; novo ordine,
quia invisibilis divinitate, visibilis monstratur in carne; nova autem
nativitate est genitus, quia intacta virginitas et virilem coitum nescivit et
foecundatam per Spiritum Sanctum carnis materiam ministravit.
(37) Qui partus virginis nec ratione colligitur, nec exemplo monstratur; quod
si ratione colligitur, non est mirabile; si exemplo, non erit singulare.
(38) Nec tamen Spiritus Sanctus Pater esse credendus est Filii, pro eo quod
Maria eodem Spiritu Sancto obumbrante concepit: ne duos patres Filii videamur
asserere, quod utique nefas est dici.
534 283
(39) In quo mirabili conceptu, aedificante sibi Sapientia domum, " Verbum
caro factum est et habitavit in nobis " (Jo 1,14). Nec tamen Verbum ipsum
ita in carne conversum atque mutatum est, ut desisteret Deus esse, qui homo
esse voluisset; sed ita Verbum caro factum est, ut non tantum ibi sit Verbum
Dei et hominis caro, sed etiam rationalis hominis anima; atque hoc totum et
Deus dicatur propter Deum et homo propter hominem.
(40) In quo Dei Filio duas credimus esse naturas; unam
divinitatis, alteram humanitatis, quas ita in se una Christi persona univit, ut
nec divinitas ab humanitate, nec humanitas a divinitate possit aliquando
seiungi.
(41) Unde perfectus Deus, perfectus et homo in unitate personae unus (unius)
est Christus; nec tamen, quia duas diximus in Filio esse naturas, duas
causabimus in eo esse personas; ne Trinitati, quod absit, accedere videatur
quaternitas.
(42) Deus enim Verbum non accepit personam hominis, sed naturam, et in aeternam
personam divinitatis temporalem accepit substantiam carnis.
535 284
(43) Item cum unius substantiae credamus esse Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum, non tamen dicimus, ut huius Trinitatis unitatem Maria Virgo genuerit,
sed tantummodo Filium, qui solus naturam nostram in unitate personae suae
assumpsit.
(44) Incarnationem quoque huius Filii Dei tota Trinitas operasse credenda est,
quia inseparabilia sunt opera Trinitatis. Solus tamen Filius formam servi
accepit (cf Phil 2.7) in singularitate personae, non in unitate divinae
naturae, in id quod est proprium Filii, non quod commune Trinitati:
(45) quae forma illi ad unitatem personae coaptata est, id est ut Filius Dei et
Filius hominis unus sit Christus. Item idem Christus in his duabus naturis,
tribus exstat substantiis: Verbi, quod ad solius Dei essentiam referendum est,
corporis et animae, quod ad verum hominem pertinet.
536 (46)
Habet igitur in se geminam substantiam divinitatis suae et humanitatis nostrae.
(47) Hic tamen per hoc quod de Deo Patre sine initio prodiit, natus tantum,
(nam) neque factus, neque praedestinatus accipitur; per hoc tamen quod de Maria
Virgine natus est, et natus et factus et praedestinatus esse credendus est.
(48) Ambae tamen in illo generationes mirabiles, quia et de Patre ante saecula
sine matre est genitus, et in fine saeculorum de matre sine patre est
generatus; qui tamen secundum quod Deus est, creavit Mariam, secundum quod
homo, creatus est a Maria: ipse et pater Mariae matris et filius.
(49) Item per hoc quod Deus, est aequalis Patri; per hoc quod homo, minor est
Patre.
(50) Item et maior et minor seipso esse credendus est: in forma enim Dei etiam
ipse Filius se ipso maior est, propter humanitatem assumptam, qua divinitas
maior est; in forma autem servi se ipso minor est, id est, humanitate, quae
minor divinitate accipitur.
(51) Nam sicut per assumptam carnem non tantum a Patre, sed a seipso minor
accipitur, ita secundum divinitatem quae aequalis (coaequalis) est Patri, et
ipse et Pater maior est homine, quem sola Filii persona assumpsit.
537 (52) Item
in eo, quod quaeritur, utrum posset Filius sic aequalis et minor esse Spiritu
Sancto, sicut Patri nunc aequalis, nunc minor (Patre) creditur esse,
respondemus: Secundum formam Dei aequalis est Patri et Spiritui Sancto,
secundum formam servi minor est et a Patre et a Spiritu Sancto: quia nec
Spiritus Sanctus nec Deus Pater, sed sola Filii persona suscepit carnem, per
quam minor esse creditur illis personis duabus.
(53) Item hic Filius a Deo Patre et Spiritu Sanclo inseparabiliter discretus
creditur esse persona, ab homine autem assumpto (assumpta) natura. Item cum
homine exstat persona, cum Patre vero et Spiritu Sancto natura divinitatis sive
substantia.
538 (54)
Missus tamen Filius non solum a Patre, sed a Spiritu Sancto missus esse
credendus est: in eo quod ipse per prophetam dicit: 'Et nunc Dominus misit me
et Spiritus eius' (cf. Is 48,16).
(55) A seipso quoque missus accipitur: pro eo quod
inseparabilis non solum voluntas, sed operatio totius Trinitatis agnoscitur.
(56) Hic enim, qui ante saecula unigenitus est vocatus,
temporaliter primogenitus factus est: unigenitus propter deitatis substantiam,
primogenitus propter assumptae carnis naturam.
539 284
(57) In qua suscepta hominis forma juxta evangelicam veritatem sine peccato
conceptus, sine peccato natus, sine peccato mortuus creditur, qui solus pro
nobis "peccatum est factus" (cf Cor2 5.21), id est, sacrificium pro
peccatis nostris.
(58) Et tamen passionem ipsam, salva divinitate sua, pro delictis nostris
sustinuit, motique adjudicatus et cruci veram carnis mortem excepit, tertio
quoque die virtute propria sua suscitatus e sepulchro surrexit.
540 (59) Hoc
ergo exemplo Capitis nostri confitemur veram fieri resurrectionem carnis omnium
mortuorum.
(60) Nec in aÎrea vel qualibet alia carne (ut quidam delirant) surrecturos nos
credimus, sed in ista qua vivimus, consistimus et movemur.
(61) Peracto huius sanctae resurrectionis exemplo idem Dominus noster atque
Salvator paternam ascendendo sedem repetiit, de qua numquam per divinitatem
discessit.
(62) Illic ad dexteram Patris sedens, exspectatur in finem saeculorum iudex
omnium vivorum et mortuorum.
(63) Inde cum sanctis omnibus (Angelis et hominibus) veniet ad faciendum
iudicium, reddere unicuique mercedis propriae debitum, prout quisque gesserit
incorpore nositus sive bonum, sive malum (cf 2 Cor 5, 10).
(64) Ecclesiam sanctam catholicam pretio sui sanguinis
comparatam cum eo credimus in perpetuum regnaturam.
(65) Intra cuius gremium constituti unum baptisma credimus et confitemur in
remissionem omnium peccatorum. (66) Sub qua fide ct resurrectinnem mortuorum
veraciter redimus et futuri saeculi gaudia exspectamus.
(67) Hoc tantum orandum nobis est et petendum. ut, cum peracto finitoque
Judicio tradiderit Filius regnum Deo Patri (cf. I Cor 15, 24), participes nos
efficiat regni sui, ut per hanc fidem, qua illi inhaesimus, cum illo sine fine
regnemus.
541 (68) Haec est
confessionis nostrae fides exposita, per quam omnium haereticorum dogma
perimitur, per quam fidelium corda mundantur, per quam etiam ad Deum gloriose
acceditur... (ascenditur in saecula saeculorum. Amen).
1.120 Saint Agathon, Ep. 'Consideranti mihi' ad imperatores,
1.121 27 mars 680
542
Hic igitur status est evangelicae atque apostolicae fidei regularisque
traditionis, ut confitentes sanctam et inseparabilem Trinitatem, id est Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum, unius esse deitatis, unius naturae et
substantiae sive essentiae, unius eam praedicemus et naturalis voluntatis,
virtutis, operationis, dominationis, maiestatis, potestatis et gloriae. Et
quidquid de eadem sancta Trinitate essentialiter dicitur, singulari numero
tamquam de una natura trium consubstantialium personalrum comprehendamus
regulari ratione hoc instituti.
543 Cum vero
de uno earumdem trium personarum ipsius sanctae Trinitatis Filio Dei, Deo
Verbo, et de mysterio adorandae eius secundum carnem dispensationis confitemur,
omnia duplicia unius eiusdemque Domini Salvatoris nostri Iesu Christi secundum
evangelicam traditionem asserimus, id est, duas eius naturas praedicamus,
divinam scilicet et humanam, ex quibus et in quibus etiam post admirabilem
atque inseparabilem unitionem subsistit. Et unamquamque eius naturam,
proprietatem naturalem habere confitemur, et habere divinam omnia quae divina
sunt et humanam omnia quae humana sunt absque ullo peccato. Et utrasque unius
eiusdem Dei Verbi incarnati, id est, humanati, inconfuse, inseparabiliter,
immutabiliter esse cognoscimus, sola intelligentia, quae unita sunt, discernente,
propter confusionis dumtaxat errorem. Aequaliter enim et divisionis et
commistionis detestamur blasphemiam.
544 Cum duas
autem naturas duasque naturales voluntates et duas naturales operationes
confitemur in uno Domino nostro Iesu Christo, non contrarias eas nec adversas
ad alterutram dicimus ... nec tamquam separatas in duabus personis vel
subsistentiis, sed duas dicimus eundemque Dominum n. Iesum Christum, sicut
naturas, ita et naturales in se voluntates et operationes habere, divinam
scilicet et humanam: divinam quidem voluntatem et operationem habere ex aeterno
cum coessentiali Patre communem; humanam temporaliter ex nobis cum nostra
natura susceptam....
545 Porro
apostolica Christi Ecclesia... ex proprietatibus naturalibus unamquamque harum
Christi naturarum perfectam esse cognoscit, et quidquid ad proprietates
naturarum pertinet, duplicia omnia confitetur, quia ipse Dn. n. Iesus Christus
et Deus perfectus est et homo perfectus est et ex duabus et in duabus
naturis... Consequenter itaque... duas etiam naturales
voluntates in eo et duas naturales operationes esse confitetur et praedicat.
Nam si personalem quisquam intelligat voluntatem, dum tres personae in sancta
Trinitate dicuntur, necesse est, ut et tres voluntates personales et tres
personales operationes (quod absurdum est et nimis profanum) dicerentur. Sin
autem, quod fidei christianae veritas continet, naturalis vo1untas est, ubi una
haec natura dicitur sanctae et inseparabilis Trinitatis, consequenter et una
naturalis voluntas et una naturalis operatio intelligenda est. Ubi vero in una
persona Domini n. Iesu Christi Mediatoris Dei et hominum duas naturas, id est
divinam et humanam, confitemur, in quibus et post admirabilem adunationem
consistit, sicut duas unius eiusdemque naturas, ita et duas naturales
voluntates duasque naturales operationes eius regulariter confitemur.
1.122 Conc. romanum Ep. dogmat. synodalis 'Omnium bonorum spes' ad
1.123 imperatores, 27 mars 680
546
Credentes in Deum Patrem... et in Filium eius... et in Spiritum Sanctum,
Dominum et vivificatorem, ex Patre procedentem, cum Patre et Filio coadorandum
et conglorificandum: Trinitatem in unitate, et unitatem in Trinitate, unitatem
quidem essentiae, Trinitatem vero personarum sive subsistentiarum; Deum Patrem
confitentes, Deum Filium, Deum Spiritum Sanctum, non tres deos, sed unum Deum,
Patrem et Filium et Spiritum Sanctum; non trium nominum subsistentiam, sed
trium subsistentiarum unam substantiam; quorum una essentia sive substantia vel
natura, id est, una deitas, una aeternitas, una potestas, unum imperium, una
gloria, una adoratio, una essentialis eiusdem sanctae et inseparabilis Trinitatis
voluntas et operatio, quae omnia condidit, dispensat et continet.
547 Confitemur
autem unum eiusdem sanctae coessentialis Trinitatis, Deum Verbum, qui ante
saecula de Patre natus est, in ultimis saeculorum temporibus pro nobis
nostraque salute descendisse de caelis, et incarnatum de Spiritu Sancto et
sancta, immaculata semperque virgine gloriosa Maria, domina nostra, vere et
proprie Dei genitrice, secundum carnem scilicet ex ea natum et vere hominem
factum, eundem Deum verum eundemque hominem verum, Deum quidem ex Deo Patre,
hominem autem ex virgine matre, incarnatum ex ea carne animam habente
rationalem et intellectualem; consubstantialem eundem Deo Patri secundum
Deitatem, consubstantialemque nobis eundem ipsum secundum humanitatem, et per
omnia similem nobis absque solo peccato, crucifixum pro nobis sub Pontio
Pilato, passum sepultumque et resurgentem...
548 288
Unum quippe eundemque Dominum nostrum Iesum Christum, Filium Dei unigenitum, ex
duabus et in duabus substantiis inconfuse, incommutabiliter, indivise,
inseparabiliter subsistere cognoscimus nusquam sublata differentia naturarum
propter unitionem, sed potius salva proprietate utriusque naturae et in unam
personam unamque subsistentiam concurrente, non in dualitatem personarum
dispertitum vel diversum, neque in unam compositam naturam confusum: sed unum
eundemque Filium unigenitum, Deum Verbum, Dominum nostrum Iesum Christum, neque
alium in alio, neque alium et alium, sed eundem ipsum in duabus naturis, id
est, in Deitate et humanitate, et post subsistentialem adunationem cognoscimus:
quia neque Verbum in carnis naturam conversum est, neque caro in Verbi naturam
transformata est: permansit enim utrumque, quod naturaliter erat: differentiam
quippe adunatarum in eo naturarum sola contemplatione discernimus, ex quibus
inconfuse, inseparabiliter et incommutabiliter est compositus: unus enim ex
utrisque et per unum utraque, quia simul sunt et altitudo deitatis et humilitas
carnis, servante utraque natura etiam post adunationem sine defectu proprietatem
suam, et 'operante utraque forma cum alterius communione quod proprium habet;
Verbo operante quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis est: quorum unum
coruscat miraculis, aliud succumbit iniuriis.' (DS 294). Unde consequenter,
sicut duas naturas, sive substantias, id est deitatem et humanitatem,
inconfuse, indivise, incommutabiliter eum habere veraciter confitemur, ita
quoque et duas naturales voluntates et duas naturales operationes habere,
utpote perfectum Deum et perfectum hominem, unum eundemque ipsum Dominum Iesum
Christum (DS 501 ss.) pietatis nos regula instruit, quia hoc nos apostolica
atque evangelica traditio, sanctorumque Patrum magisterium, quos sancta
apostolica atque catholica Ecclesia et venerabiles Synodi suscipiunt,
instituisse monstratur.
1.124 Concile de Constantinople III (oecum. VI); Sess. XIII,
1.125 28 mars 681
550
Retractantes dogmaticas epistolas, quae tamquam a Sergio quondam patriarcha
huius a Deo conservandae regiae urbis scriptae sunt tam ad Cyrum, qui tunc
fuerat episcopus Phasidis, quam ad Honorium quondam papam antiquae Romae,
similiter autem et epistolam ab illo, id est Honorio, rescriptam ad eundem
Sergium (cf. DS 487), hasque invenientes omnino alienas exsistere ab
apostolicis dogmatibus et a definitionibus sanctorum conciliorum et cunctorum
probabilium Patrum, sequi vero falsas doctrinas haereticorum: eas omnino abiicimus
et tamquam animae noxias exsecramur.
551 Quorum
autem, id est eorumdem, impia exsecramur dogmata, horum et nomina a sancta Dei
Ecclesia proiici iudicavimus, id est Sergii..., qui aggressus est de huiusmodi
impio dogmate conscribere, Cyri Alexandriae, Pyrrhi, Pauli et Petri, qui et
ipsi praesulatu functi sunt in sede huius a Deo conservandae civitatis et
similia iis senserunt; ad haec et Theodori quondam episcopi Pharani, quarum
omniurn suprascriptarum personarum mentionem fecit Agatho, sanctissimus ac ter
beatissimus papa antiquae Romae in suggestione, quam fecit ad piissimum...
imperatorem (DS 542ss) eosque abiecit utpote contraria rectae fidei nostrae
sentientes, quos anathemati submitti detinimus.
552 Cum iis
vero simul proiici a sancta Dei catholica Ecclesia simulque anathematizari
praevidimus et Honorium, qui fuerat papa antiquae Romae, eo quod invenimus per
scripta, quae ab eo facta sunt ad Sergium, quia in omnibus eius mentem secutus
est et impia dogmata confirmavit.
553 289
Quae praesens sancta et univesalis Synodus fideliter suscipiens et expansis
manibus amplectens tam suggestionem, quae a sanctissimo ac beatissimo Agathone
Papa antiquae Romae facta est ad Constantinum, piissimum atque fidelissimum
nostrum imperatorem, quae nominatim abjecit eos, qui docuerunt vel
praedicaverunt, sicut superus dictum est, unam voluntatem et unam operationem
in incarnationis dispensatione Domini nostri Jesu Christi veri Dei nostri (cf
DS548), adaeque amplexa est et alteram synodalem suggestionem, quae missa est a
sacro Concilio, quod est sub eodem sanctissimo Papa centum viginti quinque Deo
amabilium episcoporum, ad ejus a Deo instructam tranquillitatem, utpote
consonantes sancto Chalcedonensi Concilio (cf DS300ss) et tomo sacerrimi ac
beatissimi Papae ejusdem antiquae Romae Leonis, qui directus est ad sanctum
Flavianum (cf DS290ss), quem et columnam rectae fidei hujusmodi Synodus
appellavit.
554 290
Ad haec et synodicis epistolis, quae scripta sunt a beato Cyrillo adversus
impium Nestorium et ad orientales episcopos: (Synodus) assecuta quoque sancta V
universalia Concilia et sanctos atque probabiles Patres, consonanterque
confitetur definiens Dominum nostrum Jesum Christum verum Deum nostrum, unum de
sancta et consubstantiali et vitae originem praebente Trinitate, perfectum in
deitate, et perfectum eundem in humanitate, Deum vere et hominem vere, eundem
ex anima rationali et corpore; consubstantialem Patri secundum deitatem, et
consubstantialem nobis secundum humanitatem, per omnia similem nobis absque
peccato (Heb 4.15).
555 290
ante saecula quidem ex Patre genitum secundum deitatem, in ultimis diebus autem
eundem propter nos et propter nostram salutem de Spiritu Sancto et Maria
Virgine proprie et veraciter Dei genitrice secundum humanitatem, unum eundemque
Christum Filium Dei unigenitum in duabus naturis inconfuse, inconvertibiliter,
inseparabiliter, indivise cognoscendum, nusquam exstinctaz harum naturarum
differentia propter unitionem, salvataque magis proprietate utriusque naturae,
et in unam personam, et in unam subsistentiam concurrente, non in duas personas
partitum vel divisum, sed unum eundemque unigenitum Filium Dei Verbum Dominum
Jesum Christum, juxta quod olim Prophetae de eo et ipse nos Dominus
JesusChristus erudivit, et sanctorum Patrum nobis tradidit symbolum.
556 291
Et duas naturales voluntates in eo, et duas naturales operationes indivise,
inconvertibiliter, inseparabiliter, inconfuse secundum sanctorum Patrum
doctrinam adaeque praedicamus; et duas naturales voluntates non contrarias,
absit, juxta quod impii asseruerunt haeretici, sed sequentem ejus humanam
voluntatem et non resistentem vel eluctantem, sed potius et subjectam divinae
ejus atque omnipotenti voluntati. Oportebat enim carnis voluntatem moveri,
subici vero voluntati divinae, juxta sapientissimum Athanasium. Sicut enim ejus
caro Dei Verbi dicitur et est,ita et naturalis carnis ejus voluntas propria Dei
Verbi dicitur et est, sicut ipse ait: Quia descendi de caelo, non ut faciam
voluntatem meam, sed ejus qui misit me Patris (Jo 6.38), suam propriam dicens
voluntatem, quae erat carnis ejus. Nam et caro propria ejus facta est.
Quemadmodum enim sanctissima atque immaculata animata ejus caro deificata non
est perempta, sed in proprio sui statu et ratione permansit: ita et humana ejus
voluntas deificata non est perempta, salvata est autem magis,secundum deiloquum
Gregorium dicentem: "Nam illius velle, quod in Salvatore intelligitur, non
est contrarium Deo, deificatum totum" (Oratio 30, c.12).
557 Duas vero
naturales operationes indivise, inconvertibiliter, inconfuse, inseparabiliter
in eodem Domino nostro Jesu Christo vero Deo nostro glorificamus, hoc est,
divinam operationem et humanam operationem, secundum divinum praedicatorem
Leonem apertisime asserentem: " agit enim utraque forma cum alterius
communione quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi est, et carne
exsequente quod carnis est " (cf DS 294). Nec enim in quoquam unam dabimus
naturalem operationem Dei et creaturae, ut neque quod creatum est, in divinam
educamus essentiam, neque quod eximium est divinae naturae, ad competentem
creaturis locum deiciamus. Unius enim ejusdemque tam miracula quamque passiones
cognoscimus, secundum aliud et aliud earum ex quibus est, naturarum et in
quibus habet esse, sicut admirabilis inquit Cyrillus. (DS 558) Undique igitur
inconfusum atque indivisum conservantes, brevi voce cuncta proferimus: unum
sanctae Trinitatis et post incarnationem Dominum nostrum Jesum Christum verum
Deum nostrum esse credentes, asserimus, duas ejus esse naturas in una ejus
radiantes subsistentia, in qua tam miracula quamque passiones per omnem sui
dispensativam conversationem, non per phantasiam,sed veraciter demonstravit, ob
naturalem differentiam in eadem una subsistentia cognoscendam, dum cum alterius
communione utraque natura indivise et inconfuse propria vellet atque
operaretur: juxta quam rationem et duas naturales voluntates et operationes
confitemur, ad salutem humani generis convenienter in eo concurrentes.
559 293
His igitur cum omni undique cautela auque diligentia a nobis formatis,
definimus, aliam fidem nulli licere proferre aut conscribere componereve aut
sapere vel etiam aliter docere. Qui vero praesumpserint fidem alteram componere
vel proferre vel docere, vel tradere aliud symbolum volentibus converti ad agnitionem
veritatis ex gentilitate vel Judaismo aut ex qualibet haeresi : aut qui
novitatem vocis, vel sermonis adinventionem ad subversionem eorum, quae nunc a
nobis determinata sunt introducere: hos siquidem episcopi fuerint aut clerici,
alienos esse, episcopos quidem ab episcopatu, clericos vero a clero: sin autem
monachi fuerint vel laici, etiam anathematizari eos.
1.126 Saint Léon II, Ep. 'Regi regum' à l'empereur Constantin IV,
1.127 août 682
561
Cognovimus enim, quod sancta et universalis et magna sexta Synodus (C'politana
III) eadem, quae et universum concilium assidens huic Sanctae Sedi Apostolicae
(Romanam a.680) ... senserit, ... atque concorditer nobiscum confessa est: Unum
esse de sancta et inseparabili Trinitate nostrum Dominum Jesum Christum, ex
duabus et in duabus naturis inconfuse, inseparabiliter, indivise consistentem,
ut vere Deum perfectum et hominem perfectum eumdem ipsum, salvaque proprietate
uniuscuiusque in eo convenientium naturarum, eumdem ipsum divina operatum ut
hominem, absque solo peccato: et duas idcirco naturales voluntates duasque
naturales operationes eum habere veraciter praedicavit, per quae principaliter
et naturarum eius veritas demonstratur, usque ad cognoscendam profecto
differentiam, quarum sunt naturarum, ex quibus et in quibus unus idemque
Dominus noster Iesus Christus consistit; per quae revera probavimus, hanc
sanctam... sextam Synodum ... apostolicam praedicationem inoffenso pede fuisse
secutam, sanctorumque et universalium quinque conciliorum definitionibus in
omnibus consentientem, nihil super statuta orthodoxae fidei augentem aut
minuentem, sed regiam et evangelicam semitam rectissime gradientem, et in his
atque per eos sacrorum dogmatum lima et probabilium catholicae Ecclesiae Patrum
doctrina servata est...
562 Et quia
(Synodus C'polit.) definitionem rectae fidei... plenissime praedicavit, quam et
Apostolica Sedes beati Petri Apostoli... veneranter suscepit, idcirco et Nos,
et per Nostrum officium haec veneranda Sedes Apostolica concorditer ac
unanimiter his quae definita sunt ab ea consentit et beati Petri auctoritate
confirmat ...
563 Pariterque
anathematizamus novi erroris inventores, id est Theodorum Pharanitanum
episcopum, Cyrum Alexandrinum, Sergium, Pyrrhum . . . necnon et Honorium, qui
hanc apostolicam Ecclesiam non apostolicae traditionis doctrina lustravit, sed
profana proditione immaculatam fidem subvertere conatus est (graeca recensio: =
maculari permisit).
1.128 Concile de Tolede XIV, 14-20 novembre 684
1.129
564 (c. 8) At nunc nos... (fidelibus) praedicamus,
brevi admodum definitione collecta, ut in una (enim) Christi Filii Dei persona
duarum naturarum individuas proprietates agnoscant, sicut indivisas atque
inseparabiles, ita inconfusas et inconvertibiles permanere, unam deitatis
alteram hominis, unam qua ex Deo Patre est genitus, alteram qua ex Maria
virginegeneratus (generatur). Utraque ergo ei generatio plena utraque perfecta,
nihil minus ex deitate habens, nihil imperfectum ex humanitate suscipiens, non
naturarum geminatione divisus, non persona geminatus, sed plenus Deus plenusque
homo absque omni peccato in singularitate personae unus est Christus. Unus igitur in utraque natura consistens et divinitatis signis effulget
et humanitatis passionibus subiacet. Nec enim alter ex Patre, alter ex matre
est genitus, cum tamen aliter de Patre, aliter de matre sit natus: ipse tamen
in utroque naturarum genere non divisus, sed unus idemque et Dei et hominis
filius; ipse vivit moriens, ipse moritur vivens; ipse impassibilis patiens ipse
passioni non subiacens nec deitate succumbens nec humanitate passioni se
subtrahens; habens ex deitatis natura non posse mori, habens ex humanitatis
substantia et nolle et posse mori; ex una immortalis habetur, ex altera
mortalium condicione resolvitur; habens in aeterna divinitatis voluntate quod
(quo) susceptum hominem sumeret, habens in suscepti hominis voluntate, ut
humana voluntas Deo subdita esset. Unde et ipse dicit ad Patrem: 'Pater, non
mea voluntas, sed tua fiat' (Lc 22,42), alteram videlicet ostendens voluntatem
divinitatis qua susceptus est homo, alteram hominis qua oboediendum est Deo. -
(c. 9) Et ideo secundum harum duarum differentiam naturarum, duarum quoque
inseparabilium proprietates praedicandae sunt voluntatum et operum. - (c.
10)... Si quis igitur Iesu Christo Dei Filio ex utero Mariae virginis nato
aliquid aut divinitatis imminuit aut de suscepta humanitate subducit, excepta
sola lege peccati, et eum non verum Deum hominemque perfectum in una persona
subsistentem sincerissime credit, anathema sit.
Concile
de Tolede XV, commencé le 11 mai 688
566 294
(1)... Invenimus, quod in libro illo Responsionis fidei nostrae, quem per
Petrum regionarium Romanae Ecclesiae miseramus, id primum capitulum iam dicto
papae (Benedicto II) incaute visum fuisset a nobis positum, ubi nos secundum
divinam essentiam diximus: 'Voluntas genuit voluntatem, sicut et sapientia
sapientiam'; quod vir ille in incuriosa lectionis transcursione praeteriens
existimavit haec ipsa nomina iuxta relativum, aut secundum comparationem
humanae mentis nos posuisse: et ideo ipsa renotatione sua ita nos admonere
iussus est, dicens: 'Naturali ordine cognoscimus, quia verbum ex mente originem
ducit, sicut ratio et voluntas, et converti non possunt ut dicatur: quia sicut
verbum et voluntas de mente procedit, ita et mens de verbo aut voluntate; et ex
ista comparatione visum est Romano Pontifici, voluntatem ex voluntate non posse
dici'. Nos autem non secundum hanc comparationem humanae mentis, nec secundum
relativum, sed secundum essentiam diximus: Voluntas ex voluntate, sicut et
sapientia ex sapientia. Hoc enim est Deo esse, quod
velle: hoc velle, quod sapere. Quod tamen de homine dici non potest. Aliud
quippe est homini id, quod est sine velle, et aliud velle etiam sine sapere. In
Deo autem non est ita, quia simplex ita natura est, et ideo hoc est illi esse,
quod velle, quod sapere...
567 295
(4) Ad secundum quoque retractandum capitulum transeuntes, quo idem Papa
incaute nos dixisse putavit, tres substantias in Christo Dei Filio profiteri:
sicut nos non pudebit, quae sunt vera defendere, ita forsitan quosdam pudebit,
quae vera sunt ignorare. Quis enim nesciat, unumquemque hominem duabus constare
substantiis, animae scilicet et corporis? (Provocatur ad 2 Cor 4, 16 et Ps 62,
2)...
(5) Contra quam regulam invenimus item in Scripturis aut carne plerumque
nominata totum hominem posse intelligi aut anima sola interdum nominata totius
hominis perfectionem agnosci. Quapropter natura divina humanae sociata naturae
possunt et tres proprie et duae tropice appellari substantiae. Sed aliud est,
cum per proprietatem totus homo exprimitur, aliud, cum a parte totus
intelligitur. Est enim quidam modus locutionis, qui frequenter in Scripturis
divinis positus invenitur, quo significatur a parte totum : hic etiam tropus
apud grammaticos 'synecdoche' dicitur.
1.130 Concile de Tolede XVI, commencé le 2 mai 693; Symbole
568 (art. 1) Credimus et confitemur omnium creaturarum, quae trinis rerum
machinis continentur, auctricem atque conservatricem individuam Trinitatem:
(2) id est Patrem, qui est totius fons et origo divinitatis; Filium, qui est
plena imago Dei propter expressam in se paternae claritatis unionem, ante
omnium saeculorum eventu ex Patris intimo ineffabiliter genitus; Spiritum vero
Sanctum ex Patre Filioque absque aliquo initio procedentem.
569 (3) Qui
tres, quamquam personarum secernantur distinctione, numquam tamen separantur
potentiae maiestate : inseparabilis nempe aequalitatis eorum insinuatur
divinitas. Et tamen, quamvis Pater genuerit Filium, nec ideo Filius sit idem
qui Pater, neque Pater sit ipse qui Filius, sed nec Spiritus Sanctus Pater sit
Filiusque, sed tantum Patris Filiique Spiritus eidem Patri et Filio etiam ipse
coaequalis.
(4) Nequaquam in hac sancta Trinitate quicquam creatum servum famulumque
convenit credi, nec adventitium vel subintroductum tamquam ei aliquando
acciderit, quod constet eam aliquando minime habuisse, condecet autumari....
(6) Quarum tamen personarum, quamvis in hoc, quod ad se sunt, nulla possit
separabilitas inveniri, in hoc vero, quod ad distinctionem adtinet, sunt
quaedam, quae specialius unicuique possint pertinere personae: scilicet, quod
Pater a nullo originem sumpsit, Filius Patre generante exsistit, Spiritus
quoque Sanctus ex Patris Filiique unione procedit....
(10) Et ista dicentes non personarum confundimus proprietates, nec unionem substantiae
separamus; nihil etiam in eadem sancta Trinitate maius aut minus credere
oportet nihilque etiam imperfectum atque mutabile. ...
570 (12) Idcirco
sunt quaedam, quae in hac sancta Trinitate indiscrete oporteat confiteri. In hoc etenim, quod ad se sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
indiscrete unus Deus credendus est Pater cum Filio et Spiritu Sancto. Quod vero
ad relativum adtinet, discrete personarum trium est praedicanda proprietas,
Evangelista praedicante: Ite, docete omnes gentes in nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti (cf. Mt 28,19). Relativum etenim dicitur,
quod una ad aliam persona referatur; nam quando dicitur Pater, Filii
nihilominus persona signatur, et cum dicitur Filius, Pater ei sine dubio inesse
monstratur.
(13) At nunc, quoniam Spiritus Sancti vocabulum, quo non tota Trinitas
significatur, sed tertia quae est in Trinitate persona, quomodo secundum
relativum ad Patris Filiique referatur personam, nequaquam apertissime pateat
pro id scilicet, quia sicut dicimus Spiritum Sanctum Patris non consequenter
dicimus Patrem Spiritus Sancti, ne Filius Spiritus Sanctus intellegatur; in
aliis tamen vocabulis, quibus eiusdem Sancti Spiritus signatur persona, ad
relativum pertinere dinoscitur.
(14) Igitur 'donum' specialiter Spiritum Sanctum accipimus, quae in sancta
praenoscitur Trinitate tertia esse persona pro eo quod a Patre Filioque, cum
quibus unius essentiae per omnia creditur, fidelibus condonetur: quapropter cum
dicitur 'donum donatoris' et 'donator doni', relativum haud dubie declaratur:
quod etiam de ipso vocabulo Spiritus Sancti inculpabiliter est credendum.
571 (16) Unde,
licet inseparabilia sint opera Trinitatis, tamen fideliler profitemur..., quod
non tota Trinitas susceperit carnem, sed solus Filius Dei, qui est ante saecula
ex Dei Patris substantia genitus, in fine saeculorum de virgine Maria evangelio
est teste enixus, qui ait: 'Verbum caro factum est et habitavit in nobis' (Jo
l,14)....
(18) ... Angeli oraculum, cum Spiritum Sanctum superventurum in ea dicit, et
virtutem Altissimi, qui est Dei Patris Filius, obumbraturum eam praemonuit (cf:
Lc 1,35), eiusdem Filii carni totam Trinitatem cooperatricem esse monstravit.
(19) Quae scilicet virgo sicut ante conceptionem obtinuit virginitatis pudorem,
ita post partum nullam sensit integritatis corruptionem; nam virgo concepit,
virgo peperit, et post partum incorruptelae pudorem sine interceptione
obtinuit. ...
572 (22) Ipse
vero Dei Filius ab ingenito Patre genitus, a vero verus, a perfecto perfectus,
ab uno unus, a toto totus, Deus sine initio, perfectum hominem de sancta et
inviolata Maria semper virgine adsumpsisse est manifestus.
(23) Cui etiam, sicut hominis perfectionem adscribimus, ita duas ei voluntates
inesse, unam divinitatis suae, aliam humanitatis nostrae, nihilominus credimus:
(24) quod etiam per quatuor Evangelistarum oracula eiusdem Redemptoris nostri
affatu evidentissime declaratur; sic enim fatus est dicens: 'Pater mi, si
possibile est transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed
sicut tu' vis (Mt 26, 39); et iterum: Non veni voluntatem meam facere, sed
voluntatem eius, qui misit me (cf. Jo 6, 38) . . .
(25) Quibus etiam adlocutionibus demonstrat suam voluntatem ad hominem
retulisse adsumptum, Patris ad divinitatem, in qua est idem unus et aequalis
cum Patre: quippe quantum ad divinitatis adtinet unitatem, non est alia
voluntas Patris, alia Filii; una enim est voluntas, ubi una persistit
divinitas. Quantum autem ad hominis naturam adsumpti alia est voluntas deitatis
suae, alia etiam humanitatis nostrae.
(26) Proinde in hoc quod ait: 'Non sicut ego volo, sed sicut tu' (Mt 26, 39),
patule ostendit non velle id fieri quod voluntate humani loquebatur affectus,
sed propter quod ad terras paterna voluntate descenderat, cuius tamen Patris
voluntas nequaquam contraria Filii voluntati exstitit, quia quibus est
divinitas una, non potest esse voluntas diversa; et ubi in natura nihil potest
diversitatis accidere, ibi nihilominus enumerantur generaliter aliqua numerosa.
573 296
(27) Igitur huius voluntatis sanctae vocabulum, quamvis per comparativam
similitudinem Trinitatis, qua dicitur memoria, intellegentia et voluntas, ad
personam Sancti referatur Spiritus, secundum hoc autem, quod ad se dicitur,
substantialiter praedicatur.
(28) Nam voluntas Pater, voluntas Filius, voluntas Spiritus Sanctus,
quemadmodum Deus est Pater, Deus est Filius, Deus est Spiritus Sanctus, et
multa alia similia, quae secundum substantiam dici ab his, qui catholicae fidei
veridici cultores exsistunt, nulla ratione ambigitur.
(29) Et sicut est catholicum dici Deum de Deo, lumen de lumine, lucem de luce,
ita verae fidei est proba adsertio, voluntatem dici de voluntate, sicut
sapientiam de sapientia, essentiam de essentia: et veluti Deus Pater genuit
Filium Deum, ita voluntas Pater genuit Filium voluntatem.
(30) Itaque quamquam secundum essentiam Pater voluntas, Filius voluntas,
Spiritus Sanctus voluntas, non tamen secundum relativum unus esse credendus
est, quoniam alius est Pater qui refertur ad Filium, alius Filius qui refertur
ad Patrem, alius Spiritus Sanctus qui pro eo quod de Patre Filioque procedit,
ad Patrem Filiumque refertur: non aliud, sed alius; quia quibus est unum esse
in deitatis natura, his est in personarum distinctione specialis proprietas.
...
574 (35)
Exemplum nobis sua resurrectione impendens, sicut ille vivificans nos post duos
dies tertio vivus resurrexit a mortuis, sic nos etiam in huius saeculi fine
resurrecturos usquequaque credamus. Non in aeria, vel in phantasticae visionis
umbra, ut quorumdam improbanda opinio praestruit, sed in veridicae carnis
substantia, in qua nunc sumus et vivimus, ac tempore iudicii coram Christo et
sanctis angelis eius adstantes unusquisque referet corporis sui propria, prout
gessit, sive bonum, sive malum, recepturus ab eo aut pro propriis actibus interminabilis
beatitudinis regnum, aut pro suis sceleribus perpetuae damnationis interitum.
575 (36) Huius
etenim fidei Ecclesia sancta catholica, baptismatis aqua abluta, Christi
sanguine pretioso redempta, quae neque in fide habet rugam neque maculosi perfert
operis notam (cf. Eph 5,23-27), insignibus pollet, virtutibus cluit (al.:
claruit), Sanctique Spiritus donis referta coruscat.
(37) Quae etiam cum Iesu Christo Domino nostro capite suo, cuius corpus esse
nequaquam ambigitur, est perenniter regnatura atque omnes, qui nunc in ea
minime consistunt sive constiterint aut ab ea recesserunt sive recesserint aut
peccata in ea relaxari diffidentiae malo negaverint, nisi paenitudinis ope ad
eam redierint et quaeque Nicaena synodus..., Constantinopolitanus conventus
..., Epheseni primi concilii amplecti auctoritas sanxit atque Chalcedone
sanctorum una nimitas vel reliquorum conciliorum sive etiam omnium venerabilium
Patrum in fide sana recte viventium edicta custodire praecipiunt, absque aliquo
dubietatis naevo non crediderint, perpetuae damnationis sententia ulciscentur
atque in fine saeculi cum diabolo eiusque sociis ignivomis rogis cremabuntur.
1.131 Saint Grégoire II, Ep. 'Desiderabilem mihi' ad S. Bonifatium,
1.132 22 Nov. 726
580 296a Quosdam baptizatos absque interrogatione symboli ab
adulteris et indignis presbyteris fassus es. In his tua dilectio teneat
antiquum morem Ecclesiae: quia, quisquis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti baptizatus est, rebaptizari liceat minime; non enim in nomine
baptizantis, sed in nomine Trinitatis huius gratiae donum percepit. Et
teneatur, quod Apostolus dicit: Unus Deus, una fides, unum baptisma (Cf. Eph 4,
5). Doctrinam vero spirit(u)alem talibus studiosius ut
impertias demandamus.
1.133 Saint Grégoire II, Lettre à l'empereur Léon III
1.134 (entre 726 et 730)
581 ( Versio:) Et dicis nos lapides et parietes ac tabellas adorare. Non
ita est, ut dicis, imperator; sed ut memoria nostra excitetur, et ut custodia
et imperita crassaque mens nostra erigatur et in altum provehatur per eos,
quorum haec nomina et quorum appellationes et quorum hae sunt imagines; et non
tamquam deos, ut tu inquis; absit! Non enim spem in illis habemus. Ac si quidem
imago sit Domini, dicimus : Domine Iesu Christe Fili Dei, succurre et salva
nos! Sin autem sanctae matris eius, dicimus Sancta Dei genitrix Domini mater,
intercede apud Filium tuum verum Deum nostrum, ut salvas faciat animas nostras!
Sin vero martyris: Sancte Stephane, qui pro Christo sanguinem tuum fudisti, qui
ut protomartyr loquendi confidentiam habes, intercede pro nobis! Et de quovis
martyre, qui passus est martyrium, ita dicimus. tales per illos preces
offerimus. Nec ita est, uti dicis, imperator quasi deos
martyres appellemus.
1.135 Saint Grégoire III, Ep. 'Magna nos habuit' à saint Boniface,
1.136 évêque, vers 732
296b Illi quippe,
qui baptizati sunt per diversitatem et declinationem linguarum gentilitatis,
tamen, quod in nomine Trinitatis baptizati sunt, oportet eos per manus
impositionis (impositionem) et sacri chrismatis confirmari.
582 Eosdemque, quos a paganis baptizatos esse asseruisti, si
ita habetur, ut denuo baptizes in nomine Trinitatis, mandamus.... Nam et eos,
qui se dubitant fuisse baptizatos an non, vel qui a presbytero Iovi mactanti et
immolaticias carnes vescenti, ut baptizentur praecipimus.
583 Pro obeuntibus quippe consuluisse dinosceris, si
liceat oblationes offerre. Sancta sic tenet Ecclesia, ut quisque pro suis
mortuis vere christianis offerat oblationes atque presbyter eorum faciat
memoriam. Et quamvis omnes peccatis subiaceamus,
congruit, ut sacerdos pro mortuis catholicis memoriam faciat et intercedat. Non tamen pro impiis, quamvis christiani fuerint, tale quid agere
licebit.
586 ( 2)
Repperimus (in Bonifatii ep. ad papam)..., quod talia a te nobis referantur,
quasi Nos corruptores simus canonum et Patrum rescindere traditiones quaeramus,
ac per hoc, quod absit, cum nostris clericis in simoniacam haeresim incidamus,
accipientes et compellentes quorum pallia tribuimus (compellentes, ut in quibus
pallia tribuimus), ut (-!) nobis praemia largiantur, expetentes ab illis
pecunias.... (Admonetur Bonifatius, ne tale quid iterum scribar), quia
fastidiosum a Nobis et iniuriosum suscipitur, dum illud nobis ingeritur quod
Nos omnino detestamur. Absit enim a Nobis et a nostris clericis, ut donum, quod
per Spiritus Sancti gratiam suscepimus, pretio venumdemus... anathematizantes
namque omnes, quicumque ausi fuerint donum Sancti Spiritus pretio venumdare.
1.137 Concile romain, Action III, 25 octobre 745
587 ... Clemens, qui per suam stultitiam sanctorum Patrum statuta
(scripta) respuit vel omnia synodalia acta (parvipendit), inferens etiam
Christianis judaismum, dum praedicet fratris defuncti accipere uxorem (uxorem
posse in matrimonium iungi), insuper et Dominum Iesum Christum descendentem ad
inferos omnes (-!) pios et impios exinde praedicat (simul inde) abstraxisse, ab
omni sit (-!) sacerdotali officio nudatus (deponatur) et anathematis vinculo
obligatus (obligetur).
1.138 Saint Zacharias, Ep. 'Virgilius et Sedonius' ad S. Bonifatium,
1.139 1 juillet 746 (745?)
588 297
Retulerunt quippe, quod fuerit in eadem provincia sacerdos, qui latinam linguam
penitus ignorabat et, dum baptizaret, nesciens latini eloquii, infringens
linguam diceret: 'Baptizo te in nomine Patria et Filia et Spiritus Sancti'. Ac
per hoc tua reverenda fraternitas consideravit rebaptizare. Sed... si ille qui
baptizavit, non errorem introducens aut haeresim, sed pro sola ignorantia
Romanae locutionis infringendo linguam, ut supra fati sumus, baptizans
dixisset, non possumus consentire, ut denuo baptizentur...
1.140 Saint Zacharias, Ep. 'Sacris liminibus' à saint Boniface,
1.141 1 mai 748
589 297a
In illa (Anglorum synodo) tale decretum et iudicium firmissime praeceptum et
diligenter demonstratum esse dignoscitur, ut quicumque sine invocatione
Trinitatis lotus fuisset, quod sacramentum regenerationis non haberet. Quod omnino verum est; quia si mersus in fonte baptismatis quis fuerit
sine invocatione Trinitatis, perfectus non est, nisi fuerit in nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti baptizatus. ... Hoc quoque observari (observasse) in
supradicta synodo sacerdotes, ut, qui vel unam de Trinitate personam in
baptismo non nominaret, illud baptismum esse non posse, quod pro certo verum
est, quia qui unum ex sancta Trinitate confessus non fuerit, perfectus
Christianus esse non potest.
1.142 Etienne II (III), 'Responsa Carisiaca' (Quiercy), a. 754
592
(Resp. XIV.) De illo presbytero, qui baptizavit isto modo sic rustice: In nomine
Patris mergo et Filii mergo et Spiritus Sancti mergo, et ipse presbyter nescit,
si episcopus fuit qui eum benedixit: hic, qui ordinationem suam ignorat, omnino
abiiciendus est...; infantes vero illi, quos baptizavit, licet rustice, quia in
nomine sanctae Trinitatis sunt baptizati, in eo permaneant baptismo.
1.143 Hadrien I, Ep. 'Pastoralibus curis' ad patriarch. Tarasium, 785
298 ...
Pseudosyllogus ille, qui sine Apostolica Sede... factus est adversus
venerabilium Patrum traditionem contra divinas imagines, anathematizetur
praesentibus apocrisiariis nostris..., et Domini nostri Iesu Christi sermo
compleatur, quia: 'portae inferi non praevalebunt adversus eam' (Mt 16,18); et
rursus: 'Tu es Petrus ...' (Mt 16, 18-19). Cuius sedes in omnem terrarum orbem
primatum tenens refulget, et caput omnium ecclesiarum Dei consistit.
1.144 Hadrien I, Ep. "Institutio universalis" aux évêques d'Espagne,
1.145 (entre 785 et 791)
595 299
... De partibus vestris pervenit ad nos lugubre capitulum, quod quidam episcopi
ibidem degentes, videlicet Eliphandus et Ascaricus cum aliis eorum consentaneis,
Filium Dei adoptivum confiteri non erubescunt, quod nullus quamlibet
haeresiarcha talem blasphemiam ausus est oblatrare, nisi perfidus ille
Nestorius,qui purum hominem Dei confessus est Filium...
596 300
Illud autem, quod alii ex ipsis dicunt, quod praedestinatio ad vitam sive ad
mortem in Dei sit potestate et non nostra; isti dicunt 'Ut quid conamur vivere,
quod in Dei est potestate?'; alii iterum dicunt: 'Ut quid rogamus Deum, ne
vincamur tentatione, quod in nostra est potestate, quasi libertate arbitrii ?'
Revera enim nullam rationem reddere vel accipere valent, ignorantes beati
Fulgentii episcopi ad Eugipium presbyterum contra sermonem cuiusdam Pelagiani
opuscula directa: 'Opera ergo misericordiae ac iustitiae praeparavit Deus in
aeternitate incommutabilitatis suae...; praeparavit ergo iustificandis
hominibus merita; praeparavit iisdem glorificandis et praemia; malis vero non
praeparavit voluntates malas aut opera mala, sed praeparavit eis iusta et
aeterna supplicia. Haec est aeterna praedestinatio futurorum operum Dei, quam,
sicut nobis apostolica doctrina semper insinuari cognoscimus, sic etiam
fiducialiter praedicamus.'
1.146 Hadrien I, Ep. 'Instituio universalis' ad episcopos Hispaniae,
1.147 785
301 Porro,
dilectissimi, diversa capitula, quae ex illis audivimus partibus, id est: quod
multi dicentes se catholicos esse, communem vitam gerentes cum Iudaeis et non
baptizatis paganis, tam in escis quamque in potu seu in diversis erroribus
nihil pollui se inquiunt : et illud, quod inhibitum est, ut nulli liceat iugum
ducere cum infidelibus; ipsi enim filias suas cum alio benedicent, et sic populo
gentili tradentur et quod sine examinatione praefati presbyteri, ut praesint,
ordinantur : et alius quoque immanis invaluit error perniciosus, ut, etiam
vivente viro, mulieres sibi in conubio sortiantur ipsi pseudosacerdotes,
simulque et de libertate arbitrii, et alia multa, sicut de illis audivimus
partibus, quae longum est dici. ...
1.148 Concile de Nicée II (oecum. VII; 787); Action VII,
1.149 13 octobre 787; Definitio de sacris imaginibus
600 302
(definitio) ... Regiae quasi continuati semitae, sequentesque divinitus
inspiratum sanctorum Patrum nostrorum magisterium, et catholicae traditionem
Ecclesiae (nam Spiritus Sancti hanc esse novimus, qui nimirum in ipsa inhabitat),
definimus in omni certitudine ac diligentia, sicut figuram pretiosae ac
vivificae crucis, ita venerabiles ac sanctas imagines proponendas tam quae de
coloribus et tessellis, quam quae ex alia materia congruenter in sanctis Dei
ecclesiis, et sacris vasis et vestibus, et in parietibus ac tabulis, domibus et
viis: tam videlicet imaginem Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, quam
intemeratae Dominae nostrae sanctae Dei genitricis, honrobiliumque Angelorum,
et omnium Sanctorum simul et almorum virorum.
601 302
Quanto enim frequentius per imaginalem formationem videntur, tanto, qui has
contemplantur, alacrius eriguntur ad primitivorum earum memoriam et desiderium,
ad osculum et ad honorariam his adorationem tribuendam, non tamen ad veram
latriam, quae secundum fidem est quaeque solam divinam naturam decet,
impartiendam: ita ut istis, sicuti figurae pretiosae ac vivificae crucis, et
sanctis evangeliis, et reliquis sacris monumentis, incensorum et luminum
oblatio ad harum honorem efficiendum exhibeatur, quemadmodum et antiquis piae
consuetudinis erat. Imaginis enim honor ad primitivum transit: et qui adorat
imaginem, adorat in ea depicti subsistentiam.
602 303
(probatio) Sic enim robur obtinet sanctorum Patrum nostrorum doctrina, id est,
traditio sanctae catholicae Ecclesiae, quae a finibus usque ad fines terrae
suscepit evangelium. Sic Paulum, qui in Christo locutus est (cf Cor2 2.17), et
omnem divinum apostolicum coetum et paternam sanctitatem exsequimur tenentes
traditiones (Thess2 2.14), quas accepimus. Sic triumphales Ecclesiae prophetice
canimus hymnos: Gaude satis, filia Sion, praedica, filia Jerusalem: jucundare
et laetare ex toto corde tuo. Abstulit Dominus a te injustitias adversantium
tibi: redemit te de manu inimicorum tuorum. Dominus rex in medio tui: non
videbis mala ultra (Soph 3.14s: Sptg) et pax in te in tempus aeternum.
603 304
(Sanctio) Eos ergo, qui audent aliter sapere aut docere aut secundum scelestos
haereticos ecclesiasticas traditiones spernere et novitatem quamlibet excogitare,
vel proicere aliquid ex his, quae sutn Ecclesiae deputata, sive evangelium,
sive figuram crucis, sive imaginalem picturam, sive sanctas reliquias martyris;
aut excogitare prave aut astute ad subvertendum quidquam ex legitimis
traditionibus Ecclesiae catholicae; vel etiam quasi communibus uti sacris vasis
aut venerabilibus monasteriis: si quidem episcopi aut clerici fuerint, deponi
praecipimus; monachos autem vel laicos a communione segregari.
1.150 Concile de Nicée II (oecum. VII); Action VIII, 23 octobre 787
604 305
Can. 3. Omnis electio a principibus facta episcopi aut presbyteri aut diaconi
irrita maneat secundum regulam (Can. apost. 30), quae dicit: Si quis episcopus
saecularibus potestatibus usus, ecclesiam per ipsos obtineat, deponatur, et
segregentur omnes, qui illi communicant. Oportet enim, ut, qui provehendus est
in episcopum, ab episcopis eligatur, quemadmodum a sanctis Patribus, qui apud
Nicaeam convenerunt, in regula (Can. Nicaen. 4) definitum est, quae dicit:
Episcopum convenit maxime quidem ab omnibus qui sunt in provincia, episcopis
ordinari. Si autem hoc difficile fuerit aut propter instantem necessitatem aut
propter itineris longitudinem, tribus tamen omnimodis in idipsum
convenientibus, et aliis per litteras consentientibus, tunc consecratio fiat.
Firmitas autem eorum, quae geruntur, per unamquamque provinciam metropolitano
tribuatur antistiti.
605 306
Nos venerandas imagines recipimus. Nos (eos), qui ita non sentiunt, anathemati
subiicimus...
606 307
Si quis Christum Deum nostrum circumscriptum non confitetur secundum
humanitatem, anathema sit.
607 Si
quis evangelicas historias imaginibus expressas non admittit, an. sit.
608 Si quis
ipsas non salutat, cum sint in nomine Domini et Sanctorum eius anathema sit.
609 308 Si
quis omnem ecclesiasticam traditionem sive scriptam sive non scriptam reicit,
anathema sit.
1.151 Hadrien I, Ep. "Si tamen licet" aux évêques d'Espagne
1.152 (793 ou 794)
610 309
Materia autem causalis perfidiae inter cetera reicienda de adoptione Jesu
Christi Fili Dei secundum carnem falsis argumentationibus digesta, pefidorum
verborum ibi stramina incomposito calamo legebantur. Hoc catholica Ecclesia
nunquam credidit, numquam docuit, numquam male credentibus assensum praebuit.
...
611 309
Ipse enim (Christus) de se innotuit, cujus filius esset, cum Patris nomen se
asserit hominibus adnuntiasse. Ait enim: "Manifestavi nomen tuum
hominibus, quos dedisti mihi de mundo" (Jo 17.6). Nomen paternum tunc
manifestavit hominibus, cum se Patris Filium verum et non putativum, proprium
innotuit et non adoptivum. Sed notandum quod dicitur: "hominibus, quos
dedisti mihi". Non enim isti ex illis hominibus, quos ei Pater dederat et
immo quos ille cum Patre ante mundi constitutionem elegerat, qui eum adoptivum
et non proprium Filium confitentur, quasi alienus aliquando a Patre fuerit aut
per carnis extraneus ab eo factus esset adsumptionem, cum, ut Verbum caro
fieret, una exstiterit Patris Filiique voluntas, sicut scriptum est: "Ut
facerem voluntatem tuam; Deus meus, volui" (Ps 39.9). Hinc alias dicit:
"Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum" (Jo 20.17). Distincte enim
dixit "meum" et "vestrum", ejus videlicet non per gratiam,
sed per naturam, noster vero per gratiam adoptionis. Porro numquam non fuit
Filius, quia numquam non fuit Pater. Semper eum et ubique distincte Patrem
appellat. "Pater" inquit "meus usque modo operatur, et ego
operor" (Jo 5.17), et rursus: "Pater, clarifica Filium tuum, ut
Filius tuus clarificet te" (Jo 17.1), et: "Pater meus quod dedit
mihi, majus omnibus est" (Jo 10.29). Quodsi secundum eorum callidam
tergiversationem cuncta, quae protulimus, ad divinitatem tantummodo Filii Dei
referenda opinantur, dicant, ubi umquam communi affectu dixerit nobiscum "Pater
noster". "Scit enim", inquit
"Pater vester, quid vobis opus est" (Mt 6.8). Non ait
"noster", quasi nobiscum adoptatus per gratiam. Et alibi "Estote
ergo et vos perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est" (Mt
5.48). Cur non dixit "noster"? Quia aliter noster et aliter suus.
Hinc rursus ait: "Si vos, cum sitis mali, nostis bona dare filiis vestris,
quanto magis Pater vester de caelo dabit spiritum bonum petentibus se?"
(Lc 11.13) et cetera. hinc Paulus, vas electionis, ait: "Proprio Filio suo
non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum" (Rom 8.32).
Scimus enim, quia non est traditus secundum divinitatem, sed secundum id quod
homo verus erat.
310 ... Adoptivum eum Filium, quasi purum hominem, calamitati(s) humanae
subiectum et, quod pudet dicere, servum eum, impii et ingrati tantis
beneficiis, liberatorem nostrum non pertimescitis venenosa fauce susurrare. ...
Cur non veremini, queruli detrectatores, Deo odibiles, illum servum nuncupare,
qui vos de servitute diaboli liberavit? ... Nam etsi in umbra prophetiae dictus
est servus (cf. Ib 1,8sqq) propter servilis formae conditionem, quam sumpsit ex
Virgine, ... hoc nos ... intelligimus et secundum historiam de sancto Iob et
allegorice de Christo dictum. ...
1.153 Concile de Francfort (Frankfurt / Main), 794; Ep. synod. des
1.154 évêques de France aux autorités d'Espagne
612 311
... Invenimus enim in libelli vestri principio scriptum, quod posuistis vos:
"Confitemur et credimus Deum Dei Filium ante omnia tempora sine initio ex
Patre genitum, coaeternum et consubstantialem, non adoptione, sed genere".
Item post pauca eodem loco legebatur: "Confitemur et credimus eum factum
ex muliere, factum sub lege (cf Gal 4.4), non genere esse Filium Dei, sed
adoptione, non natura, sed gratia". Ecce serpens inter pomifera paradisi
latitans ligna, ut incautos quosque decipiat...
613 312
Quod etiam et in sequentibus adjunxistis, in professione Nicaeni symboli non
invenimus dictum, in Christo duas naturas et tres substantias (cf DS 567), et
"homo deificus et Deus humanatus". Quid est natura hominis, nisi
anima et corpus? vel quid est inter naturam et substantiam, ut tres substantias
necesse sit nobis dicere, et non magis simpliciter, sicut sancti Patres
dixerunt, confiteri Dominum nostrum Jesum Christum DEum verum et verum homnem
in una persona? Mansit vero persona Filii in sancta Trinitate, cui persoane
humana accessit natura, ut esset una persona, Deus et homo, non homo deificus
et humanatus Deus, sed Deus homo et homo Deus: propter unitatem personae unus
Dei Filius, et idem hominis Filius, perfectus Deus, perfectus homo. Perfectus homo non est nisi anima et corpore... , nec negamus et nos,
Christo haec tria veraciter inesse, divinitatem scilicet, animam et corpus. Sed
quia vere Deus et homo dicitur, in Dei nomine totum quod Dei est designatur, in
hominis vero totum quicquid hominis intelligitur. Ideo sufficit, in eo unam perfectam
divinitatis et alteram perfectam humanitatis confiteri substantiam. ...
Consuetudo ecclesiastica solet in Christo duas substantias nominare, Dei
videlicet et hominis. ...
614 313
Si ergo Deus verus est, qui de Virgine natus est, quomodo tunc potest adoptivus
esse vel servus? Deum enim nequaquam audetis confiteri servum vel adoptivum: et
si eum propheta servum nominasset, non tamen ex condicione servitutis, sed ex
humilitatis obedientia, qua factus est Patri "oboediens usque ad
mortem" (Phil 2.8).
615 314
Can.1. ... In primordio capitulorum exortum est de impia ac nefanda haeresi
Eliphandi, Toletanae sedis episcopi, et Felicis, Orgellitanae, eorumque
sequacibus, qui lmale sentientes in Dei Filio asserebant adoptionem: quam omnes
qui supra sanctissimi Patres et respuentes una voce contradixerunt atque hanc
haeresim funditus a sancta Ecclesia eradicandam statuerunt.
1.155 Concile de Frioul (foroiuliense) (796 ou 797),
1.156 Symbole De Trinitate divina
1.157
616 (Post Symb. C'politanum sequitur:) Sanctam
autem, perfectam inseparabilem et ineffabilem veramque Trinitatem, i. e. Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum, individuam confiteor in unitate naturae, quia
trinus et unus est Deus: trinus nimirum per distinctionem personarum unus vero
per substantiam inseparabilem deitatis. Has
igitur tres personas . . . non putativas vel quasi suspicabiles tantum, sed
veras, subsistentes, coaeternas, coaequales credimus et consubstantiales...
617 Nam Pater verus Deus, vere et proprie
Pater est, qui genuit ex se, i. e. ex sua substantia, intemporaliter et sine
initio verum Filium, coaeternum, consubstantialem et coaequalem sibi. -Et
Filius verus Deus, vere et proprie est Filius, qui ante omnia saecula genitus
est de Patre intemporaliter et absque ullo initio... Et numquam fuit Pater sine
Filio, nec Filius sine Patre... -Spiritus namque Sanctus verus Deus, vere et
proprie Spiritus Sanctus est: non genitus nec creatus, sed ex Patre Filioque
intemporaliter et inseparabiliter procedens. Consubstantialis, coaeternus et
aequalis Patri Filioque semper est, erat et erit. Et numquam fuit Pater aut
Filius sine Spiritu Sancto, nec Spiritus Sanctus sine Patre et (vel) Filio.
618 Et idcirco inseparabilia sunt semper
opera Trinitatis, et nihil est in sancta Trinitate diversum aliquid aut
dissimile vel inaequale: non divisum naturaliter, non confusum personaliter,
nihil maius aut minus, non anterior, non posterior, non inferior, non superior;
sed una et aequalis potestas, par gloria, sempiterna et coaeterna
consubstantialisque maiestas...
619 314a De hac autem ineffabili Trinitate
sola Verbi Dei persona, i.e. Filius, ... descendit de caelis, unde numquam
recesserat; Incarnatus est de Spiritu Sancto et semper virgine Maria verus homo
factus, verusque permanet Deus. (D 314a) Nec obfuit humana et temporalis
nativitas divinae illi et intemporali nativitati, sed in una Christi Jesu
persona verus Dei verusque hominis Filius, non alter hominis Filius, alter
Dei,sed unus idmque Dei homnisque Filius, in utraque natura, divina scilicet et
humana, Deus verus et homo verus, non putativus Dei Filius, sed verus; non
adoptivus, sed proprius, quia numquam fuit propter hominem quem adsumpsit a
Patre alienus. Solus enim sine peccato natus est homo, quoniam solus est
icarnatus de Spiritu Sancto et immaculata Virgine novus homo. Consubstantialis
Deo Patri in sua, i.e. divina; consubstantialis etiam matri, sine sorde peccati,
in nostra, i.e. humana. et ideo in utraque natura proprium eum et non adoptivum
Dei Filium confitemur, quia inconfusibiliter et inseparabiliter adsumpto homine
unus idemque est Dei et hominis Filius. Naturaliter Patri
secundum divinitatem, naturaliter matri secundum humanitatem; proprius tamen
Patri in utroque...
Conc.
Ticinense (Pavia), a. 850
620 315
(8) Illud quoque salutare sacramentum, quod commendat Jacobus Apostolus dicens:
'Infirmatur quis ... remittetur ei' (Iac 5,14s), solerti praedicatione populis
innotescendum est: magnum sane ac valde appetendum mysterium, per quod, si
fideliter poscitur, et peccata remittuntur, et consequenter corporalis salus
restituitur... Hoc tamen sciendum, quia, si is, qui infirmatur, publicae
paenitentiae mancipatus est, non potest huius mysterii consequi medicinam, nisi
prius reconciliatione percepta communionem corporis et sanguinis Christi
meruerit. Cui enim reliqua sacramenta interdicta sunt, hoc uno nulla ratione
uti conceditur.
1.158 Conc. Carisiacum (Quiercy-sur-Oise), mai 853
621 316 Cap. 1. Deus omnipotens hominem sine peccato rectum cum
libero arbitrio condidit, et in paradiso posuit quem in sanctitate iustitiae
permanere voluit. Homo libero arbitrio male utens peccavit et cecidit, et
factus est 'massa perditionis' totius humani generis. Deus autem bonus et
iustus elegit ex eadem massa perditionis secundum praescientiam suam quos per
gratiam praedestinavit (Rom 8, 29 ss; Eph 1, 11) ad vitam, et vitam illis
praedestinavit aeternam : ceteros autem, quos iustitiae iudicio in massa
perditionis reliquit, perituros praescivit, sed non ut perirent praedestinavit;
poenam autem illis quia iustus est, praedestinavit aeternam. Ac per hoc unam Dei praedestinationem tantummodo dicimus, quae aut ad
donum pertinet gratiae aut ad retributionem iustitiae.
622 317
Cap. 2. Libertatem arbitrii in primo homine perdidimus, quam per Christum
Dominum nostrum recepimus : et habemus liberum arbitrium ad bonum, praeventum
et adiutum gratia, et habemus liberum arbitrium ad malum, desertum gratia.
Liberum autem habemus arbitrium, quia gratia liberatum et gratia de corrupto
sanatum.
623 318
Cap. 3. Deus omnipotens 'omnes homines' sine exceptione 'vult salvos fieri' (I
Tim 2, 4), licet non omnes salventur. Quod autem quidam salvantur, salvantis
est donum : quod autem quidam pereunt, pereuntium est meritum.
624 319
Cap.4. Christus Jesus D.N., sicut nullus homo est, fuit vel erit, cujus natura
in illo assumpta non fuerit, ita nullus est, fuit vel erit homo, pro quo passus
non fuerit; licet non omnes passionis ejus mysterio redimantur. Quod vero omnes
passionis ejus mysterio non redimuntur, non respicit ad magnitudinem et pretii
copiositatem, sed ad infidelium et ad non credentium ea fide "quae per
dilectionem operatur" (Gal 5.6), respicit partem; quia poculum humanae
salutis, quod confectum est infirmitate nostra et virtute divina, habet quidem
in se, ut omnibus prosit: sed si non bibitur, non medetur.
1.159 Conc. Valentinum (Valence), 8 janvier 855
625 320
Can. 1. ... Novitates vocum et praesumptivas garrulitates, unde potius inter
fratres contentionum et scandalorum fomes excitari potest, quam aedificatio
ulla timoris Dei succrescere, cum studio omni devitamus. Indubitanter autem doctoribus
pie et recte tractantibus verbum veritatis, ipsisque sacrae Scripturae
lucidissimis expositoribus, id est Cypriano, Hilario, Ambrosio, Hieronymo,
Augustino, ceterisque in catholica pietate quiescentibus, reverenter auditum et
obtemperanter intellectum submittimus, et pro viribus, quae ad salutem nostram
scripserunt, amplectimur. Nam de praescientia Dei, et de praedestinatione, et
de quaestionibus aliis, in quibus fratrum animi non parum scandalizati
probantur, illud tantum firmissime tenendum esse credimus quod ex maternis
Ecclesiae visceribus nos hausisse gaudemus.
626 321
Can. 2. 'Deum praescire et praescisse aeternaliter et bona, quae boni erant
facturi, et mala, quae mali sunt gesturi', quia vocem Scripturae dicentis
habemus: 'Deus aeterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia antequam
fiant' (Dn 13, 42), fideliter tenemus; et placet tenere, 'bonos praescisse
omnino per gratiam suam bonos futuros, et per eandem gratiam aeterna praemia
accepturos : malos praescisse per propriam malitiam malos futuros, et per suam
iustitiam aeterna ultione damnandos' : ut secundum Psalmistam: 'Quia potestas
Dei est, et Domini misericordia, ut reddat unicuique secundum opera sua' (Ps
61, 12 s), et sicut apostolica doctrina se habet: 'His quidem, qui secundum
patientiam boni operis gloriam et honorem et incorruptionem quaerunt, vitam
aeternam : his autem, qui (sunt) ex contentione, et qui non acquiescunt
veritati, credunt autem iniquitati, ira et indignatio, tribulatio et angustia
in omnem animam hominis operantis malum' (Rom 2, 7ss). In eodem sensu idem
alibi : 'In revelatione', inquit, 'Domini nostri Jesu Christi de caelo cum
angelis virtutis eius, in igne flammae dantis vindictam his, qui non noverunt
Deum, et qui non oboediunt evangelio Domini nostri Jesu Christi, qui poenas
dabunt in interitu aeternas, ... cum venerit glorificari in Sanctis suis et
admirabilis fieri in omnibus, qui crediderunt' (2 Thess 1, 7ss).
627 321
Nec prorsus ulli malo praescientiam Dei imposuisse necessitatem, ut aliud esse
non posset, sed quod ille futurus erat ex propria voluntate, sicuti Deus, qui
novit omnia antequam fiant, praescivit ex sua omnipotenti et incommutabili
majestate. " Nec ex praejudicio ejus
aliquem, sed ex merito propriae iniquitatis credimus condemnari'. 'Nec ipsos malos ideo perire, quia boni esse non potuerunt; sed quia
boni esse noluerunt, suoque vitio in massa damnationis vel merito originali vel
etiam actuali permanserunt'.
628 322
Can. 3. Sed et de praedestinatione Dei placuit, et fideliter placet, iuxta auctoritatem
apostolicam, quae dicit: 'An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa
facere aliud vas in honorem, aliud vero in contumeliam ?' (Rom 9, 21 ) ubi et
statim subiungit : 'Quod si volens Deus ostendere iram et notam facere
potentiam suam, sustinuit in multa patientia vasa irae aptata sive praeparata
in interitum, ut ostenderet divitias gratiae suae in vasa misericordiae, quae
praeparavit in gloriam' (Rom 9, 22 s) : fidenter fatemur praedestinationem
electorum ad vitam, et praedestinationem impiorum ad mortem: in electione tamen
salvandorum misericordiam Dei praecedere meritum bonum : in damnatione autem
periturorum meritum malum praecedere iustum Dei iudicium. 'Praedestinatione
autem Deum ea tantum statuisse, quae ipse vel gratuita misericordia vel iusto
iudicio facturus erat' secundum Scripturam dicentem: 'Qui fecit, quae futura
sunt' (Is 45, 11: Septg.) : in malis vero ipsorum malitiam praescivisse, quia
ex ipsis est, non praedestinasse, quia ex illo non est.
629 322
Poenam sane maium meritum eorum sequentem, uti Deum, qui omnia prospicit,
praescivisse et praedestinasse, quia iustus est, apud quem est, ut sanctus
Augustinus ait, de omnibus omnino rebus tam fixa sententia quam certa
praescientia. Ad hoc siquidem facit Sapientis dictum : 'Parata sunt derisoribus
iudicia, et mallei percutientes stultorum corporibus' (Prv 19, 29). De hac
immobilitate praescientiae praedestinationis Dei, per quam apud eum futura iam
facta sunt, etiam apud Ecclesiasten bene intelligitur dictum: Cognovi, quod omnia
opera, quae fecit Deus, perseverent in perpetuum. Non possumus his addere nec
auferre, quae fecit Deus, ut timeatur (Eccle 3,14). 'Verum aliquos ad malum
praedestinatos esse divina potestate', videlicet ut quasi aliud esse non
possint, non solum non credimus, sed etiam si sunt, qui tantum mali credere
velint cum omni detestatione', sicut Arausica(na) Synodus, 'illis anathema
dicimus' (DS 397).
630 323
Can. 4. Item de redemptione sanguinis Christi, propter nimium
errorem,qui de hac causa exortus est, ita ut quidam, sicut eorum scripta
indicant, etiam pro illis impiis, qui a mundi exordio usque ad passionem Domini
in sua impietate mortui aeterna damnatone puniti sunt, effusum eum definiant.
contra illud propheticum: Ero mors tua, o mors, morsus tuus ero, inferne "
(Os l3, 14): illud nobis simpliciter et fideliter tenendum ac docendum placet
iuxta evangelicam et apostolicam veritatem, quod pro illis hoc datum pretium
teneamus, de quibus ipse Dominus noster dicit: " Sicut Moyses exaltavit
serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis qui credit
in ipso (ipsum), non pereat, sed habeat vitam aeternam. Sic enim Deus dilexit
mundum, ut Filium suum unigenitum daret: ut omnis, qui credit in eum, non
pereat, sed habeat vitam aeternam (lo 3,14 ss), et Apostolus: " Christus
", inquit, 'semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata' (Hebr
9,28).
631 323
Porro capitula- (-quattuor, quae a concilio fratrum nostrorum minus prospecte
suscepta sunt, propter inutilitatem vel etiam noxietatem, et errorem contrarium
veritati: sed et alia-) XIX syllogismis ineptissime conclusa et, licet
iactetur, nulla saeculari litteratura nitentia, in quibus commentum diaboli
potius quam argumentum aliquod fidei deprehenditur, a pio auditu fidelium
penitus explodimus, et ut talia et similia caveantur per omnia, auctoritate
Spiritus Sancti interdicimus: novarum etiam rerum introductores, ne districtius
feriantur, castigandos esse censemus.
632 324
Can. 5. Item firmissime tenendum credimus, quod omnis multitudo fidelium 'ex
aqua et Spiritu Sancto' (Jo 3, 5) regenerata, ac per hoc veraciter Ecclesiae
incorporata, et iuxta doctrinam apostolicam in morte Christi baptizata (Rom 6,
3), in eius sanguine sit a peccatis suis abluta : quia nec in eis potuit esse
vera regeneratio, nisi fieret et vera redemptio : cum in Ecclesiae sacramentis
nihil sit cassum, nihil ludificatorium, sed prorsus totum verum, et ipsa sui
veritate ac sinceritate subnixum. Ex ipsa tamen multitudine fidelium et
redemptorum alios
salvari aeterna salute, quia per gratiam Dei in redemptione sua fideliter
permanent, ipsius Domini sui vocem in corde ferentes: 'Qui ... perseveraverit
usque in finem, hic salvus erit' (Mt 10,22 et 24,13): alios, quia noluerunt
permanere in salute fidei, quam initio acceperunt, redemptionisque gratiam
potius irritam facere prava doctrina vel vita, quam servare elegerunt, ad
plenitudinem salutis et ad perceptionem aeternae beatitudinis nullo modo
pervenire. (Provocatur ad Rom 6, 3; Col 3, 27; Hebr 10, 22s 26 28s).
633 325
Can 6. Item de gratia, per quam salvantur credentes, et sine qua rationalis
creatura numquam beate vixit, et de 1ibero arbitrio per peccatum in primo
homine infirmato, sed per gratiam Domini Iesu fidelibus eius redintegrato et
sanato, idipsum constantissimi et fide plena fatemur, quod sanctissimi Patres
auctoritate sacrarum Scripturarum nobis tenendum reliquerunt, quod Africana (DS
222), quod Arausica(na) (DS 370ss) Synodus professa est, quod beatissimi
Pontifices Apostolicae Sedis (DS 238ss) catholica fide tenuerunt : sed et de
natura et gratia, in aliam partem nullo modo declinare praesumentes. Ineptas
autem quaestiunculas, et aniles pene fabulas (I Tim 4, 7), Scotorumque pultes
puritati fidei nauseam inferentes quae periculosissimis et gravissimis
temporibus, ad cumulum laborum nostrorum, usque ad scissionem caritatis
miserabiliter et lacrimabilter succreverunt, ne mentes christianae inde
corrumpantur et excidant a simplicitate et castitate fidei, quae est in Christo
(2 Cor 11, 3) Jesu, penitus respuimus, et ut fraterna caritas cavendo a talibus
auditum castiget, Domini Christi amore monemus.
1.160 Saint Nicolas I, Conc. Romain, 860 et 863
326 Cap. 5. Si
quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel decreta pro catholica fide,
pro ecclesiastica disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione
sceleratorum vel interdictione imminentium vel futurorum malorum a Sedis
Apostolicae praeside salubriter promulgata contempserit, anathema sit.
1.161 Concile Romain (Saint Nicolas I), 862
635 327
Cap.1 (7). Veraciter quidem credendum est et omnimodis profitendum, quia
Dominus noster Iesus Christus Deus et Dei Filius passionem crucis tantummodo
secundum carnem sustinuit, deitate autem impassibilis mansit, ut apostolica
docet auctoritas et sanctorum Patrum luculentissime doctrina ostendit.
636 328
Cap. 2 (8). His (Hi) autem, qui aiunt, quia Redemptor noster et Dominus (-!)
Jesus Christus et Dei Filius passionem crucis secundum deitatem sustinuit, quod
(quoniam) impium est et catholicis mentibus exsecrabile, anathema sit (sint).
637 329
Cap. 9 (4). Omnibus enim, qui dicunt, quod hi, qui sacrosancti fonte
baptismatis credentes in Patrem et Filium Sanctumque Spiritum renascuntur, non
aequaliter originali abluantur delicto, anathema sit.
1.162 Saint Nicolas I, Ep. 'Proposueramus quidem' à l'empereur
1.163 Michel, 28 septembre 865
638 330
... Neque ab Augusto neque ab omni clero neque a regibus neque a populo iudex
iudicabitur... 'Prima Sedes non iudicabitur a quoquam'...
639 331
Ubinam legistis, imperatores antecessores vestros in synodalibus conventibus
interfuisse, nisi forsitan in quibus de fide tractatum est, quae universalis
est, quae omnium communis est, quae non solum ad clericos, verum etiam ad
laicos et ad omnes omnino pertinet Christianos ? ... Quanto magis ad potioris
auctoritatis iudicium tenditur querimonia, tanto adhuc amplius maius culmen
petendum est, quousque gradatim perveniatur ad eam Sedem, cuius causa aut a se,
negotiorum meritis exigentibus, in melius commutatur, aut solius Dei sine
quaestione reservatur arbitrio.
640 332
Porro si Nos non audieritis, restat, ut sitis apud Nos necessario, quales
Dominus noster Iesus Christus hos haberi praecepit, qui Ecclesiam Dei audire
contempserint, praesertim cum Ecclesiae Romanae privilegia, Christi ore in b.
Petro firmata, in Ecclesia ipsa disposita, antiquitus observata et a sanctis
universalibus synodis celebrata atque a cuncta Ecclesia iugiter venerata,
nullatenus possint minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari, quoniam
fundamentum quod Deus posuit, humanus non valet amovere conatus, et quod Deus
statuit, firmum validumque consistit.... Ista igitur privilegia huic sanctae
Ecclesiae a Christo donata, a synodis non donata, sed iam solummodo celebrata
et venerata, nos cogunt nosque compellunt 'omnium habere sollicitudinem
ecclesiarum' Dei (cf. 2 Cor 11,28)...
641 333
Quoniam, cum secundum canones, ubi est maior auctoritas, iudicium inferiorum
sit deferendum, ad dissolvendum scilicet vel ad roborandum : patet profecto
Sedis Apostolicae, cuius auctoritate maior non est, iudicium a nemine fore
retractandum (cf. DS 232), 'neque cuiquam de eius liceat iudicare iudicio.
Siquidem ad illam de qualibet mundi parte canones appellari voluerunt, ab illa
autem nemo sit appellare permissus'... Ergo de iudicio Romani praesulis non
retractando, quia nec mos exigit, quod diximus comprobato, non negamus eiusdem
Sedis sententiam posse in melius commutari, cum aut sibi subreptum aliquid
fuerit, aut ipsa pro consideratione aetatum vel temporum seu gravium
necessitatum dispensatorie quiddam ordinare decreverit. quoniam et egregium
Apostolum Paulum quaedam fecisse dispensatorie legimus, quae postea reprobasse
dinoscitur; quando tamen illa, Romana videlicet Ecclesia, discretissima
consideratione fieri delegerit, non quando ipsa, quae bene sunt diffinita,
retractari renuerit...
642 333
Vos autem, quaesumus, nolite praeiudicium Dei Ecclesiae irrogare : illa quippe
nullum imperio vestro praeiudicium infert, cum magis pro stabilitate ipsius
aeternam divinitatem exoret et pro incolumitate vestra et perpetua salute iugi
devotione precetur. Nolite, quae sua sunt, usurpare; nolite, quae ipsi soli
commissa sunt, velle surripere, scientes, quia tanto nimirum a sacris debet
omnis mundanarum rerum administrator esse remotus, quanto quemlibet ex catalogo
clericorum et militantium Deo nullis convenit negotiis saecularibus implicari. Denique hi, quibus tantum humanis rebus et non divinis praeesse
permissum est, quomodo de his, per quos divina ministrantur, iudicare praesumant,
penitus ignoramus. Fuerunt haec ante adventum Christi, ut quidam typice reges
simul et sacerdotes exsisterent; quod sanctum Melchisedech fuisse sacra prodit
historia, quodque in membris suis diabolus imitatus, utpote qui semper quae
divino cultui conveniunt sibimet tyrannico spiritu vindicare contendit, ut
pagani imperatores iidem et 'maximi pontifices' dicerentur. Sed cum ad verum
ventum est eundem regem atque pontificem, ultra sibi nec imperator iura
pontificatus arripuit, nec pontifex nomen imperatorium usurpavit. Quoniam idem
'Mediator Dei et hominum homo Christus Iesus' (I Tim 2, 5) sic actibus propriis
et dignitatibus distinctis officia potestatis utriusque discrevit, propria
volens medicinali humilitate sursum efferri, non humana superbia rursus in
inferna demergi, ut et christiani imperatores pro aeterna vita pontificibus
indigerent, et pontifices pro cursu temporalium tantummodo rerum imperialibus
legibus uterentur: quatenus spiritalis actio carnalibus distaret incursibus, et
ideo militans Deo minime se negotiis saecularibus implicaret, ac vicissim non
ille rebus divinis praesidere videretur, qui esset negotiis saecularibus
implicatus: ut et modestia utriusque ordinis curaretur, ne extolletur utroque
suffultus, et competens qualitatibus actionum specialiter professio aptaretur.
1.164 Saint Nicolas I, Resp. 'Ad consulta vestra' aux Bulgares,
1.165 13 novembre 866
643 334
Cap 3... Sufficiat secundum leges solus eorum consensus, de quorum
coniunctionibus agitur; qui consensus si solus in nuptiis forte defuerit,
cetera omnia, etiam cum ipso coitu celebrata, frustrantur, Joanne Chrysostomo
magno doctore testante, qui ait: 'Matrimonium non facit coitus, sed voluntas'.
644 334a
Cap. 15. Interrogatis, utrum homines illi, qui hoc ab illo (pseudo-presbytero)
baptismo receperunt, Christiani sint an iterum baptizari debeant. Sed si in
nomine summae ac individuae Trinitatis baptizati fuere, Christiani profecti
sunt et eos, a quocumque Christiano baptizati sunt, iterato baptizari non
convenit; quoniam ... 'baptismum ...sive ab adultero vel a fure fuerit datum,
ad percipientem munus pervenit illibatum'. ( DS 356)... Et ideo mali (malus)
bona ministrando non aliis sed sibi detrimenti cumulum ingerunt (ingerit), ac
per hoc certum est quia quos ille Graecus baptizavit, nulla portio laesionis
attingit, propter illud: 'Hic est qui baptizat' (Jo 1, 33), id est Christus, et
iterum : 'Deus incrementum dat' (1 Cor 3, 7), subauditur : et non homo.
645 Cap. 71.
Non potest aliquis (sacerdos adulter) quantumcumque pollutus sit, sacramenta
divina polluere, quae purgatoria cunctarum remedia contagionum exsistunt. Nec
potest solis radius per cloacas et latrinas transiens aliquid exinde
contaminationis attrahere; proinde qualiscumque sacerdos sit, quae sancta sunt
coinquinare non potest; idcirco ab eo, usquequo episcoporum iudicio reprobetur,
communio percipienda est : quoniam mali bona ministrando se tantummodo laedunt,
et cerea fax accensa sibi quidem detrimentum praestat, aliis vero lumen in
tenebris administrat... Sumite igitur intrepide ab omni sacerdote Christi
mysteria, quoniam omnia in fide purgantur.
646 335
Cap. 104. A quodam Judaeo,
nescitis utrum christiano an pagano, multos in patria vestra baptizatos
asseritis, et quid de his sit agendum consulitis. Hi profecto, si in nomine
sanctae Trinitatis vel tantum in nomine Christi, sicut in Actibus Apostolorum
(2, 38; 19, 5) legimus, baptizati sunt (unum quippe idemque est, ut sanctus
exponit Ambrosius), constat eos non esse denuo baptizandos: sed primum, utrum
christianus aut paganus ipse Judaeus exstiterit, vel si postmodum factus fuerit
christianus, investigandum est, quamvis non praetereundum esse credamus, quid
beatus de baptismo dicat Augustinus : 'Jam satis' inquit 'ostendimus ad
baptismum, qui verbis evangelicis consecratur, non pertinere cuiusquam vel
dantis vel accipientis errorem sive de Patre sive de Filio sive de Spiritu
Sancto aliter sentiat quam doctrina caelestis insinuat', et iterum: 'Sunt etiam
quidam ex eo numero, qui adhuc nequiter vivant aut etiam in haeresibus vel in
gentilium superstitionibus iaceant, et tamen etiam illic 'novit Dominus, qui
sunt eius' (2 Tim 2, 19). Namque in illa ineffabili praescientia multi, qui
foris videntur, intus sunt'. Et alio loco: 'Etiam corde tardiores, quantum
existimo, intelligunt baptisma Christi nulla perversitate hominis sive dantis
sive accipientis posse violari'; et rursus : 'Potest tamen' ait tradere
separatus, sicut potest habere separatus, sed quam perniciose tradere; ille
autem cui tradit potest salubriter accipere, si ipse non separatus accipiat'.
647 Cap. 41. De
his (iis) autem, qui christianitatis bonum suscipere renuunt, ... nihil aliud
scribere possumus vobis, nisi ut eos ad fidem rectam monitis, exhortationibus
et ratione illos potius quam vi, quod vane sapiant, convincatis.... Porro illis
violentia, ut credant, nullatenus inferanda est. Nam omne quod ex voto non est,
bonum esse non potest (affertur Ps 53,8; 118,108; 27,7); ultronea quippe Deus
obsequia et exhiberi tantum ab ultroneis praecipit : nam si vim inferre
voluisset, nullus omnipotentiae illius resistere potuisset.
648 Cap. 86.
Si fur vel latro deprehensus fuerit, et negaverit quod si impingitur, asseritis
apud vos, quod iudex caput eius verberibus tundat et aliis stimulis ferreis,
donec veritatem depromat, ipsius latera pungat; quam rem nec divina lex nec
humana prorsus admittit, cum non invita, sed spontanea debeat esse confessio,
nec sit violenter elicienda, sed voluntarie proferenda; denique, si contigerit
vos etiam illis poenis illatis nihil de his, quae passo in crimen obiiciuntur,
penitus invenire, nonne saltem tunc erubescitis, et quam impie iudicetis
agnoscitis? Similiter autem, si homo criminatus, talia passus sustinere non
valens, dixerit se perpetrasse quod non perpetravit: ad quem, rogo, tantae
impietatis magnitudo revolvitur nisi ad eum, qui hunc talia cogit mendaciter
confiteri ? Quamvis non confiteri noscatur, sed loqui, qui hoc ore profert,
quod corde non tenet! ... Porro cum liber homo crimine fuerit appetitus, nisi
iam pridem repertus est alicuius sceleris reus, aut tribus testibus convictus
poenae succumbit, aut si convinci non potuerit, ad Evangelium sacrum, quod sibi
obiicitur, minime commisisse iurans absolvitur, et deinceps huic negotio finis
imponitur, quemadmodum crebro dictus Apostolus gentium attestatur: 'Omnis''
inquiens 'controversiae eorum finis ad confirmationem est iuramentum' (Hebr 6,
16).
1.166 Concile de Constantinople IV (oecum. VIII), Sessio X,
1.167 28 février 870; Canons
650 336
Can. 1. Per aequam et regiam divinae iustitiae viam inoffense incedere
volentes, veluti quasdam lampades semper lucentes et illuminantes gressus
nostros, qui secundum Deum sunt, sanctorum Patrum definitiones et sensus
retinere debemus.
651 336
Quapropter et has ut 'secundum eloquia' secundum magnum et sapientissimum
Dionysium arbitrantes et existimantes, etiam de eis cum divino David
promptissime canamus : 'Mandatum Domini lucidum illuminans oculos' (Ps 18, 9:
citatur et Ps 118,105; Prv 6, 23; Is 26, 9: Septg).... Luci enim veraciter
assimilatae sunt divinorum canonum hortationes et dehortationes, secundum quod
discernitur melius a peiore et expediens atque proficuum ab eo, quod non
expedire, sed et obesse dignoscitur.
652 336
Igitur regulas, quas sanctae catholicae et apostolicae Ecclesiae tam a sanctis
famosissimis Apostolis quam ab orthodoxorum universalibus necnon et localibus
conciliis vel etiam a quolibet deiloquo Patre ac magistro Ecclesiae traditae
sunt, servare ac custodire profitemur; his et propriam vitam et mores regentes
et omnem sacerdotii catalogum, sed et omnes, qui Christiano censentur vocabulo,
poenis et damnationibus et e diverso receptionibus ac iustificationibus, quae
per illas prolatae sunt et definitae, subiici canonice decernentes; tenere
quippe traditiones, quas accepimus sive per sermonem sive per epistolam (cf. 2
Thess 2, 14) Sanctorum, qui antea fulserunt, Paulus admonet aperte, magnus
Apostolus.
653 337
Can. 3. Sacram imaginem Domini nostri Jesu Christi et omnium Liberatris et
Salvatoris, aequo honore cum libro sanctirum Evangeliorum adorari decernimus.
654 337
Sicut enim per syllabarum eloquia, quae in libro feruntur, salutem consequemur
omnes, ita per colorum imaginariam operationem et sapientes et idiotae cuncti
ex eo, quod in promptu est, perfruuntur utilitate; quae enim in syllabis sermo,
haec et scriptura, quae in coloribus est, praedicat et commendat; et dignum
est, ut secundum congruentiam rationis et antiquissimam traditionem propter
honorem, quia ad principalia ipsa referentur, etaim derivative iconae honrentur
et adorentur aeque ut sanctirum sacer Evangeliorum liber atque typus pretiosae
crucis.
655 337
Si quis ergo non adorat iconam Salvatoris Christi, non videat formam ejus,
quando veniet in gloria paterna glorificari et glorificare sanctos suos (cf
Thess2 1.10); sed alienus sit a communione ipsius et claritate;
656 337
similiter autem et imaginem intemerate matris ejus et Dei genitricis Mariae;
insuper et iconas sanctorum Angelorum depingimus, quemadmodum eos figurat
verbis divina Scriptura; sed et laudabilissimorum Apostolorum, Prophetarum,
martyrum et sanctorum virorum, simul et omnium Sanctorum, et honoramus et
adoramus. ( ) Et qui sic se non habent, anathema sint
a Patre et Filio et Spiritu Sancto.
657 338
Can. 11. Veteri et Novo Testamento unam animam rationabilem et intellectualem
habere hominem docente et omnibus deiloquis Patribus et magistris Ecclesiae
eandem opinionem asseverantibus: in tantum impietatis quidam, maiorum
inventionibus dantes operam, devenerunt, ut duas eum habere animas impudenter
dogmatizare et quibusdam irrationabilibus conatibus ... propriam haeresim
confirmare pertentent.
658 338
Itaque sancta haec et universalis Synodus ... talis impietatis inventores et
patratores et his similia sentientes magna voce anathematizat, et definit atque
promulgat, neminem prorsus habere vel servare quoquo modo statuta huius
impietatis auctorum. Si autem quis contraria gerere praesumpserit huic sanctae
et magnae Synodo, anathema sit et a fide atque cultura Christianorum alienus.
659 339
Can. 12. (graece non exstat) Apostolicis et synodicis canonibus promotiones et
consecrationes episcopotum et potentia et praeceptione principium factas
penitus interdicentibus, concordantes definimus et sententiam nos quoque
proferimus, ut, si quis episcopus per versutiam vel tyrannidem principum
huiusmodi dignitatis consecrationem susceperit, deponatur omnimodis, utpote qui
non ex voluntate Dei et ritu ac decreto ecclesiastico, sed ex voluntate
carnalis sensus ex hominibus et per homines Dei domum possidere voluit vel
consensit.
660 340
Can. 17 (lat.). Illud autem tamquam perosum quiddam ab auribus nostris
repulimus, quod a quibusdam imperitis dicitur, non posse synodum absque
principali praesentia celebrari : cum nusquam sacri canones convenire
saeculares principes in conciliis sanxerint, sed solos antistites. Unde nec
interfuisse illos synodis, exceptis conciliis universalibus, invenimus : neque
enim fas est, saeculares principes spectatores fieri rerum, quae sacerdotibus
Dei nonnumquam eveniunt ...
661 341
Can. 21. (Haec pars graece non exstat) Dominicum sermonem, quem Christus
sanctis Apostolis et discipulis suis dixit, quia: 'Qui vos recipit, me recipit'
(Mt 10, 40); 'et qui vos spernit, me spernit' (Lc 10, 16), ad omnes etiam, qui
post eos secundum ipsos facti sunt Summi Pontifices et pastorum principes in
Ecclesia catholica dictum esse credentes definimus, neminem prorsus mundi
potentium quemquam eorum, qui patriarchalibus sedibus praesunt, inhonorare aut
movere a proprio throno tentare, sed omni reverentia et honore dignos iudicare;
praecipue quidem sanctissimum Papam senioris Romae, deinceps autem
Constantinopoleos patriarcham, deinde vero Alexandriae ac Antiochiae atque
Hierosolymorum; sed nec alium quemcunque conscriptiones contra sanctissimum
Papam senioris Romae ac verba complicare et componere sub occasione quasi
diffamatorum quorundam criminum; quod et nuper Photius fecit et multo ante
Dioscorus.
662 341
Quisquis autem tanta iactantia et audacia usus fuerit, ut secundum Photium vel
Dioscorum in scriptis vel sine scriptis iniurias quasdam contra sedem Petri,
Apostolorum principis, moveat, aequalem et eandem quam illi condemnationem
recipiat.
663 341
Si vero quis aliqua saeculi potestate fruens vel potens, pellere tentaverit
praefatum Apostolicae cathedrae Papam aut aliorum patriarcharum quemquam,
anathema sit.
664 341
Porro si Synodus universalis fuerit congregata, et facta fuerit etiam de sancta
Romanorum Ecclesia quaevis ambiguitas et controversia oportet venerabiliter et
cum convenienti reverentia de proposita quaestione sciscitari et solutionem
accipere aut proficere ut profectum facere, non tamen audacter sententiam
dicere contra Summos senioris Romae Pontifices.
1.168 Jean VIII, Ep. 'Unum est' aux princes de Sardaigne,
1.169 vers septembre 873
668
Unum est, unde vos modicum paterno more debeamus monere; quod nisi
emendaveritis, grande peccatum incurritis, et ob hoc, sicut speratis, non
lucra, sed magis vobis dam(p)na augebitis. Igitur Graecorum studiis, sicut
didicimus, multi a paganis captivi sublati in vestris partibus venundantur et a
vestratibus empti sub iugo servitutis tenentur; cum constet pium et sanctum
esse, veluti Christianos decet, ut, cum eos vestrates ab ipsis Graecis emerint,
pro amore Christi liberos esse dimittant, et non ab hominibus, sed ab ipso
Domino nostro Iesu Christo mercedem accipiant. Unde vos exhortamur et paterno
amore praecipimus, ut, cum captivos aliquos ab ipsis redemeritis, pro salute
animae vestrae liberos eos abire sinatis.
1.170 Saint Etienne V (VI), Ep. 'Consuluisti de infantibus'
1.171 ad Ludbertum archiep. Maguntinum (Mainz), inter 887-888
670
Consuluisti de infantibus, qui in uno lecto cum parentibus dormientes mortui
reperiuntur, utrum ferro candente an (aut) aqua fervente seu alio quolibet
examine parentes se purificare debeant eos non oppressisse. Monendi namque sunt
et protestandi parentes, ne tam tenellos secum in uno collocent lecto, ne (nec)
negligentia qualibet provenient suffocentur vel opprimantur, unde ipsi
homicidii rei inveniantur. Nam ferri candentis vel aquae ferventis examinatione
confessionem extorqueri a quolibet sacri non censent canones; et quod sanctorum
Patrum documento sancitum non est, superstitiosa adinventione non est
praesumendum. Spontanea enim confessione vel testium approbatione publicata
delicta, habita prae oculis Dei timore, commissa sunt regimini nostro iudicare;
occulta vero et incognita illius sunt iudicio relinquenda, 'qui solus novit
corda filiorum hominum' (cf. 3 Reg 8, 39). Hi autem qui probantur vel
confitentur talis reatus se noxios, tua eos castiget moderatio, quia si
conceptum in utero qui per aborsus (abortum) deleverit, homicida est, quanto
magis qui unius saltem diei puerulum peremerit, homicidam se esse excusare
nequibit?
1.172 Jean XV, Ep. Enc. 'Cum conventus esset' ad episcopos et abbates
1.173 Galliae et Germaniae, 3 février 993
1.174
675 342 (2) ... Communi consilio decrevimus,
memoriam illius, id est sancti Udalrici episcopi, affectu piissimo, devotione
fidelissima venerandam : quoniam sic adoramus et colimus reliquias martyrum et
confessorum, ut eum, cuius martyres et confessores sunt, adoremus; honoramus
servos, ut honor redundet in Dominum, qui dixit: 'Qui vos recipit, me recipit'
(Mt 10,40): ac proinde nos qui fiduciam nostrae iustitiae non habemus, illorum
precibus et meritis apud clementissimum Deum iugiter adiuvemur, quia divina
saluberrima praecepta. et sanctorum canonum ac venerabilium Patrum instabant
efficaciter documenta omnium ecclesiarum pio considerationis intuitu, immo
apostolici moderaminis annisu, utilitatum commoditatem atque firmitatis
perficere integritatem, quatenus memoria Udalrici iam praefati venerabilis
episcopi divino cultui dicata exsistat, et in laudibus Dei devotissime
persolvendis semper valeat proficere.
Saint Léon IX, Ep. " Congratulamur vehementer " à
Pierre,
1.175 patriarche d'Antioche, 13 avril 1053; Profession de Foi
680 343 Firmiter (enim) credo sanctam Trinitatem, Patrem et Filium
et Spiritum Sanctum, unum Deum omnipotentem esse, totamque in Trinitate
deitatem coessentialem et consubstantialem, coaeternam et coomnipotentem,
uniusque voluntatis, potestatis et maiestatis: creatorem omnium creaturarum, ex
quo omnia, per quem omnia, in quo omnia (Rom 11, 36), quae sunt in caelo et in
terra, visibilia et invisibilia. Credo etiam singulas quasque in Sancta
Trinitate personas unun Deum verum, plenum et perfectum.
681 344
Credo quoque ipsum Dei Patris Filium, Verbum Dei aeternaliter natum ante omnia
tempora de Patre, consubstantialem, coomnipotentem et coaequalem Patri per
omnia in divinitate, temporaliter natum de Spiritu Sancto ex Maria semper
virgine, cum anima rationali: duas habentem nativitates, unam ex Patre
aeternam, alteram ex matre temporalem: duas voluntates et operationes habentem:
Deum verum et hominem verum: proprium in utraque natura atque perfectum: non
commixtionem atque divisionem passum, non adoptivum, neque phantasticum: unicum
et unum Deum, Filium Dei in duabus naturis, sed in unius personae
singularitate: impassibilem et immortalem divinitate, sed in humanitate pro
nobis et pro nostra salute passum vera carnis passione et sepultum, ac resurrexisse
a mortuis die tertia vera carnis resurrectione: propter quam confirmandam cum
discipulis nulla indigentia cibi, sed sola voluntate et potestate, comedisse:
die quadragesimo post resurrectionem cum carne, qua surrexit, et anim
ascendisse in caelum et sedere in dextera Patris, inde decimo die misisse,
Spiritum Sanctum, et inde, sicut ascendit, venturum iudicare vivos et mortuos,
et redditurum unicuique secundum opera sua.
682 345
Credo etiam Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum, a Patre et
Filio procedentem, coaequalem et coessentialem et coomnipotentem et coaeternum
per omnia Patri et Filio, per prophetas locutum.
683 346
Hanc sanctam et individuam Trinitatem non tres Deos, sed in tribus personis et
in una natura sive essentia unum Deum omnipotentem, aeternum, invisibilem et
incommutabilem ita credo et confiteor, ut Patrem ingenitum, Filium unigenitum,
Spiritum Sanctum nec genitum nec ingenitum, sed a Patre et Filio procedentem,
veraciter praedicem.
684 347
( Varia:) Credo sanctam, catholicam et apostolicam, unam esse veram Ecclesiam,
in qua unus datur baptismus et vera omnium remissio peccatorum. Credo etiam
veram resurrectionem eiusdem carnis, quam nunc gesto, et vitam aeternam.
685 348
Credo etiam Novi et Veteris Testamenti, legis et Prophetarum et Apostolorum
unum esse auctorem, Deum et Dominum omnipotentem. Deum praedestinasse solummodo
bona, praescivisse autem bona malaque. Gratiam Dei praevenire et subsequi
hominem credo et profiteor, ita tamen, ut liberum arbitrium rationali creaturae
non denegem. Animam non esse partem Dei, sed ex nihilo
creatam, et absque baptismate originali peccato obnoxiam, credo et praedico.
686 349
Porro anathematizo omnem haeresim extollentem se adversus sanctam Ecclesiam
catholicam, pariterque eum, quicunque aliquas scripturas praeter eas, quas
catholica Ecclesia recipit, in auctoritate habendas esse crediderit vel
veneratus fuerit. Quattuor Concilia omnimode recipio et velut quattuor
evangelia veneror: quia per quattuor partes mundi universalis Ecclesia, in his
tanquam in quadro lapide, fundata consistit (cf. DS 472).... Pari modo recipio
et veneror reliqua tria Concilia.... Quidquid supradicta septem sancta et
universalia Concilia senserunt et collaudaverunt, et sentio et collaudo, et
quoscunque anathematizaverunt, anathematizo.
1.176 Saint Léon IX, Ep. 'Ad splendidum nitentis' ad S. Petrum
1.177 Damiani, a. 1054
687
... Oportet, sicut desideras, Apostolicam Nostram interponamus auctoritatem,
quatenus scrupulosam legentibus auferamus dubietatem, et constet omnibus
certum, Nostro iudicio placuisse quaecumque continet ipse libellus
(Gomorrhianus) diabolico igni velut aqua oppositus. Igitur ne caenosae
libidinis impunita licentia pervagetur, necesse est Apostolicae severitatis
congrua reprehensione refellatur, et tamen aliquod tentamentum in austeritate
ponatur.
688 Ecce omnes
illi, qui quavis quattuor generum quae dicta sunt foeditate polluuntur,
prospecta aequitatis censura ab omnibus immaculatae Ecclesiae gradibus tam
sacrorum canonum quam Nostro iudicio depelluntur. Sed Nos humanius agentes eos
qui vel propriis manibus vel (invicem) inter se egerunt semen, vel etiam inter
femora profuderunt, et non longo usu nec cum pluribus, si voluptatem
refrenaverint et digna paenitudine probrosa commissa luerint, admitti ad eosdem
gradus, in quibus in scelere manentes, non permanentes, fuerant, divinae
miserationi confisi, volumus atque etiam iubemus; ablata aliis spe
recuperationis sui ordinis, qui vel per longa tempora secum sive cum aliis vel
cum pluribus, brevi licet tempore, quolibet duorum foeditatis genere, quae
descripseras, maculati vel, quod est horrendum dictu et auditu, in terga
prolapsi sunt. Contra quod Nostrum Apostolicae sanctionis decretum si quis
ausus fuerit vel iudicare vel latrare, ordinis sui se noverit periculo agere.
1.178 Conc. Romanum (Nicolas II), a. 1059; Professio fidei in
1.179 Eucharistiam Berengario praescripta
690
Ego Berengarius ... cognoscens veram et apostolicam fidem, anathematizo omnem
haeresim, praecipue eam, de qua hactenus infamatus sum: quae adstruere conatur,
panem et vinum, quae in altari ponuntur post consecrationem solummodo
sacramentum, et non verum corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi esse,
nec posse sensualiter, nisi in solo sacramento, manibus sacerdotum tractari vel
frangi vel fidelium dentibus atteri. Consentio autem sanctae Romanae Ecclesiae
et Apostolicae Sedi, et ore et corde profiteor de sacramento dominicae mensae
eam fidem me tenere, quam dominus et venerabilis papa Nicolaus et haec sancta
Synodus auctoritate evangelica et apostolica tenendam tradidit mihique
firmavit: scilicet panem et vinum, quae in altari ponuntur, post consecrationem
non solum sacramentum, sed etiam verum corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi
esse, et sensualiter, non solum sacramento, sed in veritate, manibus sacerdotum
tractari et frangi et fidelium dentibus atteri, iurans per sanctam et homousion
Trinitatem et per haec sacrosancta Christi evangelia. Eos vero, qui contra hanc
fidem venerint, cum dogmatibus et sectatoribus suis, aeterno anathemate dignos
esse pronuntio.
1.180 Saint Léon IX, Ep. 'In terra pax hominibus' ad Michaelem
1.181 Cerularium et Leonem Acridanum, 2 septembre 1053
350 Cap. 5.
... Dicimini Apostolicam et Latinam Ecclesiam nova praesumptione atque
incredibili audacia nec auditam nec convictam palam damnasse, pro eo maxime,
quod de azymis audeat commemorationem Dominicae passionis celebrare. Ecce
incauta reprehensio vestra, ecce non bona gloriatio vestra, quando ponitis in
coelum os vestrum, cum lingua vestra, transiens in terra (PS 72, 9), humanis
argumentationibus et coniecturis antiquam fidem confodere ac subvertere
moliatur. ...
351 Cap. 7. ... Sancta Ecclesia super petram, id est Christum, et super
PETRUM vel Cepham, filium Ioannis, qui prius Simon dicebatur, aedificata, quia
inferi portis, disputationibus scilicet haereticorum, quae vanos ad interitum
introducunt, nullatenus foret superanda ; sic pollicetur ipsa Veritas, per quam
sunt vera, quaecunque sunt vera: 'Portae inferi non praevalebunt adversus eam'
(Mt 16,18). Cuius promissionis effectum se precibus impetrasse a Patre idem
Filius protestatur, dicendo ad PETRUM: 'Simon, ecce Satanas' etc. (Lc 22, 31).
Erit ergo quisquam tantae dementiae, qui orationem illius, cuius velle est
posse, audeat in aliquo vacuam putare ? Nonne a Sede principis Apostolorum,
Romana videlicet Ecclesia, tam per eundem PETRUM, quam per successores suos,
reprobata et convicta atque expugnata sunt omnium haereticorum commenta, et
fratrum corda in fide PETRI, quae hactenus nec defecit, nec usque in finem
deficiet, sunt confirmata ?
352 Cap. 11. ... Praeiudicium faciendo summae Sedi de qua nec iudicium
licet facere cuiquam hominum, anathema accepistis ab universis Patribus omnium
venerabilium Conciliorum. ...
353 Cap. 32. ... Sicut cardo immobilis permanens ducit et reducit
ostium, sic PETRUS et sui successores liberum de omni Ecclesia habent iudicium,
cum nemo debeat eorum dimovere statum, quia 'Summa Sedes a nemine iudicatur'
(v. D 330 sqq.).
1.182 Conc. (minus) Lateranense (Nicolas II), avril 1060
691 354 Domnus papa Nicolaus synodo in basilica Constantiniana
praesidens dixit: ( 1) Erga simoniacos nullam misericordiam in dignitate
servanda habendam esse decernimus; sed iuxta canonum sanctiones et decreta
sanctorum Patrum eos omnino damnamus, ac deponendos esse apostolica auctoritate
sancimus.
692 354
( 2) De iis autem, qui non per pecuniam, sed gratis sunt a simoniacis ordinati,
quia quaestio a longo tempore est diutius ventilata, omnem nodum (modum)
dubietatis absolvimus: ita ut super hoc capitulo neminem deinceps ambigere
permittamus.... Eos, qui usque modo gratis sunt a simoniacis consecrati, ... in
acceptis ordinibus manere permittimus ... Ita tamen auctoritate sanctorum
Apostolorum Petri et Pauli omnimodis interdicimus, ne aliquando aliquis successorum
Nostrorum ex hac Nostra permissione regulam sibi vel alicui assumat vel
praefigat: quia non hoc (hoc non) auctoritas antiquorum Patrum iubendo aut
concedendo promulgavit, sed temporis nimia necessitas permittendum a Nobis
extorsit.
693 ( 3) De cetero
autem si quis hinc in posterum ab eo, quem simoniacum esse non dubitat, se
consecrari permiserit, et consecrator et consecratus non disparem damnationis
sententiam subeat, sed uterque depositus paenitentiam agat et privatus a
propria dignitate persistat.
694 ( 5)
Nicolaus episcopus episcopis omnibus: Statuimus decretum de simoniaca
tripartita haeresi, id est (1.) de simoniacis simoniace ordinatoribus
(ordinantibus) vel ordinatis, (2.) et de simoniacis simoniace a non simoniacis,
(3.) et simoniacis non simoniace a simoniacis: Simoniaci simoniace ordinati vel
ordinatores secundum ecclesiasticos canones a proprio gradu decidant. Simoniaci quoque simoniace a non simoniacis ordinati similiter ab
officio male accepto removeantur. Simoniacos autem non simoniace a simoniacis
ordinatos misericorditer per manus impositionem pro temporis necessitate
concedimus in officio permanere.
1.183 Alexandre II, Ep. 'Super causas' ad Rainaldum episc. Cumanum,
1.184 a. 1063
695
Super causas Guillandi (Gissandi) presbyteri tui de morte episcopi sui,
prae(de)cessoris tui, infamati, in medium consuluimus.... si certi accusatores
defuerint, tunc dictante iustitia, sine omni controversia, presbyter quaecumque
ob hoc iniuste amisit, ac sacerdotium accipiat et integra beneficia,
purgationem tamen antea, duobus sibi sacerdotibus iunctis, ubi accusator
cessaverit, eumdem ex se praebere suo committimus arbitrio. Vulgarem denique ac
nulla canonica sanctione fultam legem, ferventis scilicet sive frigidae aquae
ignitique ferri contactum aut cuiuslibet popularis inventionis (quia fabricante
haec sunt omnino ficta invidia) nec ipsum exhibere nec aliquo te modo volumus
postulare immo apostolica auctoritate prohibemus firmissime.
1.185 Alexandre II, Ep. 'Licet ex' ad Landulfum princ. Benevent.,
1.186 a. 1065
698
Licet ex devotionis studio non dubitamus procedere, quod nobilitas tua Judaeos
ad christianitatis cultum disponit adducere, tamen quia id inordinato videris
studio agere, necessarium duximus, admonendo tibi litteras nostras dirigere.
Dominus enim noster Jesus Christus nullum legitur ad sui servitium violenter
coegisse, sed humili exhortatione, reservata unicuique proprii arbitrii
libertate, quoscumque ad vitam praedestinavit aeternam non iudicando, sed
proprium sanguinem fundendo ab errore revocasse.... Item beatus Gregorius, ne
eadem gens ad fidem violentia trahatur, in quadam sua epistola interdicit.
1.187 Conc. Romain (Saint Grégoire VII), Iusiurandum Berengarii
1.188 Turon., 11 février 1079
700 355
Ego Berengarius corde credo et ore confiteor, panem et vinum, quae ponuntur in
altari, per mysterium sacrae orationis et verba nostri Redemptoris
substantialiter converti in veram et propriam ac vivificatricem carnem et
sanguinem Iesu Christi Domini nostri et post consecrationem esse verum Christi
corpus, quod natum est de Virgine et quod pro salute mundi oblatum in cruce
pependit, et quod sedet ad dexteram Patris, et verum sanguinem Christi, qui de
latere eius effusus est, non tantum per signum et virtutem sacramenti, sed in
proprietate naturae et veritate substantiae. Sicut in hoc Brevi continetur et ego
legi et vos intelligitis, sic credo, nec contra hanc fidem ulterius docebo. Sic
me Deus adiuvet et haec sacra (sancta Dei) Evangelia.
1.189 Bienheureux Urbain II, Ep. 'Debent subditi' ad Petrum episc.
1.190 Pistor. et Rusticum abb. Vallumbros., a. 1088
701
... Daibertum a Guezelone licet simoniaco non simoniace eiusdem confessione
reperimus in diaconum ordinatum, et b. Innocentii papae sententia constat
declaratum, quod Guezelon haereticus, quem constat ab haereticis ordinatum,
quia nihil habuit, dare nihil potuit ei, cui manus imposuit. Nos igitur tanti Pontificis
auctoritate firmati, Damasi papae testimonio roborati, qui ait: 'Reiterari
oportere, quod male actum est', Daibertum, ab haereticis corpore et spiritu
digressum atque utilitati Ecclesiae pro viribus insudantem, ex integro,
Ecclesiae necessitate ingruente, diaconum constituimus. Quod non reiterationem
existimari censemus, sed tantum integram diaconii dationem, quoniam quidem, ut
praediximus, qui nihil habuit, nihil dare potuit.
1.191 Bienheureux Urbain II, Ep.'Gaudemus filii' ad Lanzonem,
1.192 Rodulfum etc., 1 février 1091
702
Illud sane omni modo requirendum est, utrum (Poppo) per manus Trevirensis illius
dicti archiepiscopi simoniace fuerit in diaconem ordinatus. Quidquid enim ab eo
extraordinarie indigneque suscepit, Nos Sancti Spiritus iudicio irritum esse
censemus, ut eosdem ordines ab aliquo sortiatur episcopo catholico praesenti
auctoritate praecipimus. Talis enim ordinator, cum nihil habuerit, dare nihil
potuit.
1.193 Conc. Beneventanum (Bienheureux Urbain II),
1.194 coeptum 18. Mart. 1091
703 356
Can. 1. Nullus deinceps in episcopum eligatur, nisi qui in sacris ordinibus
religiose inventus est. Sacros autem ordines dicimus diaconatum ac
presbyteratum. Hos siquidem solos primitiva
legitur Ecclesia habuisse; super his solum praeceptum habemus Apostoli.
1.195 Conc. (minus) Lateranense (Pascal II), 1102
704 357
Anathematizo omnem haeresim et praecipue eam, quae statum praesentis Ecclesiae
perturbat, quae docet et adstruit : anathema contemnendum et Ecclesiae
ligamenta spernenda esse. Promitto autem oboedientiam Apostolicae Sedis
Pontifici Domino Paschali eiusque successoribus sub testimonio Christi et Ecclesiae,
affirmans quod affirmat, damnans quod damnat sancta et universalis Ecclesia.
1.196 Conc. Guastallense (Pascal II), 22 octobre 1106
705 358
(4) Per multos iam annos regni Teutonici latitudo ab Apostolicae Sedis unitate
divisa est. In quo nimirum schismate tantum periculum factum est, ut, quod cum
dolore dicimus, vix pauci sacerdotes aut clerici catholici in tanta terrarum
latitudine reperiantur. Tot igitur (ergo) filiis in hac strage iacentibus,
christianae pacis necessitas exigit, ut super hos (hoc) materna Ecclesiae
viscera aperiantur. Patrum itaque (ergo) nostrorum exemplis et script(ur)is
instructi, qui diversis temporibus Novatianos, Donatistas et alios haereticos
in suis ordinibus susceperunt: praefati regni episcopos in schismate ordinatos,
nisi aut invasores aut simoniaci aut criminosi comprobentur, in officio
episcopali suscipimus. Id ipsum de clericis
cuiuscumque ordinis constituimus, quos vita scientiaque commendat.
1.197 Conc. (minus) Lateranense (Pascal II), 7 Mart. 1110
706 Can. 9 (al. 4). Quicumque res naufragorum diripiunt, ut raptores et
fratrum necatores ab Ecclesiae liminibus (limitibus) excludantur.
707 Can. 10
(Cc. Plac. 1) Quae de simoniacis statuta sunt, Nos quoque Sancti Spiritus
iudicio ex apostolica auctoritate firmamus. (2) Quidquid igitur vel in sacris
ordinibus vel in ecclesiasticis rebus (vel) data vel firmata (promissa)
pecunia, (lingua aut obsequio) requisitum est, Nos irritum esse et nullas
umquam vires obtinere censemus. (4) Qui vero scienter (se)
a simoniacis consecrari, immo exsecrari passi sunt, eorum ordinationem
(consecrationem) omnino irritam decernimus.
708 Can. 15 (Cc.
Plac. 13). Illud quoque praecipimus, quod pro chrismate, baptismo et sepultura
nihil umquam exigatur.
1.198 Conc. (oecum. IX) Latran I (Calliste II); canons, 27 mars 1123
710 359
Can. 1. 'Sanctorum Patrum exempla sequentes' et officii nostri debita
innovantes, 'ordinari quemquam per pecuniam in Ecclesia Dei vel promoveri,
auctoritate Sedis Apostolicae modis omnibus prohibemus. Si quis vero in
Ecclesia ordinationem vel promotionem taliter acquisierit, acquisita (-!)
prorsus careat dignitate'.
711 360
Can. 3 (al. 7). Presbyteris, diaconibus vel subdiaconibus concubinarum et
uxorum contubernia penitus interdicimus et aliarum mulierum cohabitationem,
praeter quas Synodus Nicaena (can. 3) propter solas necessitudinum causas
habitare permisit, videlicet matrem, sororem, amitam vel materteram aut alias
huiusmodi, de quibus nulla valeat iuste suspicio oriri.
712 361
Can. 4 (al. 8). Praeterea iuxta beatissimi Stephani (papae) sanctionem
statuimus, ut laici, quamvis religiosi sint, nullam tamen de ecclesiasticis
rebus aliquid disponendi habeant facultatem ; sed secundum Apostolorum canones
(can. 38, al. 39) omnium negotiorum ecclesiasticorum curam episcopus habeat et
ea velut Deo contemplante dispenset. (Al. can. 9) Si quis ergo principum aut
laicorum aliorum dispositionem (dispensationem vel donationem rerum) sive
possessionem ecclesiasticarum rerum (possessionum ecclesiasticarum) sibi
vindicaverit, ut sacrilegus iudicetur.
362 Can. 5. 'coniunctiones consanguineorum fieri prohibemus : quoniam
eas et divinae et saeculi prohibent leges. Leges enim divinae hoc agentes et
eos, qui ex eis prodeunt, non solum eiciunt, sed maledictos appellant ; vero
saeculi infames tales (eos) vocant et ab hereditate repellunt. Nos itaque,
Patres nostros sequentes, infamia eos notamus et infames esse censemus.'
363 Can. 10. Nullus in episcopum, nisi canonice electum ad consecrandum
manus mittat. Quodsi praesumpserit, et consecratus et
consecrator absque recuperationis spe deponatur.
1.199 Conc. (oecum. X) Latran II (Innocent II), coeptum 4. Apr. 1139;
1.200 canons
715 364
Can. 2. Si quis praebendam, vel prioratum, seu decanatum, aut honorem, vel
promotionem aliquam ecclesiasticam, seu quodlibet sacramentum ecclesiasticum,
utpote chrisma vel oleum sanctum, consecrationes altarium vel ecclesiarum,
interveniente exsecrabili ardore avaritiae per pecuniam acquisivit : honore
male acquisito careat, et emptor atque venditor et interventor nota infamiae
percellantur. Et nec pro pastu, nec sub obtentu alicuius consuetudinis ante vel
post a quoquam aliquid exigatur, vel ipse dare praesumat : quoniam simoniacum
est; sed libere et absque imminutione aliqua, collata sibi dignitate atque
beneficio perfruatur.
716 365
Can. 13. Porro detestabilem et probrosam, divinis et humanis legibus per
Scripturam in Veteri et in Novo Testamento abdicatam, illam, inquam,
insatiabilem foeneratorum rapacitatem damnamus, et ab omni ecclesiastica
consolatione sequestramus, praecipientes, ut nullus archiepiscopus, nullus
episcopus vel cuiuslibet ordinis abbas, seu quivis in ordine et clero, nisi cum
summa cautela usurarios recipere praesumat, sed in tota vita infames habeantur
et, nisi resipuerint, christiana sepultura priventur.
717 366
Can. 22. 'Sane quia inter cetera unum est, quod sanctam maxime perturbat
Ecclesiam, falsa videlicet paenitentia, confratres nostros et presbyteros
admonemus, ne falsis paenitentiis laicorum animas decipi et in infernum
pertrahi patiantur. Falsam autem paenitentiam esse constat, cum spretis
pluribus, de uno solo paenitentia agitur: aut cum sic agitur de uno, ut non
discedatur ab alio. Unde scriptum est: 'Qui totam legem observaverit, offendat
autem in uno, factus est omnium reus (Jac 2,10): scilicet quantum ad vitam
aeternam. Sicut enim, si peccatis esset omnibus involutus, ita, si in uno
tantum maneat, aeternae vitae ianuam non intrabit. Falsa etiam fit paenitentia
cum paenitens ab officio vel curiali vel negotiali non recedit, quod sine
peccato agi nulla ratione praevalet; aut si odium in corde gestetur, aut si
offenso cuilibet non satisfiat, aut si offendenti offensus non indulgeat aut si
arma quis contra iustitiam gerat.'
718 367
Can 23. 'Eos autem, qui religiositatis speciem simulantes, Domini corporis et
sanguinis sacramentum, baptisma puerorum, sacerdotium et ceteros ecclesiasticos
ordines et legitimarum damnant foedera nuptiarum, tanquam haereticos ab
Ecclesia Dei pellimus et damnamus et per potestates exteras coerceri
praecipimus. Defensores quoque ipsorum eiusdem damnationis vinculo innodamus.'
1.201 Concile de Sens, commencé le 2 juin 1140 (1141?); erreurs de
1.202 Pierre Abélard
721 368
1. Quod Pater sit plena potentia, Filius quaedam potentia, Spiritus Sanctus
nulla potentia.
722 369
2. Quod Spiritus Sanctus non sit de substantia (omnipotentia) Patris (aut
Filii), immo anima mundi.
370 (3- Quod Spiritus Sanctus sit anima mundi.)
723 371
3 (4). Quod Christus non assumpsit carnem, ut nos a jugo diaboli liberaret.
724 372
4 (5). Quod neque Deus et homo, neque haec persona quae Christus est, sit
tertia persona in Trinitate.
725 373
5 (6). Quod liberum arbitrium per se sufficiat (sufficit) ad aliquod bonum.
726 374
6 (7). Quod ea solummodo possit (potest) Deus facere, quae facit (-!), vel
dimittere, quae dimittit (-!), vel eo modo tantum, vel eo tempore, (quo facit)
et non alio.
727 375
7 (8). Quod Deus nec debeat nec possit mala impedire.
728 376
8 (9). Quod non contraximus culpam ex Adam, sed poenam tantum.
729 377
9 (10). Quod non peccaverunt, qui Christum ignorantes crucifixerunt
(, et) 10. (-!) Quod non sit (est) culpae adscribendum, quicquid fit per
ignorantiam.
731 378 11.
Quod in Christo non fuerit spiritus timoris Domini
732 379
12. Quod potestas ligandi atque solvendi Apostolis tantum data sit, et (-!) non
successoribus eorum (-!).
733 380
13. Quod propter opera nec melior nec peior efficiatur homo.
734 381
14. Quod ad Patrem, quia (qui) ab alio non est, proprie vel specialiter
attineat omnipotentia (operatio), non etiam sapientia et benignitas.
735 382
15. Quod etiam castus timor excludatur a futura vita.
736 383
16. Quod diabolus immittat suggestiones (suggestionem) per appositionem
(operationem) lapidum vel herbarum.
737 384
17. Quod adventus in fine saeculi posset (possit) attribui Patri.
738 385
18. Quod anima Christi perse non descendit ad inferos, sed per pontentiam
tantum.
739 386
19. Quod neque opus neque voluntas neque concupiscentia neque delectatio, quae
(cum) movet eam, peccatum sit, nec debemus eam velle exstingui (velle eam
exstinguere).
1.203 Innocent II, Ep. 'Testante Apostolo' ad Henricum episc. Senon.,
1.204 16 juillet 1140
387 Nos itaque,
qui in cathedra Sancti PETRI, cui a Domino dictum est : 'Et tu aliquando
conversus confirma fratres tuos' (Lc 22, 32), licet indigni, residere
conspicimur, communicato fratrum nostrorum episcoporum cardinalium consilio,
destinata nobis a vestra discretione capitula et universa ipsius Petri
(Abaelard) dogmata sanctorum canonum auctoritate cum suo auctore damnavimus,
eique tanquam haeretico perpetuum silentium imposuimus. Universos quoque
erroris sui sectatores et defensores a fidelium consortio sequestrandos et
excommunicationis vinculo innodandos esse censemus.
1.205 Innocent II, Ep. 'Apostolicam Sedem' ad episc. Cremonensem, tp.
1.206 incerto
741 388
Presbyterum, quem sine unda baptismatis extremum diem clausisse significasti,
quia in sanctae matris Ecclesiae fide et Christi nominis confessione
perseveravit, ab originali peccato solutum et caelestis patriae gaudium esse
adeptum asserimus incunctanter. Lege super octavo libro Augustini de civitate
Dei, ubi inter cetera legitur: 'Baptismus invisibiliter ministratur, quem non contemptus
religionis, sed terminus necessitatis excludit'. Librum etiam beati Ambrosii de
obitu Valentiniani idem asserentis revolve. Sopitis ergo quaestionibus,
doctorum Patrum sententias teneas, et in ecclesia tua iuges preces hostiasque
Deo offerri iubeas pro presbytero memorato.
1.207 Conc. Remense (Reims) (Eugene III), coeptum 21. Mart. 1148
745
'De primo tantum (capitulo) Romanus Pontifex diffinivit, ne aliqua ratio in
theologia inter naturam et personam divideret, neve Deus divina essentia
diceretur ex sensu ablativi tantum, sed etiam nominativi.'
1.208 Alexandre III, Ep. 'Ex litteris tuis' ad soldanum Iconii
1.209 residentem, 1169
748
(Maria) concepit nempe sine pudore, peperit sine dolore, et hinc migravit sine
corruptione, iuxta verbum angeli, immo Dei per angelum, ut plena, non
semiplena, gratiae esse probaretur; et (ut) Deus Filius eius antiquum quod
pridem docuit mandatum fideliter adimpleret, videlicet patrem et matrem honore
praevenire, et ne caro Christi virginea, quae de carne matris virginis assumpta
fuerat, a tota discreparet.
1.210 Alexandre III, Ep. 'Cum in nostra' ad Guilelmum archiep.
1.211 Senon., 28. Maii 1170
749
Cum in Nostra esses olim praesentia constitutus, tibi viva voce iniunximus, ut
suffraganeis tuis Parisius tibi ascitis ad abrogationem pravae doctrinae Petri
quondam Parisiensis episcopi, qua dicitur quod Christus secundum quod est homo,
non est aliquid, omnino intenderes et efficacem operam adhiberes. Inde siquidem
est, quod fraternitati tuae per Apostolica scripta mandamus, quatenus...
suffraganeos tuos Parisius convoces et una cum illis et aliis... praescriptam
doctrinam studeas penitus abrogare et a magistris scholaribus ibidem in
theologia studentibus Christum sicut perfectum Deum, sic et perfectum hominem
ex anima et corpore consistentem praecipias edoceri.
1.212 Conc. Remense, sous Eugene III, Professio fidei de Trinitate ;
1.213 1148
389 1. Credimus et
confitemur simplicem naturam divinitatis esse Deum, nec aliquo sensu catholico
posse negari, quin divinitas sit Deus et Deus divinitas. Si vero dicitur: Deum
sapientia sapientem, magnitudine magnum, aeternitate aeternum, unitate unum,
divinitate Deum esse et alia huiusmodi: credimus nonnisi ea sapientia, quae est
ipse Deus, sapientem esse; nonnisi ea magnitudine quae est ipse Deus, magnum
esse; nonnisi ea aeternitate quae est ipse Deus, aeternum esse; nonnisi ea
unitate quae est ipse Deus, unum esse; nonnisi ea divinitate Deum, quae est
ipse: id est, seipso sapientem, magnum, aeternum, unum Deum.
390 2. Cum de tribus personis loquimur, Patre, Filio et Spiritu Sancto,
ipsas unum Deum, unam divinam substantiam esse fatemur. Et e converso cum de
uno Deo, una divina substantia loquimur, ipsum unum Deum, unam divinam
substantiam esse tres personas confitemur.
391 3. Credimus (et confitemur) solum Deum Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum aeternum esse, nec aliquas omnino res, sive relationes, sive
proprietates, sive singularitates vel unitates dicantur, et huiusmodi alia,
adesse Deo, quae sint ab aeterno, quae non sint Deus.
392 4. Credimus (et
confitemur) ipsam divinitatem, sive substantiam divinam sive naturam dicas,
incarnatam esse, sed in Filio.
1.214 Conc. Turonense (Tours), coeptum 19 mai 1163
747 (Cap. 2) Plures clericorum, et quod maerentes dicimus, eorum quoque
qui praesens saeculum professione vocis et habitu reliquerunt, dum communes
usuras, quasi manifestius damnatas, exhorrent, commodata pecunia indigentibus
possessiones eorum in pignus accipiunt, et provenientes fructus percipiunt
ultra sortem. Idcirco generalis Concilii decrevit auctoritas, ut nullus amodo
constitutus in clero vel hoc vel aliud genus usurae exercere praesumat. Et si
quis (hactenus) alicuius possessionem data pecunia sub hac specie vel
condicione in pignus acceperit, si sortem suam, deductis expensis, de fructibus
iam perceperit, absolute possessionem restituat debitori. Si autem aliquid
minus habet, eo recepto, possessio libere ad dominum revertatur. Quodsi post huiusmodi
constitutum in clero quisquam exstiterit qui detestandis usurarum lucris
insistat, ecclesiastici officii periculum patiatur, nisi forte Ecclesiae
beneficium fuerit, quod redimendum ei hoc modo de manu laici videatur.
1.215 Lettre Cum Christus du pape Alexandre III à l'archevêque de
1.216 Reims, 18 février 1177
750 393 Cum Christus perfectus Deus perfectus homo sit, mirum est,
qua temeritate quisquam audet dicere, quod Christus non sit aliquid secundum
quod homo. Ne autem tanta possit in ecclesia Dei (dici) abusio suboriri vel
error induci, (...) mandamus, quatenus (...) auctoritate Nostra sub anathemate
interdicas, ne quis de cetero dicere audeat, Christum non esse aliquid secundum
quod homo, quia sicut verus Deus, ita verus est homo ex anima rationali et
humana carne subsistens.
1.217 Alexandre III, Ep. 'In civitate tua' ad archiep. Ianuensem,
1.218 tp. incerto
753 394 In
civitate tua dicis saepe contingere, quod, cum quidam piper, seu cinnamomum,
seu alias merces comparant, quae tunc ultra quinque libras non valent, et
promittunt se illis, a quibus illas merces accipiunt, sex libras statuto
termino soluturos. Licet autem contractus huiusmodi ex tali forma non possit
censeri nomine usurarum, nihilominus tamen venditores peccatum incurrunt, nisi
dubium sit, merces illas plus minusve solutionis tempore valituras: et ideo
cives tui saluti suae bene consulerent, si a tali contractu cessarent, cum
cogitationes hominum omnipotenti Deo nequeant occultari.
1.219 Alexandre III, Ep. 'Ex publico instrumento' ad episc.
1.220 Brixiensem, tp. incerto
754 395
Quia praefata mulier, licet a praefato viro desponsata fuerit, adhuc tamen,
sicut asserit, ab ipso est incognita, fraternitati tuae per apostolica scripta
praecipiendo mandamus, quatenus, si praedictus vir mulierem ipsam carnaliter
non cognoverit, et eadem mulier, sicut ex parte tua nobis proponitur, ad
religionem transire voluerit, recepta ab ea sufficienti cautione, quod vel ad
religionem transire vel ad virum suum redire infra duorum mensium spatium
debeat, ipsam contradictione et appellatione cessante a sententia (excommunicationis),
qua tenetur, absolvas ita, quod, si ad religionem transierit, uterque restituat
alteri, quod ab eo noscitur recepisse, et vir ipse, ea religionis habitum
assumente, ad alia vota licentiam habeat transeundi. Sane quod Dominus in
Evangelio dicit, non licere viro, nisi ob causam fornicationis uxorem suam
dimittere (Mt 5, 32; 19, 9), intelligendum est, secundum interpretationem sacri
eloquii, de his, quorum matrimonium carnali copula est consummatum, sine qua
matrimonium consummari non potest, et ideo, si praedicta mulier non fuit a viro
suo cognita, licitum est (sibi) ad religionem transire.
1.221 Alexandre III, Ep. (fragm.) 'Verum post' ad archiep. Salernit.,
1.222 tp. incerto
1.223
755 396 Post consensum legitimum de praesenti
licitum est alteri, altero etiam repugnante, eligere monasterium, sicut Sancti
quidem de nuptiis vocati fuerunt, dummodo carnalis commixtio non intervenerit
inter eos: et alteri remanenti, si commonitus continentiam servare noluerit,
licitum est ad secunda vota transire; quia cum non fuissent una caro simul
effecti, satis potest unus ad Deum transire, et alter in saeculo remanere...
756 397 Si (inter virum et mulierem)
legitimus consensus... interveniat de praesenti, ita quidem, ut unus alterum in
suo mutuo consensu verbis consuetis expresse recipiat.... sive sit iuramentum
interpositum sive non, non licet mulieri alii nubere. Et si nupserit, etiamsi
carnalis copula sit secuta, ab eo separari debet, et, ut ad primum redeat,
ecclesiastica districtione compelli, quamvis alii aliter sentiant, et aliter
etiam a quibusdam praedecessoribus nostris sit aliquando iudicatum.
Alexandre III, Ep. (fragm.) ad Pontium episc. Claromont. (?),
1.224 tp. incerto
757 398 Si quis sane puerum ter in aqua immerserit in nomine Patris
et Filii et Spiritus Sancti, Amen, et non dixerit: 'Ego baptizo te in nomine
Patris et Filii et Spiritus Sancti, Amen', non est puer baptizatus (al.: Si
quis - sane puerum tunc merserit dicendo: 'In nomine Patris et Filii et
Spiritus Sancti': si non dixerit: 'Ego te baptizo', talis immersio non potest
dici baptismus).
758 399
De quibus dubium est, an baptizati fuerint, baptizantur his verbis praemissis:
'Si baptizatus es, non te baptizo; sed, si nondum baptizatus es, ego te
baptizo, etc.'
1.225 Conc. (oecum. XI) Latran III, 5 - 19 (22)? Mart. 1179
751 400
Cap. 10. Monachi non pretio recipiantur in monasterio... Si quis autem exactus
pro sua receptione aliquid dederit, ad sacros ordines non ascendat. Is autem,
qui acceperit, officii sui privatione mulctetur.
401 Cap. 27. Sicut ait beatus LEO, 'licet ecclesiastica disciplina,
sacerdotali contenta iudicio, cruentas non efficiat ultiones : catholicorum
tamen principum constitutionibus adiuvatur, ut saepe quaerant homines salutare
remedium, dum corporale super se metuunt evenire supplicium'. Eapropter, quia
in Gasconia, Albegesio et partibus Tolosanis et aliis locis ita haereticorum,
quos alii Catharos, alii Patarenos, alii Publicanos, alii aliis nominibus
vocant, invaluit damnata perversitas, ut iam non in occulto, sicut aliqui,
nequitiam suam exerceant, sed suum errorem publice manifestent et ad suum
consensum simplices attrahant et infirmos: eos et defensores et receptatores
eorum anathemati decernimus subiacere, et sub anathemate prohibemus, ne quis
eos in domibus vel in terra sua tenere vel fovere vel negotiationem cum eis
exercere praesumat.
1.226 Conc. Veronense (Lucius III), exeunte Oct.-init. Nov. 1184
760
omnem haeresim, quocumque nomine censeatur, per huius Constitutionis seriem
auctoritate apostolica condemnamus: In primis ergo Catharos et Patarinos et eos
qui se Humiliatos vel Pauperes de Lugduno, falso nomine, mentiuntur,
Passaginos, Iosepinos, Arnaldistas, perpetuo decernimus anathemati subiacere.
761 402
Et quoniam nonnulli sub specie pietatis... auctoritatem sibi vindicant
praedicandi..., omnes, qui vel prohibiti vel non missi, praeter auctoritatem ab
Apostolica Sede vel episcopo loci susceptam publice vel privatim praedicare
praesumpserint, et universos, qui de sacramento corporis et sanguinis Domini
nostri Iesu Christi vel de baptismate seu de peccatorum confessione, matrimonio
vel reliquis ecclesiasticis sacramentis aliter sentire aut docere non metuunt,
quam sacrosancta Romana Ecclesia praedicat et observat, et generaliter
quoscumque eadem Romana Ecclesia vel singuli episcopi per dioeceses suas cum
consilio clericorum, vel clerici ipsi, Sede vacante, cum consilio, si
oportuerit, vicinorum episcoporum haereticos iudicaverint, pari vinculo
perpetui anathematis innodamus.
1.227 Lucius III, Ep. 'Dilectae in Christo' ad Simonem episc.
1.228 Meldensem (Meaux), tp. incerto
762
... Priorissa et conventus de Colonantia a Sede Apostolica quaesierunt, si
iuvenis quidam, conversus earum, genitalibus destitutus, in pre sbyterum possit
de permissione canonum ordinari. Nos itaque in hoc articulo distinctionem
volentes canonicam observari, fraternitati tuae per Apostolica scripta
mandamus, quatenus inquiras diligentius veritatem, si ab hostibus sectus fuerit
vel a medicis aut nesciens carnis vitio reluctari ipse sibi manum iniecerit.
Priores enim admittunt canones (cf. DSS 128a), si alias idoneus fuerit, tertium
velut homicidam sui statuunt puniendum.
1.229 Urbain III, Ep. 'Consuluit nos' ad presbyterum Brixiensem,
1.230 tp. incerto
764 403
Consuluit nos tua devotio, an ille in iudicio animarum quasi usurarius debeat
iudicari, qui non alias mutuo traditurus, eo proposito mutuam pecuniam credit,
ut, licet omni conventione cessante, plus tamen sorte recipiat; et utrum eodem
reatu criminis involvatur, qui ut vulgo dicitur, non aliter parabolam iuramenti
concedit, donec, quamvis sine exactione, emolumentum aliquod inde percipiat; et
an negotiator poena consimili debeat condemnari, qui merces suas longe maiore
pretio distrahit, si ad solutionem faciendam prolixioris temporis dilatio
prorogetur, quam si ei in continenti pretium persolvatur. Verum quia, quid in
his casibus tenendum sit, ex evangelio Lucae manifeste cognoscitur, in quo
dicitur: Date mutuum, nihil inde sperantes (cf. Lc 6, 35): huiusmodi homines
pro intentione lucri, quam habent, cum omnis usura et superabundantia
prohibeatur in lege, iudicandi sunt male agere, et ad ea, quae taliter sunt
accepta, restituenda in animarum iudicio efficaciter inducendi.
1.231 Innocent III, Ep. 'Cum apud sedem' ad Ymbertum archiep.
1.232 Arelat., 15 juillet 1198
766 404 Consuluisti nos, utrum mutus et surdus alicui possint
matrimonialiter copulari. Ad quod fraternitati tuae taliter respondemus, quod,
cum prohibitorium sit edictum de matrimonio contrahendo, ut quicunque non
prohibetur, per consequentiam admittatur, et sufficiat ad matrimonium solus
consensus illorum, de quorum quarumque coniunctionibus agitur: videtur, quod,
si talis velit contrahere, sibi non possit vel debeat denegari, cum, quod
verbis non potest, signis valeat declarare.
1.233 Innocent III, Ep. 'Ex parte tua' ad episc. Mutinensem, a. 1200
776 404 In
matrimoniis de cetero contrahendis illud te volumus observare, ut, postquam
inter legitimas personas consensus legitimus intervenerit de praesenti, qui
sufficit in talibus iuxta canonicas sanctiones et, si solus defuerit, cetera,
etiam cum ipso coitu celebrata, frustrantur si personae iunctae legitime cum
aliis postea de facto contrahant, quod prius de iure factum fuerat, non poterit
irritari.
1.234 Innocent III, Ep. 'Sicut universitatis' ad Acerbum consulem
1.235 Florentinum, 30 octobre 1198
767
Sicut universitatis conditor Deus duo magna luminaria in firmamento caeli
constituit, luminare maius, ut praeesset diei, et luminare minus, ut praeesset
nocti, sic ad firmamentum universalis Ecclesiae, quae caeli nomine nuncupatur,
duas magnas instituit dignitates: maiorem, quae quasi diebus animabus
praeesset, et minorem, quae quasi noctibus praeesset corporibus, quae sunt
pontificalis auctoritas et regalis potestas. Porro sicut luna lumen suum a sole
sortitur, quae revera minor est illo quantitate simul et qualitate, situ
pariter et effectu, sic regalis potestas ab auctoritate pontificali suae
sortitur dignitatis splendorem; cuius conspectui quanto magis inhaeret, tanto
maiori lumine decoratur, et quo plus ab eius elongatur aspecto, eo plus deficit
(al. vitiose: proficit) in splendore.
1.236 Innocent III, Ep. 'Quanto te magis' ad Ugonem episc.
1.237 Ferrariensem, 1 mai 1199
768 405
Tua fraternitas intimavit, quod altero coniugum ad haeresim transeunte, qui
relinquitur, ad secunda vota desiderat convolare et filios procreare, quod
utrum possit fieri de iure, per tuas Nos duxisti litteras consulendos. Nos
igitur consultationi tuae de communi fratrum Nostrorum consilio respondentes
distinguimus, licet quidam praedecessor noster (scl. Caelestinus III) sensisse
aliter videatur, an ex duobus infidelibus alter ad fidem catholicam
convertatur, vel ex duobus fidelibus alter labatur in haeresim vel decidat in
gentilitatis errorem. Si enim alter infidelium coniugum ad fidem catholicam
convertatur, altero vel nullo modo, vel saltem non sine blasphemia divini
nominis, vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum, ei cohabitare volente: qui
relinquitur, ad secunda, si voluerit, vota transibit; et in hoc casu
intelligimus, quod ait Apostolus: 'Si infidelis discedit, discedat: frater enim
vel soror non est servituti subiectus in huiusmodi' (cf. I Cor 7, 15). Et
canonem etiam, in quo dicitur: Quod 'contumelia creatoris solvit ius matrimonii
circa eum, qui relinquitur'.
769 406
Si vero alter fidelium coniugum vel labatur in haeresim vel transeat ad
gentilitatis errorem, non credimus, quod in hoc casu is qui relinquitur,
vivente altero possit ad secundas nuptias convolare licet in hoc casu maior
appareat contumelia creatoris. Nam etsi matrimonium verum quidem inter
infideles exsistat, non tamen est ratum: inter fideles autem verum quidem et
ratum exsistit: quia sacramentum fidei, quod semel est admissum, numquam
amittitur, sed ratum efficit coniugii sacramentum, ut ipsum in coniugibus illo
durante perduret.
1.238 Innocent III, Ep. 'Cum ex iniuncto' ad Metenses (Metz),
1.239 12 juillet 1199
770
(Significavit Nobis episcopus Metensis,) quod tam in dioecesi quam urbe Metensi
laicorum et mulierum multitudo non modica, tracta quodammodo desiderio
Scripturarum, Evangelia, Epistolas Pauli, Psalterium, Moralia, Iob et plures
alios libros sibi fecit in Gallico sermone transferri; ... (quo vero factum
est,) ut secretis conventionibus talia inter se laici et mulieres eructare
praesumant et sibi invicem praedicare: qui etiam aspernantur eorum consortium,
qui se similibus non immiscent ... Quidam etiam ex eis simplicitatem sacerdotum
suorum fastidiunt; et cum ipsis per eos verbum salutis proponitur, se melius
habere in libellis suis et prudentius se posse id eloqui, submurmurant in
occulto. Licet autem desiderium intelligendi divinas Scripturas et secundum eas
studium adhortandi reprehendendum non sit, sed potius commendandum, in eo tamen
apparent merito arguendi, quod tales occulta conventicula sua celebrant,
officium sibi praedicationis usurpant, sacerdotum simplicitatem eludunt et
eorum consortium aspernantur qui talibus non inhaerent.... Deus enim ... in
tantum odit opera tenebrarum, ut (Apostolis) ... praeceperit dicens: 'Quod dico
vobis in tenebris, dicite in lumine...' (Mt 10, 27); per hoc manifeste denuntians,
quod evangelica praedicatio non in occultis conventiculis, sicut haeretici
faciunt, sed in ecclesia iuxta morem catholicum est publice proponenda. ...
771 Arcana
vero fidei sacramenta non sunt passim omnibus exponenda, cum non passim ab
omnibus possint intelligi, sed eis tantum qui ea fideli possunt concipere
intellectu. Propter quod simplicioribus inquit Apostolus: 'Quasi parvulis in
Christo lac potum dedi vobis, non escam' (I Cor 3, 2). ... Tanta est enim
divinae Scripturae profunditas, ut non solum simplices et illiterati, sed etiam
prudentes et docti non plene sufficiant ad ipsius intelligentiam indagandam. Propter quod dicit Scriptura: 'Quia multi defecerunt scrutantes
scrutinio' (Ps 63, 7). Unde recte fuit olim in lege divina statutum, ut bestia,
quae montem (Sinai) tetigerit, lapidetur (cf. Hebr 12, 20; Ex 19, 12 s), ne
videlicet simplex aliquis vel et indoctus praesumat ad sublimitatem Scripturae
sacrae pertingere vel eam aliis praedicare. Scriptum est enim: 'Altiora te ne
quaesieris' (Eccli 3, 22). Propter quod dicit Apostolus: 'Non plus sapere quam
oporteat sapere, sed sapere ad sobrietatem' (Rom 12, 3). Sicut enim multa sunt
membra corporis, omnia vero membra non eundem actum habent, ita multi sunt
ordines in Ecclesia, sed non omnes idem habent officium, quia secundum
Apostolum 'alios quidem Dominus dedit apostolos, alios prophetas, alios autem
doctores etc.' (Eph 4, 11). Cum igitur doctorum ordo sit quasi praecipuus in
Ecclesia, non debet sibi quisquam indifferenter praedicationis officium usurpare.
1.240 Innocent III, Const. 'Licet perfidia Iudaeorum',
1.241 15 septembre 1199
772
Licet perfidia Iudaeorum sit multipliciter improbanda, quia tamen per eos fides
nostra veraciter comprobatur, non sunt a fidelibus graviter opprimendi ...
Sicut ergo Iudaeis non debet esse licentia in synagogis suis, ultra quam
permissum est lege, praesumere, ita in his, quae sunt illis concessa, nullum
debent praeiudicium sustinere. Nos ergo, licet in sua magis velint duritia
perdurare quam vaticinia prophetarum et Legis arcana (al.: prophetarum verba et
suarum Scripturarum arcana) cognoscere atque ad christianae fidei notitiam
pervenire, quia tamen Nostrae postulant defensionis auxilium, ex christianae
pietatis mansuetudine, praedecessorum Nostrorum fel. mem. Calixti (II.),
Eugenii (III.), Alexandri (III.), Clementis (III.) et Caelestini (III.)
Romanorum Pontificum vestigiis inhaerentes, ipsorum petitionem admittimus
eisque protectionis Nostrae clypeum indulgemus.
773 Statuimus
enim (etiam), ut nullus Christianus invitos vel nolentes eos ad baptismum per
violentiam venire compellat; sed si eorum quilibet sponte ad Christianos fidei
causa confugerit, postquam voluntas eius fuerit patefacta, sine qualibet
efficiatur calumnia Christianus. Veram quippe christianitatis fidem habere non
creditur, qui ad Christianorum baptisma non spontaneus sed invitus cognoscitur
pervenire. Nullus etiam Christianus sine potestatis terrae iudicio personas
eorum nequiter laedere vel res eorum violenter auferre praesumat aut bonas quas
hactenus in ea, in qua habitant regione, habuerint consuetudines immutare.
Praeterea, in festivitatum suarum celebratione quisquam fustibus vel lapidibus
eos ullatenus non perturbet, nec aliquis ab eis indebita (coacta) servitia
exigere vel extorquere contendat nisi ea quae ipsi praeteritis facere
temporibus consueverunt. Ad haec, malorum hominum pravitati et avaritiae obviantes,
decernimus, ut nemo coemeterium Iudaeorum mutilare audeat vel minuere, sive
obtentu pecuniae corpora effodere iam humata.... (Excommunicantur ii, qui hoc
decretum violant.) Eos autem dumtaxat huius protectionis praesidio volumus
communiri, qui nihil machinari praesumpserint in subversionem fidei
christianae.
1.242 Innocent III, Ep. 'Apostolicae Sedis primatus' ad (Iohannem)
1.243 patriarcham C'polit., 12 novembre 1199
774
Apostolicae Sedis primatus, quem non homo, sed Deus, immo verius Deus homo
constituit, multis quidem et evangelicis et apostolicis testimoniis
comprobatur, a quibus postmodum constitutiones canonicae processerunt,
concorditer asserentes sacrosanctam Ecclesiam in beato Petro Apostolorum
principe consecratam quasi magistram et matrem ceteris praeeminere. Hic enim
... audire promeruit: 'Tu es Petrus ... tibi dabo claves regni caelorum' (Mt
16, 18 s). Nam licet primum et praecipuum Ecclesiae fundamentum sit unigenitus
Dei Filius Jesus Christus, iuxta quod dicit Apostolus 'Quia fundamentum positum
est, praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus' (l Cor 3,
11), secundum tamen et secundarium Ecclesiae fundamentum est Petrus, etsi non
tempore primus, auctoritate tamen praecipuus inter ceteros, de quibus Paulus
Apostolus inquit: 'Iam non estis hospites et advenae, sed estis cives sanctorum
et domestici Dei, superaedificati supra fundamentum Apostolorum et Prophetarum'
(Eph 2, 20). ... Huius etiam primatum Veritas per se ipsam expressit, cum
inquit ad eum: 'Tu vocaberis Cephas' (Io 1, 42): quod etsi 'Petrus'
interpretetur, 'caput' tamen exponitur, ut sicut caput inter cetera membra
corporis, velut in quo viget plenitudo sensuum, obtinet principatum, sic et
Petrus inter Apostolos et successores ipsius inter universos Ecclesiarum
praelatos praerogativa praecellerent dignitatis, vocatis sic ceteris in partem
sollicitudinis, ut nihil eis de potestatis plenitudine deperiret. Huic Dominus
oves suas pascendas vocabulo tertio repetito commisit, ut alienus a grege
dominico censeatur, qui eum etiam in successoribus suis noluerit habere
pastorem. Non enim inter has et illas oves distinxit, sed simpliciter inquit:
'Pasce oves meas' (Jo 21, 17), ut omnes omnino intelligantur ei esse commissae.
... (Explicando allegorice Jo 21, 7:) Cum enim mare mundum designet (juxta Ps
103, 25), per hoc, quod Petrus se misit in mare, privilegium expressit pontificii
singularis, per quod universum orbem susceperat gubernandum, ceteris Apostolis
ut vehiculo navis contentis, cum nulli eorum universus fuerit orbis commissus,
sed singulis singulae provinciae vel Ecclesiae potius deputatae. (Simile
argumentum allegoricum deducitur ex Mt 14, 28 ss:) Per hoc quod Petrus super
aquas maris incessit, super universos populos se potestatem accepisse
monstravit.
775 Pro eo
Dominus se orasse fatetur...: 'Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides
tua. Et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos' (Lc 22, 32), ex hoc
innuens manifeste, quod successores ipsius a fide catholica nullo umquam
tempore deviarent, sed revocarent magis alios et confirmarent etiam
haesitantes, per hoc sic ei confirmandi alios potestatem indulgens, ut aliis
necessitatem imponeret obsequendi. ... Huic praeterea dictum ... legisti:
'Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis; et quodcumque
solveris super terram, erit solutum et in caelis' (Mt 16, 19). Quod si omnibus
etiam Apostolis simul dictum esse reperias, non tamen aliis sine ipso, sed ipsi
sine aliis attributam esse cognosces ligandi et solvendi a Domino facultatem,
ut quod non alii sine ipso, ipse sine aliis posset ex privilegio sibi collato a
Domino et concessa plenitudine potestatis...: Ipse (Petrus vidit) ... vas
quoddam velut linteum magnum quattuor initiis in terram de caelo submitti, quod
omnia quadrupedia et serpentia terrae ac caeli volatilia continebat (Act 10, 9
ss). ... Et vox ad eum est facta secundo: 'Quod Deus
purificavit, tu commune ne dixeris'. Per quod innuitur manifeste, quod Petrus
praelatus fuerit populis universis, cum vas illud orbem, et universitas
contentorum in eo universas significet tam Iudaeorum quam gentium nationes. ...
1.244 Innocent III, Ep. 'Gaudemus in Domino' ad episc. Tiberiadensem,
1.245 initio 1201
777 407
Utrum pagani uxores accipientes in secundo ve1 tertio vel ulteriore gradu sibi
coniunctas sic coniuncti debeant post conversionem suam insimul remanere vel ab
invicem separari, edoceri per scriptum Apostolicum postulasti. Super quo
fraternitati tuae taliter respondemus, quod, cum sacramentum coniugii apud
fideles et infideles exsistat, quemadmodum ostendit Apostolus dicens: 'Si quis
frater infidelem habet uxorem, et haec consentit habitare cum eo, non illam
dimittat' (cf. I Cor 7, 12); et in praemissis gradibus a paganis quoad eos
matrimonium licite sit contractum, qui constitutionibus canonicis non arctantur
(Quid enim ad nos, secundum Apostolum eundem, 'de his, quae foris sunt,
iudicare?' (cf I Cor 5, 12)): in favorem praesertim christianae religionis et
fidei, a cuius perceptione per uxores se deseri timentes viri possunt facile
revocari, fideles huiusmodi matrimonialiter copulati libere possunt et licite
remanere coniuncti, cum per sacramentum baptismi non solvantur coniugia, sed
crimina dimittantur.
778 408
Quia vero pagani circa plures insimul feminas affectum dividunt coniugalem,
utrum post conversionem omnes, vel quam ex omnibus retinere valeant, non
immerito dubitatur. Verum absonum hoc videtur et inimicum fidei christianae,
cum ab initio una costa in unam feminam sit conversa, et Scriptura divina
testetur, quod 'propter hoc relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori
suae, et erunt duo in carne una' (Eph 5, 31; Gn 2, 24; cf. Mt 19, 5); non dixit
'tres vel plures', sed duo: nec dixit: 'adhaerebit uxoribus', sed uxori. Nec
ulli unquam licuit insimul plures uxores habere, nisi cui fuit divina
revelatione concessum, quae mos quandoque, interdum etiam fas censetur, per
quam sicut Iacob a mendacio, Israelitae a furto, et Samson ab homicidio, sic et
Patriarchae et alii viri iusti, qui plures leguntur simul habuisse uxores, ab
adulterio excusantur. Sane veridica haec sententia probatur etiam de testimonio
Veritatis testantis in Evangelio: 'Quicunque dimiserit uxorem suam (, nisi) ob
fornicationem, et aliam duxerit, moechatur' (Mt 19, 9; cf. Mc 10, 11). Si ergo
uxore dimissa duci alia de iure non potest, fortius et ipsa retenta per quod
evidenter apparet, pluralitatem in utroque sexu, cum non ad imparia judicentur
circa matrimonium, reprobandam.
779 408
Qui autem secundum ritum suum legitimam repudiavit uxorem, cum tale repudium
Veritas in Evangelio reprobaverit, numquam ea vivente licite poterit aliam,
etiam ad fidem Christi conversus, habere, nisi post conversionem ipsius illa
renuat cohabitare cum ipso, aut etiamsi consentiat, non tamen absque contumelia
creatoris, vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum, in quo casu restitutionem
petenti, quamvis de iniusta spoliatione constaret, restitutio negaretur: quia
secundum Apostolum frater aut soror non est in huiusmodi subiectus servituti
(cf. I Cor 7, 15). Quod si conversum ad fidem et illa conversa sequatur,
antequam propter causas praedictas legitimam ille ducat uxorem, eam recipere
compelletur. Quamvis quoque secundum evangelicam veritatem, qui duxerit
dimissam, moechatur (Mt 19, 9): non tamen dimissor poterit obicere
fornicationem dimissae, pro eo, quod nupsit alii post repudium, nisi alias
fuerit fornicata.
1.246 Innocent III, Ep. 'Ex parte tua' ad Andream archiep. Lund, 12
1.247 janvier 1206
786 409
Nos nolentes a praedecessorum Nostrorum vestigiis in hoc articulo subito
declinare, qui respondere consulti, antequam matrimonium sit per carnalem copulam
consummatum, licere alteri coniugum, reliquo etiam inconsulto, ad religionem
transire, ita quod reliquus extunc legitime poterit alteri copulari: hoc ipsum
tibi consulimus observandum.
1.248 Innocent III, Ep. 'Maiores Ecclesiae causas' ad Ymbertum
1.249 archiep. Arelat., exeunte a. 1201
780 410
... Asserunt enim, parvulis inutiliter baptisma conferri... Respondemus, quod
baptisma circumcisione successit... Unde, sicut anima circumcisi de populo suo
non peribat (Gn 17,14), sic, qui ex aqua fuerit et Spiritu sancto renatus,
regni caelorum introiturn obtinebit (Jo 3, 5) ... Etsi originalis culpa
remittebatur per circumcisionis mysterium, et damnationis periculum vitabatur,
non tamen perveniebatur ad regnum caelorum, quod usque ad mortem Christi fuit
omnibus obseratum; sed per sacramentum baptismi Christi sanguine rubricati
culpa remittitur, et ad regnum caelorum etiam pervenitur, cuius ianuam Christi
sanguis fidelibus suis misericorditer reseravit. Absit enim, ut universi
parvuli pereant, quorum quotidie tanta multitudo moritur quin et ipsis
rnisericors Deus, qui neminem vult perire, aliquod remedium procuraverit ad
salutem ... Quod opponentes inducunt, fidem aut caritatem aliasque virtutes
parvulis, utpote non consentientibus, non infundi, a plerisque non conceditur
absolute..., aliis asserentibus per virtutem baptismi parvulis quidem culpam
remitti, sed gratiam non conferri; nonnullis vero dicentibus, et dimitti
peccatum, et virtutes infundi, habentibus illas quoad habitum (cf. DS 904), non
quoad usum, donec perveniant ad aetatem adultam.... Dicimus
distinguendum, quod peccatum est duplex: originale scilicet et actuale:
originale, quod absque consensu contrahitur, et actuale, quod committitur cum
consensu. Originale igitur, quod sine consensu contrahitur, sine consensu per
vim remittitur sacramenti; actuale vero, quod cum consensu contrahitur, sine
consensu minime relaxatur.... Poena originalis peccati est
carentia visionis Dei, actualis vero poena peccati est gehennae perpetuae
cruciatus...
781 411
Id est religioni christianae contrarium, ut semper invitus et penitus
contradicens ad recipiendam et servandam Christianitatem aliquis compellatur.
Propter quod inter invitum et invitum, coactum et coactum alii non absurde
distinguunt, quod is, qui terroribus atque suppliciis violenter attrahitur, et,
ne detrimentum incurrat, baptismi suscipit sacramentum, talis quidem sicut et
is, qui ficte ad baptismum accedit, characterem suscipit Christianitatis
impressum et ipse tamquam conditionaliter volens, licet absolute non velit,
cogendus est ad observantiam fidei christianae.... Ille vero, qui numquam
consentit, sed penitus contradicit, nec rem nec characterem suscipit
sacramenti, quia plus est expresse contradicere, quam minime consentire: sicut
nec ille notam alicuius reatus incurrit, qui contradicens penitus et reclamans
thurificare idolis cogitur violenter. Dormientes autem et amentes, si prius
quam amentiam incurrerent aut dormirent, in contradictione persisterent: quia
in eis intelligitur contradictionis propositum perdurare, etsi fuerint sic
immersi, characterem non suscipiunt sacramenti; secus autem si prius catechumeni
exstitissent et habuissent propositum baptizandi; unde tales in necessitatis
articulo consuevit Ecclesia baptizare. Tunc ergo
characterem sacramentalis imprimit operatio, cum obicem voluntatis contrariae
non invenit obsistentem.
1.250 Innocent III, Ep. 'Cum Marthae circa' ad Iohannem quondam
1.251 archiep. Lugdun., 29. Nov. 1202
782 414
Quaesivisti siquidem, quis formae (al.: quae sit forma) verborum, quam ipse
Christus expressit, cum in corpus et sanguinem suum panem transsubstantiavit et
vinum, (cum) illud in canone Missae, quo Ecclesia utitur generalis, adiecerit,
quod nullus Evangelistarum legitur expressisse... In canone Missae sermo iste
videlicet 'mysterium fidei' verbis ipsi(u)s interpositus invenitur. ... Sane
multa tam de verbis quam de factis dominicis invenimus ab Evangelistis omissa,
quae Apostoli vel supplevisse verbo vel facto expressisse leguntur. ... Ex eo
autem verbo, de quo movit tua fraternitas quaestionem, videlicet 'mysterium
fidei', munimentum erroris quidam trahere putaverunt, dicentes in sacramento
altaris non esse corporis Christi et sanguinis veritatem, sed imaginem tantum,
et speciem et figuram, pro eo, quod Scriptura interdum commemorat, id, quod in
altari suscipitur, esse sacramentum et mysterium et exemplum. Sed tales ex eo
laqueum erroris incurrunt, quod nec auctoritates Scripturae convenienter
intelligunt, nec sacramenta Dei suscipiunt reverenter, Scripturas et virtutem
Dei pariter nescientes (cf. Mt 22, 29). ... Dicitur tamen 'mysterium fidei',
quoniam et aliud ibi creditur, quam cernatur, et aliud cernitur, quam credatur.
Cernitur enim species panis et vini, et creditur veritas
carnis et sanguinis Christi, ac virtus unitatis et caritatis. ...
783 415
Distinguendum est tamen subtiliter inter tria, quae sunt in hoc sacramento
discreta, videlicet formam visibilem, veritatem corporis et virtutem
spiritualem. Forma est panis et vini, veritas carnis et sanguinis, virtus
unitatis et caritatis. Primum est 'sacramentum et non res'. Secundum est
'sacramentum et res'. Tertium est 'res et non sacramentum'. Sed primum est
sacramentum geminae rei. Secundum autem est sacramentum unius, et alterius res
exsistit. Tertium vero est res gemini sacramenti. Credimus igitur, quod formam
verborum, sicut in canone reperitur, et a Christo Apostoli, et ab ipsis eorum
acceperint successores. ...
784 416
Quaesivisti etiam, utrum aqua cum vino in sanguinem convertatur. Super hoc
autem opiniones apud scholasticos variantur. Aliquibus enim videtur, quod, cum
de latere Christi duo praecipua fluxerint sacramenta, redemptionis in sanguine
ac regenerationis in aqua, in illa duc vinum et aqua, quae commiscentur in
calice, divina virtute mutantur. ... Alii vero tenent, quod aqua cum vino
transsubstantiatur in sanguinem, cum in vinum transeat mixta vino. ...
Praeterea potest dici, quod aqua non transit in sanguinem, sed remanet prioris
vini accidentibus circumfusa.... Illud autem est nefarium opinari, quod quidam
dicere praesumpserunt, aquam videlicet in phlegma converti. ... Verum inter opiniones praedictas illa probabilior iudicatur, quae
asserit, aquam cum vino in sanguinem transmutari. (cf. DS 798).
1.252 Innocent III, Ep. 'Cum venisset' ad Basilium archiep.
1.253 Trinovitanum (Trnovo Bulgar.) 25. Febr. 1204
785 419 Per frontis chrismationem manus impositio designatur, quae
alio nomine dicitur confirmatio, quia per eam Spiritus Sanctus ad augmentum
datur et robur. Unde cum ceteras unctiones simplex sacerdos vel presbyter
valeat exhibere, hanc non nisi summus sacerdos, i. e. episcopus, debet
conferre, quia de solis Apostolis legitur, quorum vicarii sunt episcopi, quod
per manus impositionem Spiritum Sanctum dabant (cf. Act 8, 14 ss).
1.254 Innocent III, Ep. 'Non ut apponeres' ad Thoriam archiep.
1.255 Nidrosiensem (Trondheim in Norvegia), 1. Mart. 1206
787 412
Postulasti, utrum parvuli sint pro Christianis habendi, quos, in articulo
mortis constitutos, propter aquae penuriam et absentiam sacerdotis, aliquorum
simplicitas in caput ac pectus ac inter scapulas pro baptismo salivae
conspersione linivit. Respondemus, quod cum in baptismo duo semper, videlicet
'verbum et elementum', necessario requirantur, iuxta quod de verbo Veritas ait:
Euntes in mundum etc. (Mc 16, 15; cf. Mt 28, 19), eademque dicat de elemento:
Nisi quis etc. (Jo 3, 5), dubitare non debes, illos verum non habere baptismum,
in quibus non solum utrumque praedictorum, sed eorum alterum est omissum.
1.256 Innocent III, Ep. 'Debitum officii pontificalis' ad Bertoldum
1.257 (sive Bertrandum) episc. Metensem, 28. Aug. 1206
788 413
Sane ... intimasti, quod quidam Iudaeus in mortis articulo constitutus, cum
inter Iudaeos tantum exsisteret, in aquam seipsum immersit dicendo: 'Ego
baptizo me in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti (, Amen)'. Nunc autem
quaeris, utrum idem Iudaeus in devotione christianae fidei perseverans debeat
baptizari. Nos autem ... respondemus, quod, cum inter baptizantem et baptizatum
debeat esse discretio, sicut ex verbis Domini colligitur evidenter, dicentis
Apostolis: (Ite,) baptizate omnes gentes ... (cf: Mt 28, 19), memoratus Iudaeus
est denuo ab alio baptizandus, ut ostendatur, quod alius est, qui baptizatur,
et alius, qui baptizat ... Quamvis, si talis continuo decessisset, ad
(caelestem) patriam protinus evolasset propter sacramenti fidem, etsi non
propter fidei sacramentum.
1.258 Innocent III, Ep. 'De homine qui' ad rectores fraternitatis
1.259 Romanae, 22. Sept. 1208
789 418
Quaesivistis (enim) a Nobis, quid de incauto presbytero videatur, qui cum se
sciat in mortali crimine constitutum, missarum sollemnia, quae non potest
propter necessitatem quamlibet intermittere, propter sui facinoris conscientiam
dubitat celebrare ... peractisque ceteris circumstantiis missam celebrare se
fingit, et suppressis verbis, quibus conficitur corpus Christi, panem et vinum
tantummodo pure sumit. ... Cum ergo falsa sint abicienda remedia, quae veris
sunt periculis graviora: licet is, qui pro sui criminis conscientia reputat se
indignum, ab huiusmodi sacramento reverenter debeat abstinere ac ideo peccet
graviter, si se ingerat irreverenter ad illud, gravius tamen procul dubio
videtur offendere, qui sic fraudulenter illud praesumpserit simulare; cum ille
culpam vitando, dum facit, in solius misericordis Dei manum incidat iste vero
culpam faciendo, dum vitat, non solum Deo, cui non veretur illudere, sed et
populo, quem decipit, se adstringat.
1.260 Innocent III, Ep. " Ejus exemplo " à l'archevêque de Tarragone,
1.261 18 décembre 1208; Profession de foi prescrite aux Vaudois
1.262
790 420-421 Pateat omnibus fidelibus, quod ego
Durandus de Osca (Valdesius) ... et omnes fratres nostri (mei) corde credimus
fide intelligimus, ore confitemur et simplicibus verbis affirmamus: Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum tres personas esse, unum Deum totamque (deitatisl
Trinitatem coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et
(co-)omnipotentem, et singulas quasque in Trinitate personas plenum Deum (et
totas tres personas unum Deum), sicut in " Credo in Deum " (Symh. Apost. *30), in " Credo in unum Deum " (Symb. C'pol. *150)
et in " Quicumque vult " (Symb. ps.-Athan. *75s) continetur. - Patrem
quoque et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum, de quo nobis sermo, esse
creatorem, factorem, gubernatorem et (loco congruo et tempore) dispositorem
omnium corporalium et spiritualium (-!), visibilium et invisibilium,
(caelestium et aerarium, aquaticarum et terrenarum) corde credimus et ore
confitemur. Novi et Veteris Testamenti (, id est Legis Moysi et Prophetarum et
Apostolorum) unum eundemque (et Deum) auctorem credimus esse Deum (-!), qui in Trinitate, ut dictum est, permanens, de nihilo (-!) cuncta (omnia) creavit; Johannemque
Baptistam ab eo (ipso) missum esse sanctum et iustum et in utero matris suae
Spiritu Sancto repletum.
791 422 Incarnationem divinitatis non in
Patre neque in Spiritu Sancto factam, sed in Filio tantum, corde credimus et
ore confitemur; ut qui erat in divinitate Dei Patris Filius, Deus veus ex
Patre, esset in humanitate hominis filius (et) homo verus ex matre, veram
carnem habens ex visceribus matris et animam humanam rationabilem, simul (in
eo) utriusque naturae, id est Deus et homo, una persona, unus Filius, unus
Christus, unus Deus cum Patre et Spiritu Sancto, omnium auctor et rector, natus
ex virgine Maria vera carnis nativitate; manducavit et bibit, dormivit et
fatigatus ex itinere quievit, (qui)passus est vera carnis suae passione, (et)
mortuus (est) vera corporis sui morte, et resurrexit vera carnis suae
resurrectione et vera animae ad corpus (-!) resumptione; in qua postquam
manducavit et bibit, ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris et in eadem
venturus est judicare vivos et mortuos (corde credimus...).
792 423 Corde credimus et ore confitemur
(-!) unam Ecclesiam non haereticorum, sed sanctam Romanam (-!) catholicam,
(sanctam,) apostolicam (et immaculatam), extra quam neminem salvari credimus.
793 424 Sacramenta quoque, quae in ea
celebrantur, inaestimabili atque invisibili virtute Spiritus Sancti cooperante,
licet a peccatore sacerdote ministrentur, dum Ecclesia eum recipit, in nullo
reprobamus, nec ecclesiasticis officiis vel benedictionibus ab eo celebratis
detrahimus, sed benevolo animo tamquam a iustissimo amplectimur, quia non nocet
malitia episcopi vel presbyteri neque ad baptismum infantis neque ad
Eucharistiam consecrandam nec ad cetera ecclesiastica officia subditis
celebrata (-! ).
794 424 Approbamus ergo baptismum
infantium, qui (ut) si defuncti fuerint post baptismum, antequam peccata
committant, fatemur eos salvari et credimus; et (-!) in baptismate (vero) omnia
peccata, tam illud originale peccatum contractum quam illa, quae voluntarie com
missa sunt, dimitti credimus. - Confirmationem (quoque) ab episcopo factam, id
est impositionem manuum, sanctam et venerande esse accipiendam (venerandam
accipiendam esse) censemus. - Sacrificium, id est panem et vinum, post
consecrationem esse verum (-!) corpus et verum (-!) sanguinem Domini nostri
(-!) Jesu Christi, firmiter et indubitanter corde puro (-!) credimus et
simpliciter verbis fidelibus (-!) affirmamus, in quo nihil a bono maius nec a
malo minus perfici credimus (perficitur) sacerdote; quia non in merito
consecrantis, sed in verbo efficitur Creatoris et in virtute Spiritus Sancti.
Unde firmiter credimus et confitemur, quod quantumcumque quilibet honestus,
religiosus, sanctus et prudens sit, non potest nec debet Eucharistiam
consecrare nec altaris Sacrificium conficere, nisi sit presbyter, a visibili et
tangibili episcopo regulariter ordinatus. Ad quod officium tria sunt, ut
credimus, necessaria : scilicet certa persona, id est presbyter ab episcopo, ut
praediximus, ad illud proprie officium constitutus, et illa sollemnia verba,
quae a sanctis Patribus in canone sunt expressa, et fidelis intentio
proferentis; ideoque firmiter credimus et fatemur, quod quicumque sine
proecedenti ordinatione episcopali, ut praediximus, credit et contendit, se
posse sacrificium Eucharistiae facere, haereticus est et perditionis Core et
suorum complicum est particeps atque consors (Nm 16), et ab omni sancta Romana
Ecclesia segregandus (-!). - Peccatoribus vere (corde) paenitentibus (et ore
confitentibus et opere secundum Scripturas satisfacientibus) veniam concedi a
Deo credimus (a Deo posse consequi concedimus) et eis libentissime
communicamus. - Unctionem infirmorum cum oleo consecrato veneramur. - Coniugia
carnalia esse contrahenda, secundum Apostolum (cf. I Cor 7) non negamus,
ordinarie vero contracta disiungere omnino prohibemus. Hominem quoque cum sua
coniuge salvari credimus et fatemur (-!), nec etiam secunda et ulteriora (-!)
matrimonia condemnamus (damnamus ).
795 425 Carnium perceptionem minime
culpamus (-! Vd. infra DS 797). Non condemnamus iuramentum, imo credimus puro
corde, quod cum veritate et iudicio et iustitia licitum sit iurare (-!). (Additum a. 1210: De potestate saeculari asserimus, quod sine peccato
mortali potest iudicium sanguinis exercere, dummodo ad inferendam vindictam non
odio, sed iudicio, non incaute, sed consulte procedat ).
796 426 Praedicationem necessariam valde et
laudabilem esse credimus, tamen ex auctoritate vel licentia Summi Pontificis
vel praelatorum permissione illam credimus exercendam. In omnibus vero locis,
ubi manifeste haeretici manent et Deum et fidem sanctae Romanae Ecclesiae
abdicant et blasphemant, credimus, quod disputando et exhortando modis onmibus
secundum Deum debeamus illos confundere et eis verbo Dominico, veluti Christi
et Ecclesiae adversariis, fronte usque ad mortem libera contraire (-!). Ordines
vero ecclesiasticos et omne quod in sancta Romana (-!) Ecclesia sancitum
legitur aut canitur, humiliter collaudamus et fideliter veneramur.
797 427 Diabolum non per condicionem, sed
per arbitrium malum factum esse credimus. (Carnium perceptionem
minime culpamus. ) Corde credimus et ore confitemur huius carnis quam
(circum)gestamus, et non alterius, resurrectionem. Iudicium quoque per Jesum
Christum (-! ) futurum et singulos pro iis quae in hac carne gesserunt,
recepturos vel poenas vel praemia, firmiter credimus et affirmamus Eleemosynas
(et) sacrificium ceteraque beneficia fidelibus posse p r o d e s s e d e f u n
c t i s credimus (non dubitamus). (Et quia fides secundum Iacobum Apostolum
" sine operibus mortua est " (Jac 2, 17), saeculo abrenuntiavimus. et
quae habebamus, velut a Domino consultum est, pauperibus erogavimus et pauperes
esse decrevimus, ita ut de crastino solliciti es5e non curamus (Mt 6, 34), nec
aurum nec argentum vel aliquid tale praeter victum et vestitum quotidianum a
quoquam accepturi sumus. Consilia quoque evangelica velut praecepta servare
proposuimus.) Remanentes (autem) in saeculo et sua possidentes, eleemosynas et
cetera beneficia ex rebus suis agentes praecepta Domini servantes salvari (eos
omnino) fatemur et credimus. Decimas, primitias et
oblationes ex praecepto Domini credimus clericis persolvendas (-!) (Quapropter
discretionem vestram omnino deposci mus, quod si forte contigerit aliquos
venire ad vestras partes, dicentes se esse ex nobis, si hanc fidem non habuerint,
ipsos ex nostris non fore pro certo sciatis.)
Innocent
III, 'In quadam Nostra' ad Ugonem Episc. Ferrar.
1.263 5 mars 1209
798 417 In quadam
Nostra decretali epistola (DS 784) asseris te legisse, illud fuisse nefarium
opinari, quod quidam dicere praesumpserunt, in sacramento videlicet
Eucharistiae aquam in phlegma converti; nam de latere Christi non aquam, sed
humorem aquaticum mentiuntur exiisse. Licet autem hoc
magnos et authenticos viros sensisse recenseas, quorum opinionem dictis et
scriptis hactenus es secutus, ex quo tamen Nos in contrarium sentimus, Nostrae
compelleris sententiae consentire... Nam si non fuisset aqua, sed phlegma, quod
de latere Salvatoris exivit, ille, qui vidit et testimonium veritati perhibuit
(Cf. Io 19, 35), profecto non aquam, sed phlegma, dixisset. ... Restat igitur, ut qualiscumque fuerit illa aqua, sive naturalis sive
miraculosa, sive de novo divina virtute creata sive de componentibus ex parte
aliqua resoluta procul dubio vera fuit.
1.264 Innocent III, Ep. 'Licet apud' ad Henricum episc. Argentorat.,
1.265 9 janvier 1212
799
Licet apud iudices saeculares vulgaria exerceantur iudicia, ut aquae frigidae
vel ferri candentis sive duelli, huiusmodi tamen iudicia Ecclesia non admisit,
cum scriptum sit in lege divina: 'Non tentabis Dominum Deum tuum' (Dt 6, 16; Mt
4, 7).
1.266 Concile Latran IV (oecum. XII), 11 - 30 novembre 1215 (sous
1.267 Innocent III); cap. 1 de fide catholica; Définition contre les
1.268 Albigeois et les Cathares
800 428
Firmiter credimus et simpliciter confitemur, quod unus solus est verus Deus,
aeternus, immensus et incommutabilis, incomprehensibilis omnipotens et
ineffabilis, Pater et Filius et Spiritus Sanctus: tres quidem personae, sed una
essentia, substantia seu natura simplex omnino: Pater a nullo, Filius a Patre
solo, ac Spiritus Sanctus pariter ab utroque: absque initio, semper ac sine
fine: Pater generans, Filius nascens, et Spiritus Sanctus procedens:
consubstantiales et coaequales et coomnipotentes et coaeterni: unum universorum
principium: creator omnium visibilium et invisibilium, spiritualium et corporalium:
qui sua omnipotenti virtute simul ab initio temporis utramque de nihilo
condidit creaturam, spiritualem et corporalem, angelicam videlicet et mundanam:
ac deinde humanam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam. Diabolus
enim et alii daemones a Deo quidem natura creati sunt boni, sed ipsi per se
facti sunt mali. Homo vero diaboli suggestione peccavit. Haec sancta Trinitas,
secundum communem essentiam individua, et secundum personales proprietates
discreta, primo per Moysen et sanctos Prophetas aliosque famulos suos, iuxta
ordinatissimam dispositionem temporum, doctrinam humano generi tribuit
salutarem.
801 429
Et tandem unigenitus Dei Filius Jesus Christus, a tota Trinitate communiter
incarnatus, ex Maria semper Virgine Spiritus Sancti cooperatione conceptus,
verus homo factus, ex anima rationali et humana carne compositus, una in duabus
naturis persona, viam vitae manifestius demonstravit. Qui cum secundum
divinitatem sit immortalis et impassibilis, idem ipse secundum humanitatem
factus est passibilis et mortalis: qui(n) etiam pro salute humani generis in
ligno crucis passus et mortuus, descendit ad infernos, resurrexit a mortuis et
ascendit in caelum: sed descendit in anima, et resurrexit in carne: ascenditque
pariter in utroque: venturus in fine saeculi, iudicaturus vivos et mortuos, et
redditurus singulis secundum opera sua, tam reprobis quam electis: qui omnes
cum suis propriis resurgent corporibus, quae nunc gestant, ut recipiant
secundum opera sua, sive bona fuerint sive mala, illi cum diabolo poenam
perpetuam, et isti cum Christo gloriam sempiternam.
802 430
Una vero est fidelium universalis Ecc1esia, extra quam nullus omnino salvatur,
in qua idem ipse sacerdos est sacrificium Iesus Christus, cuius corpus et
sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis et vini veraciter
continentur, transsubstantiatis pane in corpus, et vino in sanguinem potestate
divina: ut ad perficiendum mysterium unitatis accipiamus ipsi de suo, quod
accepit ipse de nostro. Et hoc utique sacramentum nemo potest conficere, nisi
sacerdos, qui rite fuerit ordinatus, secundum claves Ecclesiae, quas ipse
concessit Apostolis eorumque successoribus Iesus Christus. Sacramentum vero
baptismi (quod ad Dei invocationem et individuae Trinitatis videlicet Patris,
et Filii, et Spiritus Sancti, consecratur in aqua) tam parvulis, quam adultis
in forma Ecclesiae a quocunque rite collatum proficit ad salutem. Et si post
susceptionem baptismi quisquam prolapsus fuerit in peccatum, per veram potest
semper paenitentiam reparari. Non solum autem virgines et continentes, verum
etiam coniugati, per rectam fidem et operationem bonam placentes Deo, ad
aeternam merentur beatitudinem pervenire.
1.269 Cap. 2 De errore abbatis Joachim
803 431
Damnamus ergo et reprobamus libellum seu tractatum, quem Abbas Joachim edidit
contra Magistrum Petrum Lombardum, de unitate seu essentia Trinitatis, appellans
ipsum haereticum et insanum pro eo, quod in suis dixit Sententiis: "
Quoniam quaedam summa res est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, et illa
non est generans, neque genita, neque procedens. " Unde asserit, quod ille
non tam Trinitatem, quam quaternitatem astruebat in Deo, videlicet tres
personas, et illam communem essentiam quasi quartam; manifeste protestans, quod
nulla res est, quae sit Pater et Filius et Spiritus Sanctus; nec est essentia,
nec substantia nec natura: quamvis concedat, quod Pater et Filius et Spiritus
Sanctus sunt una essentia, una substantia unaque natura. Verum unitatem
huiusmodi non veram et propriam, sed quasi collectivam et similitudinariam esse
fatetur, quemadmodum dicuntur multi homines unus populus, et multi fideles una
Ecclesia iuxta illud: Multitudinis credentium erat cor unum et anima una (Act
4, 32); et: Qui adhaeret Deo, unus spiritus est cum illo (I Cor6,17); item:
" Qui . . . plantat, et qui rigat, unum sunt " (I Cor 3, 8); et:
Omnes unum corpus sumus in Christo (Rom 12, 5); rursus in libro Regum (3 Reg
22, 5): Populus meus et populus tuus unum sunt. Ad hanc autem suam sententiam
astruendam illud potissimum verbum inducit, quod Christus de fidelibus inquit
in Evangelio: " Volo, Pater, ut sint unum in nobis, sicut et nos unum
sumus, ut sint consummati in unum " (Jo 17, 22 s). Non enim (ut ait)
fideles Christi sunt unum, i e. quaedam una res, quae communis sit onmibus, sed
hoc modo sunt unum, id est una Ecclesia, propter catholicae fidei unitatem, et
tandem unum regnum, propter unionem indissolubilis caritatis quemadmodum in
canonica Joannis Apostoli epistola legitur Quia " tres sunt, qui
testimonium dant in caelo, Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus: et hi tres
unum sunt " (1 Jo 5, 7), statimque subiungitur: " Et tres sunt, qui
testimonium dant in terra: Spiritus, aqua et sanguis et hi tres unum sunt
" (1 Jo 5, 8), sicut in quibusdam codicibus invenitur.
804 432
Nos autem, sacro approbante Concilio, credimus et confitemur cum Petro
Lombardo, quod una quaedam summa res est, incomprehensibilis quidem et
ineffabilis, quae veraciter est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus; tres
simul personae, ac singillatim quaelibet earundem: et ideo in Deo solummodo
Trinitas est, non quaternitas quia quaelibet trium personarum est illa res,
videlicet substantia, essentia seu natura divina: quae sola est universorum
principium, praeter quod aliud inveniri non potest: et illa res non est
generans, neque genita, nec procedens, sed est Pater, qui generat, et Filius,
qui gignitur, et Spiritus Sanctus, qui procedit: ut distinctiones sint in
personis, et unitas in natura.
805 432
Licet igitur " alius sit Pater, alius Filius, alius Spiritus Sanctus, non
tamen aliud ": sed id quod est Pater, est Filius et Spiritus Sanctus idem
omnino ut secundum orthodoxam et catholicam fidem consubstantiales esse
credantur. Pater enim ab aeterno Filium generando, suam substantiam ei dedit,
iuxta quod ipse testatur: 'Pater quod dedit mihi, maius omnibus est' (Jo 10,
29). Ac dici non potest, quod partem substantiae suae illi dederit, et partem
ipse sibi retinuerit, cum substantia Patris indivisibilis sit, utpote simplex
omnino sed nec dici potest, quod Pater in Filium transtulerit suam substantiam
generando, quasi sic dederit eam Filio, quod non retinuerit ipsam sibi alioquin
desiisset esse substantia, Patet ergo, quod sine ulla diminutione Filius
nascendo substantiam Patris accepit, et ita Pater et Filius habent eandem
substantiam: et sic eadem res est Pater et Filius. nec non et Spiritus Sanctus
ab utroque procedens.
806 432
Cum vero Veritas pro fidelibus suis orat ad Patrem, Volo (inquiens) " ut
ipsi sint unum in nobis, sicut et nos unum sumus " (Jo 17, 22): hoc nomen
" unum " pro fidelibus quidem accipitur, ut intelligatur unio
caritatis in gratia, pro personis vero divinis, ut attendatur identitatis
unitas in natura, quemadmodum alibi Veritas ait: 'Estote perfecti, sicut et
Pater vester caelestis perfectus est' (Mt 5, 48), ac si diceret manifestius:
'Estote perfecti' perfectione gratiae, 'sicut Pater vester caelestis perfectus
est' perfectione naturae, utraque videlicet suo modo quia inter creatorem et
creaturam non potest similitudo notari, quin inter eos maior sit dissimilitudo
notanda. Si quis igitur sententiam vel doctrinam praefati Ioachim in hac parte
defendere vel approbare praesumpserit, tamquam haereticus ab omnibus
confutetur.
807 433 In nullo tamen
propter hoc Florensi monasterio (cuius ipse Ioachim exstitit institutor)
volumus derogari: quoniam ibi et regularis est institutio, et observantia
salutaris: maxime, cum ipse Ioachim omnia scripta sua nobis assignari
mandaverit, Apostolicae Sedis iudicio approbanda seu etiam corrigenda, dictans
epistolam, quam propria manu subscripsit, in qua firmiter confitetur, se illam
fidem tenere, quam Romana tenet Ecclesia, quae (disponente Domino) cunctorum
fidelium mater est et magistra.
808 433
Reprobamus etiam et condemnamus perversissimum dogma impii Almarici, cuius
mentem sic pater mendacii excaecavit, ut eius doctrina non tam haeretica
censenda sit, quam insana.
1.270 3. De haereticis (waldensibus)
809 434
Quia vero 'nonnulli sub specie pietatis, virtutem eius (iuxta quod ait
Apostolus) abnegantes (cf. 2 Tim 3, 5), auctoritatem sibi vindicant
praedicandi, cum idem Apostolus dicat: 'Quomodo ... praedicabunt, nisi
mittantur?' (Rom 10, 15), omnes, qui prohibiti vel non missi, praeter
auctoritatem ab Apostolica Sede vel catholico episcopo loci susceptam, publice
vel privatim praedicationis officium usurpare praesumpserint (DS 76l),
excommunicationis vinculo innodentur : et nisi quantocius resipuerint, alia
competenti poena plectantur.
1.271 4. De superbia Graecorum contra Latinos
810 435
Licet Graecos, in diebus nostris ad oboedientiam Sedis Apostolicae revertentes,
fovere ac honorare velimus, mores ac ritus eorum, in quantum cum Domino
possumus, sustinendo, in his tamen illis deferre nec volumus nec debemus, quae
periculum generant animarum et ecclesiasticae derogant honestati. Postquam enim
Graecorum ecclesia cum quibusdam complicibus et fautoribus suis ab oboedientia
Sedis Apostolicae se subtraxit, in tantum Graeci coeperunt abominari Latinos,
quod inter alia, quae in derogationem eorum impie committebant, si quando
sacerdotes Latini super eorum celebrassent altaria, non prius ipsi sacrificare
volebant in illis, quam ea tamquam per hoc inquinata lavissent; baptizatos
etiam a Latinis ipsi Graeci rebaptizare ausu temerario praesumebant: et adhuc,
sicut accepimus, quidam hoc agere non verentur. Volentes ergo tantum scandalum
ab Ecclesia Dei amovere, sacro suadente Concilio districte praecipimus, ut
talia de cetero non praesumant, conformantes se tamquam oboedientiae filii
sacrosanctae Romanae Ecclesiae matri suae, ut sit 'unum ovile et unus pastor'
(Jo 10, 16). Si quis autem quid tale praesumpserit, excommunicationis mucrone
percussus ab omni officio et beneficio ecclesiastico deponatur.
811 436
Antiqua patriarchalium sedium privilegia renovantes, sacra universali Synodo
approbante, sancimus, ut post Romanam Ecclesiam, quae disponente Domino super
omnes alias ordinariae potestatis obtinet principatum, utpote mater universorum
Christi fidelium et magistra, Constantinopolitana primum, Alexandrina secundum,
Antiochena tertium, Hierosolymitana quartum locum obtineant.
812 437
Omnis utriusque sexus fidelis, postquam ad annos discretionis pervenerit, omnia
sua solus peccata saltem semel in anno fideliter confiteatur proprio sacerdoti,
et iniunctam sibi paenitentiam pro viribus studeat adimplere, suscipiens
reverenter ad minus in Pascha Eucharistiae sacramentum, nisi forte de consilio
proprii sacerdotis ob aliquam rationabilem causam ad tempus ab eius perceptione
duxerit abstinendum: alioquin et vivens ab ingressu ecclesiae arceatur et
moriens christiana careat sepultura. Unde hoc salutare statutum frequenter in
ecclesiis publicetur, ne quisquam ignorantiae caecitate velamen excusationis
assumat. Si quis autem alieno sacerdoti voluerit iusta de causa sua confiteri
peccata, licentiam prius postulet et obtineat a proprio sacerdote, cum aliter
ille ipsum non possit absolvere vel ligare.
813 437
Sacerdos autem sit discretus et cautus, ut more periti medici superinfundat
vinum et oleum (cf. Lc 10, 34) vulneribus sauciati, diligenter Inquirens et
peccatoris circumstantias et peccati, quibus prudenter intelligat, quale debeat
ei praebere consilium et cuiusmodi remedium adhibere, diversis experimentis
utendo ad sanandum (salvandum) aegrotum.
814 438
Caveat autem omnino, ne verbo aut signo aut alio quovis modo aliquatenus prodat
peccatorem : sed si prudentiore consilio indiguerit, illud absque ulla
expressione personae caute requirat, quoniam qui peccatum in paenitentiali
iudicio sibi detectum praesumpserit revelare, non solum a sacerdotali officio
deponendum decernimus, verum etiam ad agendam perpetuam paenitentiam in arctum
monasterium detrudendum.
815 ...
Ceterum cum anima sit multo pretiosior corpore, sub interminatione anathematis
prohibemus, ne quis medicorum pro corporali salute aliquid aegroto suadeat,
quod in periculum animae convertatur.
1.272 Cap. 41. De continuatione bonae fidei in omni praescriptione
816 439
Quoniam 'omne quod non est ex fide, peccatum est' (Rom 14, 23), synodali
iudicio diffinimus, ut nulla valeat absque bona fide praescriptio tam canonica
quam civilis, cum generaliter sit omni constitutione atque consuetudini
derogandum, quae absque mortali peccato non potest observari. Unde oportet, ut,
qui praescribit, in nulla temporis parte rei habeat conscientiam alienae.
1.273 51. De poena contrahentium clandestina matrimonia
817
Praedecessorum Nostrorum inhaerendo vestigiis, clandestina coniugia penitus
inhibemus; prohibentes etiam, ne quis sacerdos talibus interesse praesumat.
Quare specialem quorumdam locorum consuetudinem ad alia generaliter prorogando
statuimus, ut, cum matrimonia fuerint contrahenda, in ecclesiis per presbyteros
publice proponantur, competenti termino praefinito, ut infra illum, qui
voluerit et valuerit, legitimum impedimentum opponat. Et ipsi presbyteri
nihilominus investigent, utrum aliquod impedimentum obsistat. ...
1.274 62. De reliquiis Sanctorum
818 440
Cum ex eo, quod quidam Sanctorum reliquias exponunt venales et eas passim
ostendunt, christianae religioni detractum sit saepius: ne posterum detrahatur,
praesenti decreto statuimus, ut antiquae reliquiae amodo extra capsam
nullatenus ostendantur nec exponantur venales. Inventas autem de novo nemo
publice venerari praesumat, nisi prius auctoritate Romani Pontificis fuerint
approbatae. Praelati vero de cetero non permittant illos, qui ad eorum
ecclesias causa venerationis accedunt, vanis figmentis aut falsis decipi
documentis, sicut et in plerisque locis occasione quaestus fieri consuevit.
819 ... Quia
per indiscretas et superfluas indulgentias, quas quidem ecclesiarum praelati
facere non verentur, et claves Ecclesiae contemnuntur et paenitentialis
satisfactio enervatur, decernimus, ut, cum dedicatur basilica, non extendatur
indulgentia ultra annum ...; ac deinde in anniversario dedicationis tempore 40
dies de iniunctis pae nitentiis indulta remissio non excedat. Hunc quoque
dierum numerum indulgentiarum litteris praecipimus moderari, quae pro
quibuslibet causis aliquoties conceduntur, cum Romanus Pontifex, qui
plenitudinem obtinet potestatis, hoc in talibus moderamen consueverit
observare.
1.275 63. De simonia
820
... In plerisque locis et a plurimis personis quasi columbas in templo
vendentibus fiunt exactiones et extorsiones turpes et pravae pro
consecrationibus episcoporum, benedictionibus abbatum et ordinibus clericorum:
estque taxatum, quantum sit isti vel illi quantumve alteri vel alii
persolvendum; et, ad cumulum damnationis maioris, quidam turpitudinem et
pravitatem huiusmodi nituntur defendere per consuetudinem longo tempore
observatam. Tantum igitur abolere volentes abusum, consuetudinem huiusmodi,
quae magis dicenda est corruptela, penitus reprobamus : firmiter statuentes, ut
pro iis sive conferendis sive collatis nemo aliquid quocumque praetextu exigere
ac extorquere praesumat. Alioquin et qui receperit et
qui dederit huiusmodi pretium omnino damnatum, cum Giezi (cf. 4 Reg 5, 20-27)
et Simone (cf. Act 8, 9-24) condemnetur.
1.276 Honorius III, Ep. 'Perniciosus valde' ad Olaum archiep. Upsal,
1.277 H13
1.278 décembre 1220
822 441
Perniciosus valde, sicut audivimus, in tuis partibus inolevit abusus,
videlicet, quod in maiore quantitate de aqua ponitur in sacrificio quam de
vino: cum secundum rationabilem consuetudinem Ecclesiae generalis plus in ipso
sit de vino quam de aqua ponendum. Ideoque fraternitati tuae per Apostolica
scripta mandamus, quatenus id non de cetero facias nec in tua provincia fieri
patiaris.
1.279 Grégoire IX, Ep. 'Ab Aegyptiis argentea' ad theologos Paris.,
1.280 7 juillet 1228
824 442 ... Et quidem theologicus intellectus quasi vir habet
praeesse cuilibet facultati et quasi spiritus in carnem dominium exercere ac
eam in viam dirigere rectitudinis, ne aberret. ... Sane tacti dolore cordis
intrinsecus (cf. Gn 6, 6) amaritudine repleti sumus absynthii (cf. Thr 3, 15),
quod ... quidam apud vos ... 'positos a Patribus terminos' (cf. Prv 22, 28)
profana transferre satagunt novitate; caelestis paginae intellectum, sanctorum
Patrum studiis certis expositionum terminis limitatae, quos transgredi non
solum est temerarium, sed profanum, ad doctrinam philosophicam naturalium
inclinando, ad ostentationem scientiae, non profectum aliquem auditorum, ut sic
videantur non theodocti seu theologi, sed theophanti. Cum enim theologiam
secundum approbatas traditiones Sanctorum exponere debeant et non carnalibus
armis, sed 'Deo potentibus destruere omnem altitudinem extollentem se adversus
scientiam Dei, et captivum in obsequium Christi omnem reducere intellectum'(2
Cor 10, 4s): ipsi doctrinis variis et peregrinis abducti (Hebr 13, 9) redigunt
caput in caudam (Dt 28, 13 441 et ancillae cogunt famulari reginam, videlicet
documentis terrenis caeleste, quod est gratiae, tribuendo naturae. Profecto,
scientiae naturalium plus debito insistentes, 'ad infirma et egena elementa'
mundi ... reversi et eis 'denuo servientes' (cf. Gal 4, 9) tamquam imbecilles
in Christo, 'lacte, non solido cibo' (Hebr 5, 12 s) vescuntur, et videntur cor
nequaquam gratia stabilisse (Hebr 13, 9); propter quod 'spoliati gratuitis et
in suis naturalibus vulnerati', ad memoriam non reducunt illud Apostoli ...:
'Profanas vocum novitates et falsi nominis scientiae opiniones devita, quam quidam
appetentes exciderunt a fide' (I Tim 6, 20s). O improvidi
et tardi corde in omnibus, quae divinae gratiae assertores, Prophetae
videlicet, Evangelistae ac Apostoli, sunt locuti (Lc 24, 26), cum natura per se
quicquam ad salutem non possit, nisi gratia sit adiuta (v. D 105 108). Dicant
praesumptores huiusmodi, qui doctrinam naturalium amplexantes verborum folia et
non fructus auditoribus suis apponunt, quorum mentes quasi siliquis pastae
vacuae remanent et inanes, et eorum anima non potest in crassitudine delectari
(Is 55, 2), eo quod sitibunda et arida aqis SiloÎ currentibus cum silentio (Is
8, 6) non potatur: sed eis potius, quae de torrentibus philosophicis
hauriuntur, de quibus dicitur: Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae, quia
satietatem non afferunt, sed anxietatem potius et laborem; nonne, dum ad sensum
doctrinae philosophorum ignorantium Deum sacra eloquia divinitus inspirata
extortis expositionibus, immo distortis inflectunt, iuxta Dagon arcam foederis
collocant (1 Rg 5, 2) et adorandam in templo Domini statuunt imaginem Antiochi?
Et dum fidem conantur plus debito ratione adstruere naturali, nonne illam
reddunt quodammodo inutilem et inanem? Quoniam 'fides non habet meritum, cui
humana ratio praebet experimentum'. Credit denique intellecta natura, sed fides
ex sui virtute gratuita intellegentia credita comprehendit, quae audax et
improba penetrat, quo naturalis nequit attingere intellectus. Dicant huiusmodi
naturalium sectatores, ante quorum oculos gratia videtur proscripta, quod
Verbum, quod erat in principio apud Deum, factum est caro et habitavit in nobis
(Io 1), estne gratiae an naturae? Absit de cetero, ut pulcherrima mulierum
(Cant 6, 9) a praesumptoribus stibi peruncta oculos (4 Reg 9, 30) coloribus
adulterinis fucetur, et quae a suo sponso circumamicta varietatibus (Ps 44,10),
et ornata monilibus (Is 61,10) procedit splendida ut regina, consutis
philosophorum semicinctiis, veste sordida induatur. Absit, ut boves foedae ac
confectae macie, quae nullum dant saturutatis vestigium, speciosas devorent (Gn
41, 18sqq), crassasque consumant.
443 Ne igitur huiusmodi dogma temerarium et perversum ut cancer serpat
(2 Tim 2,17) et inficiat plurimos oporteatque filios perditos plorare Rachelem
(Ir 31, 15), praesentium vobis auctoritate mandamus et districte praecipimus,
quatenus, praedicta vesania penitus abdicata sine fermento mundanae scientiae
doceatis theologicam puritatem, non 'adulterantes verbum Dei' (2 Cor 2, 17)
philosophorum figmentis, ne circa altare Dei videamini lucum velle contra
praeceptum Domini plantare, et mellis commixtione sacrificium fermentare
doctrinae, in sinceritatis et veritatis azymis (1 Cor 5, 8) exhibendum. Sed
contenti terminis a Patribus institutis, mentes auditorum vestrorum fructu
coelestis eloquii saginetis, ut foliis verborum semotis limpidas aquas et puras
tendentes ad hoc principaliter, ut vel fidem adstruant vel mores informent,
hauriant de fontibus Salvatoris (Is 12, 3): quibus refecti interna crassitudine
delectentur.
1.281 Grégoire IX, Damnatio haereticorum variorum, (Ex forma
1.282 anathematis edita 20. Aug. 1229(?).)
444
'Excommunicamus et anathematizamus ( ... ) universos haereticos' : Catharos,
Patarenos, Pauperes de Lugduno, Passaginos, Iosepinos, Arnaldistas, Speronistas
et alios, 'quibuscunque nominibus censeantur : facies quidem habentes diversas,
sed caudas ad invicem colligatas (Iud 15, 4), quia de vanitate conveniunt in
idipsum'.
1.283 Grégoire IX, Ep. 'Consultationi tuae' ad archiep. Barensem,
1.284 12 novembre 1231
825
Consultationi tuae taliter respondemus, quod eos, qui extra tempora statuta
sacros ordines receperunt, characterem non est dubium recepisse, quos pro
transgressione huiusmodi, primo eis paenitentia imposita competenti, sustinere
poteris in susceptis ordinibus ministrare.
1.285 Grégoire IX, Ep. 'Presbyter et diaconus' ad Olaum episc.
1.286 GLund., 9
1.287 décembre 1232
826 445
Presbyter et diaconus cum ordinantur, manus impositionem tactu corporali, ritu
ab Apostolis introducto (cf. 1 Tim 4,14; 5, 22; 2 Tim 1, 6; Act 6, 6),
recipiunt; quod si omissum fuerit, non est aliquatenus iterandum, sed statuto
tempore ad huiusmodi ordines conferendos, caute supplendum quod per errorem
exstitit praetermissum. Suspensio autem manuum debet fieri, cum oratio super
caput effunditur ordinandi.
1.288 Grégoire IX, Decr. fragm. 'Si condiciones', inter a. 1227-1234
827 446
Si condiciones contra substantiam coniugii inserantur, puta, si alter dicat
alteri: 'contraho tecum, si generationem prolis evites', vel: 'donec inveniam
aliam honore vel facultatibus digniorem', aut: 'si pro quaestu adulterandam te
tradas': matrimonialis contractus, quantumcumque sit favorabilis, caret
effectu; licet aliae condiciones appositae in matrimonio, si turpes aut
impossibiles fuerint, debeant propter eius favorem pro non adiectis haberi.
1.289 Grégoire IX, Ep. 'Naviganti vel' ad fratrem R.,
1.290 inter a. 1227-1234
828 448
Naviganti vel eunti ad nundinas certam mutuans pecuniae quantitatem, eo quod
suscipit in se periculum, recepturus aliquid ultra sortem usurarius (non?) est
censendus. Ille quoque, qui dat X solidos, ut alio tempore totidem sibi grani,
vini et olei mensurae reddantur: quae, licet tunc plus valeant, utrum plus vel
minus solutionis tempore fuerint valiturae, verisimiliter dubitatur: non debet
ex hoc usurarius reputari. Ratione huius dubii etiam excusatur, qui pannos,
granum, vinum, oleum vel alias merces vendit, ut amplius, quam tunc valeant, in
certo termino recipiat pro eisdem, si tamen ea tempore contractus non fuerat
venditurus.
1.291 Grégoire IX, Ep. 'Cum sicut ex' ad Sigurdum archiep.
1.292 Nidrosiensem (Trondheim in Norvegia), 8 juillet 1241
829 447
Cum, sicut ex tua relatione didicimus, nonnunquam propter aquae penuriam
infantes terrae tuae contingat in cerevisia baptizari: tibi tenore praesentium
respondemus, quod cum secundum doctrinam evangelicam oporteat ex aqua et
Spiritu Sancto renasci (Jo 3, 5), non debent reputari rite baptizati, qui in
cerevisia baptizantur.
1.293 Innocent IV, Ep. 'Sub catholicae professione' ad episcop.
1.294 Tusculanum, Ap. Sedis legatum apud Graecos, 6 mars 1254
830 449
3 (al. 4). 1. Circa haec itaque sic deliberatio nostra resedit, ut Graeci
eiusdem regni in unctionibus, quae circa baptisma fiunt, morem Ecclesiae
Romanae teneant et observent.-2. Ritus vero seu consuetudo, quam habere
dicuntur, ungendi per totum baptizandorum corpora, si tolli sine scandalo, vel
removeri non potest, cum, sive fiat sive non, quantum ad baptismi efficaciam
vel effectum non multum referat, toleretur.-3. Nec refert etiam, utrum in
frigida, vel calida aqua baptizent, cum parem vim et effectum in utraque
baptismum habere asseverare dicantur.
831 450
4 ( 5). Soli autem episcopi consignent chrismate in frontibus baptizatos, quia
huius unctio non debet nisi per episcopos exhiberi. Quoniam soli Apostoli,
quorum vices gerunt episcopi, per manus impositionem, quam confirmatio vel
frontis chrismatio repraesentat, Spiritum Sanctum tribuisse leguntur.-5.
Singuli quoque episcopi in suis ecclesiis, in die Coenae Domini, possunt,
secundum formam Ecclesiae, chrisma conficere, ex balsamo quidem et oleo olivarum.
Nam Spiritus Sancti donum in chrismatis unctione confertur. Et columba utique,
quae ipsum designat Spiritum, olivae ramum ad arcam legitur retulisse. Sed si
suum antiquum ritum in hoc Graeci potius servare voluerint, videlicet quod
patriarcha una cum archiepiscopis et episcopis eius suffraganeis, et
archiepiscopi cum suffraganeis suis, simul chrisma conficiant, in tali eorum
consuetudine tolerentur.
832 451
6. Nullus autem per sacerdotes vel confessores pro satisfactione paenitentiae
unctione aliqua solummodo inungatur.
833 451 7. Infirmis vero iuxta verbum Iacobi Apostoli (Iac 5,
14 s) unctio exhibeatur extrema.
834 452 8 (
6). Porro in appositione aquae, sive frigidae, sive calidae, vel tepidae, in
altaris sacrificio, suam si velint consuetudinem Graeci sequantur, dummodo
credant et asserant, quod servata canonis forma, conficiatur pariter de
utraque.-9. Sed Eucharistiam in die Coenae Domini consecratam usque ad annum,
praetextu infirmorum ut de illa videlicet ipsos communicent, non reservent. Liceat
tamen eis, pro infirmis ipsis, corpus Christi conficere, ac per quindecim dies,
et non longiori temporis spatio, conservare; ne per diutinam ipsius
reservationem, alteratis forsitan speciebus, reddatur minus habile ad sumendum:
licet veritas et efficacia semper eadem omnino remaneat, nec ulla umquam
diuturnitate, seu volubilitate temporis evanescat.
835 453
18 ( 14). De fornicatione autem, quam solutus cum soluta committit, quin sit
mortale peccatum, non est aliquatenus ambigendum, cum tam fornicarios, quam
adulteros a regno Dei Apostolus asserat alienos (cf. l Cor 6, 9s).
836 454
19 ( 15). Ad haec volumus et expresse praecipimus, quod episcopi Graeci septem
ordines secundum morem Ecclesiae Romanae de cetero conferant, cum hucusque tres
de minoribus circa ordinandos neglexisse, vel praetermisisse dicantur. Illi
tamen, qui iam sunt taliter ordinati per eos, propter nimiam ipsorum
multitudinem, in sic susceptis ordinibus tolerentur.
837 455
20 ( 16). Quia vero secundum Apostolum, mulier mortuo viro ab ipsius est lege
soluta, ut nubendi cui vult in Domino liberam habeat facultatem (Rom 7, 2; 1
Cor 7, 39), secundas, et tertias, ac ulteriores etiam nuptias Graeci non
reprehendant aliquatenus, nec condemnent, sed potius illas approbent inter
personas, quae alias licite ad invicem matrimonio iungi possunt. Secundo tamen
nubentes presbyteri nullatenus benedicant.
838 456
(De sorte defunctorum ) 23 ( 18). Denique cum Veritas in Evangelio asserat,
quod si quis in Spiritum Sanctum blasphemiam dixerit, neque in hoc saeculo,
neque in futuro dimittetur ei (Mt 12, 32); per quod datur intellegi quasdam
culpas in praesenti, quasdam vero in futuro saeculo relaxari, et Apostolus
dicat, quod 'uniuscuiusque opus, quale sit, ignis probabit', et 'cuius opus
arserit, detrimentum patietur; ipse autem salvus erit; sic tamen quasi per
ignem' (I Cor 3, 13 15), et ipsi Graeci vere ac indubitanter credere ac
affirmare dicantur, animas illorum, qui, suscepta paenitentia, ea non peracta,
vel qui sine mortali peccato, cum venialibus tamen et minutis decedunt, purgari
post mortem, et posse suffragiis Ecclesiae adiuvari: Nos, quia locum
purgationis huiusmodi dicunt non fuisse sibi ab eorum doctoribus certo et
proprio nomine indicatum, illum quidem iuxta traditiones et auctoritates
sanctorum Patrum 'Purgatorium' nominantes volumus, quod de cetero apud ipsos
isto nomine appelletur. Illo enim transitorio igne peccata utique, non tamen
criminalia seu capitalia, quae prius per paenitentiam non fuere remissa, sed
parva et minuta purgantur, quae post mortem etiam gravant, si in vita fuerunt
relaxata.
839 457
-24 ( 19). Si quis autem absque paenitentia in peccato mortali decedit, hic
procul dubio aeternae gehennae ardoribus perpetuo cruciatur.-25 ( 20). Animae
vero parvulorum post baptismi lavacrum, et adultorum etiam in caritate
decedentium, qui nec peccato, nec ad satisfactionem aliquam pro ipso tenentur,
ad patriam protinus transvolant sempiternam.
1.295 Alexandre IV, Const. 'Romanus Pontifex de summi',
1.296 5 octobre 1256
1.297
840 458 (Libello Guilelmi) studiose perlecto et
mature et districte examinato, Nobisque de hoc plenaria facta relatione ab eis,
quia (quod) in ipso quaedam perversa et reproba, contra potestatem et
auctoritatem Romani Pontificis et coepiscoporum suorum,
841 458 et nonnulla contra illos, qui
propter Deum sub ar(c)tissima paupertate mendicant, mundum cum suis opibus
voluntaria inopia superantes;
842 458 alia vero contra eos, qui salutem
animarum zelantes ardenter, et sacris studiis procurantes, multos in Ecclesia
Dei operantur spirituales profectus, et magnum faciunt ibi fructum;
843 459 quaedam autem contra salutem
(salutarem) pauperum seu mendicantium religiosorum statum, sicut sunt dilecti
filii Fratres Praedicatores, et Minores, qui vigore spiritus, saeculo cum suis
divitiis derelicto, ad solam caelestem patriam tota intentione suspirant,
necnon et alia plura inconvenientia, digna utique confutatione ac confusione
perpetua, manifeste comperimus contineri.
844 459 Quia (Quodque) etiam idem libellus
magni scandali seminarium, et multae turbationis materia existebat, et
inducebat etiam dispendium animarum, cum retraheret a devotione solita, et
consueta eleemosynarum largitione, ac a conversione, et religionis ingressu
fideles: Nos libellum eumdem, qui sic incipit: 'Ecce videntes clamabunt foris',
quique secundum ipsius titulum 'Tractatus brevis de periculis novissimorum
temporum' nuncupatur, tamquam iniquum, scelestum et exsecrabilem, et
institutiones ac documenta in eo tradita, utpote prava, falsa et nefaria, de
Fratrum Nostrorum consilio, auctoritate Apostolica reprobamus et in perpetuum
condemnamus...
Urbain IV, Ep. encycl. 'Transiturus de hoc mundo', 11 août 1264
846 In institutione
quidem huius sacramenti dixit ipse Apostolis: 'Hoc facite in meam
commemorationem' (Lc 22, 19), ut praecipuum et insigne memoriale sui amoris
eximii, quo nos dilexit, esset nobis hoc praecelsum et venerabile sacramentum.
Memoriale, inquam, mirabile ..., in quo innovata sunt signa et mirabilia
immutata, in quo habetur omne delectamentum ..., in quo utique vitae suffragium
consequimur et salutis. Hoc est memoriale ... salvificum, in quo gratam
redemptionis nostrae recensemus memoriam, in quo a malo retrahimur et in bono
confortamur et ad virtutum et gratiarum proficimus incrementa, in quo profecto
proficimus ipsius corporali praesentia Salvatoris. Alia namque, quorum memoriam
agimus, spiritu menteque complectimur, sed non propter hoc realem eorum
praesentiam obtinemus. In hac vero sacramentali Christi commemoratione Iesus
Christus praesens sub alia quidem forma, in propria vero substantia est
nobiscum. Adscensurus enim in caelum dixit Apostolis et eorum sequacibus: 'Ecce
ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi' (Mt 28, 20),
benigna ipsos promissione confortans, quod remaneret et esset cum eis etiam
praesentia corporali.
847 ... Transcendens
omnem plenitudinem largitatis, omnem modum dilectionis excedens, attribuit se
in cibum. O singularis et admiranda liberalitas, ubi donator venit in donum, et
datum est idem penitus cum datore! ... Dedit igitur nobis se in pabulum, ut,
quia per mortem homo corruerat, et per cibum relevaretur ad vitam. ... Gustus
sauciavit, et gustus sanavit. Vide, quia, unde vulnus est ortum, prodiit et
medela, et, unde mors subiit, exinde vita evenit. De illo siquidem gustu
dicitur: 'Quacumque die comederis, morte morieris' (Gen 2, 17); de isto vero
legitur: 'Si quis comederit ex hoc pane, vivet in aeternum' (Jo 6, 52). ...
Decens quoque liberalitas exstitit et conveniens operatio, ut Verbum Dei
aeternum, quod rationabilis creaturae cibus est et refectio, factum caro, se
rationabili creaturae carni et corpori, homini videlicet, in edulium
largiretur. ... Hic panis sumitur, sed vere non
consumitur; manducatur, sed non transmutatur, quia in edentem minime
transformatur, sed, si digne recipitur, sibi recipiens conformatur.
1.298 Clément IV, Ep. 'Quanto sincerius' ad Maurinum archiep.
1.299 Narbon., 28 octobre 1267
849
(Pervenit ad Nostrum auditum quod tu ..,) dixisti corpus Domini nostri Iesu
Christi sanctissimum essentialiter in altari non esse, sed tantum sicut
signatum sub signo, et hanc celebrem esse opinionem Parisius (= Parisiis)
adiecisti. Repsit autem hic sermo ... et ad Nos postremo perveniens
scandalizavit Nos plurimum, nec facile Nobis exstitit credere talia te dixisse,
quae haeresim continent manifestam et illius sacramenti derogant veritati, in
quo fides eo negotiatur utilius, quo sensum superat, intellectum captivat et
suis legibus subiicit rationem. ... Firmiter teneas, quod communiter tenet
Ecclesia ..., sub speciebus scilicet panis et vini post sacra verba iuxta ritum
Ecclesiae ore sacerdotis prolata, esse vere, realiter et essentialiter corpus
et sanguinem Domini nostri Iesu Christi, licet localiter sit in caelo.
1.300 Concile de Lyon II (oecum. XIV), 7 mai - 17 juillet 1274 (sous
1.301 le Bienheureux Grégoire X); Session II, 18 mai 1274:
1.302 Constitution "de summa Trinitate et fide catholica"
850 460 Fideli ac devota professione fatemur, quod Spiritus Sanctus
aeternaliter ex Patre et Filio, non tanquam ex duobus principiis, sed tanquam
ex uno principio, non duabus spirationibus, sed unica spiratione procedit: hoc
professa est hactenus, praedicavit et docuit, hoc firmiter tenet, praedicat,
profitetur et docet sacrosancta Romana Ecclesia, mater omnium fidelium et
magistra: hoc habet orthodoxorum Patrum atque Doctorum Latinorum pariter et
Graecorum incommutabilis et vera sententia. Sed quia nonnulli propter
irrefragabilis praemissae veritatis ignorantiam in errores varios sunt
prolapsi: Nos huiusmodi erroribus viam praecludere cupientes, sacro approbante
Concilio, damnamus et reprobamus, qui negare praesumpserint, aeternaliter
Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedere sive etiam temerario ausu
asserere, quod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio, tanquam ex duobus
principiis, et non tanquam ex uno, procedat.
1.303 Conc. (oecum. XIV) Lyon II (Bienheureux Grégoire X);
1.304 Session IV, 6 juil. 1274: Michaelis imp. Ep. ad Gregorium pp
851 461
(Professio generalis) Credimus sanctam Trinitatem, Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum, unum Deum omnipotentem totamque in Trinitate deitatem, coessentialem
et consubstantialem, coaeternam, et coomnipotentem, unius voluntatis,
potestatis et maiestatis, creatorem omnium creaturarum, a quo omnia, in quo
omnia, per quem omnia, quae sunt in caelo et in terra, visibilia, invisibilia,
corporalia et spiritualia. Credimus singulam quamque in Trinitate personam unum
verum Deum, plenum et perfectum.
852 462
Credimus ipsum Filium Dei, Verbum Dei, aeternaliter natum de Patre,
consubstantialem, coomnipotentem et aequalem per omnia Patri in divinitate,
temporaliter natum de Spiritu Sancto et Maria semper Virgine, cum anima
rationali; duas habentem nativitates, unam ex Patre nativitatem aeternam,
alteram ex matre temporalem: Deum verum et hominem verum, proprium in utraque
natura atque perfectum, non adoptivum, nec phantasticum, sed unum et unicum
Filium Dei, in duabus et ex duabus naturis, divina scilicet et humana, in unius
personae singularitate, impassibilem et immortalem divinitate, sed in humanitate
pro nobis et salute nostra passum vera carnis passione, mortuum et sepultum, et
descendisse ad inferos, ac tertia die resurrexisse a mortuis vera carnis
resurrectione, die quadragesima post resurrectionem cum carne, qua resurrexit,
et anima ascendisse in caelum et sedere ad dextram Dei Patris, inde venturum
iudicare vivos et mortuos, et redditurum unicuique secundum opera sua, sive
bona fuerint sive mala.
853 463
Credimus et Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum ex Patre
Filioque procedentem, coaequalem et consubstantialem et coomnipotentem et
coaeternum per omnia Patri et Filio. Credimus hanc sanctam Trinitatem non tres
Deos, sed unicum Deum omnipotentem, aeternum et invisibilem et incommutabilem.
854 464
Credimus sanctam catholicam et apostolicam unam esse veram Ecclesiam, in qua
unum datur sanctum baptisma et vera omnium remissio peccatorum. Credimus etiam
veram resurrectionem huius carnis, quam nunc gestamus, et vitam aeternam.
Credimus etiam Novi et Veteris Testamenti, Legis, ac Prophetarum et
Apostolorum, unum esse auctorem Deum ac Dominum omnipotentem.
855 464
(Additio specialis contra errores Orientalium) Haec est vera fides catholica,
et hanc in supradictis articulis tenet et praedicat sacrosancta Romana
Ecclesia. Sed propter diversos errores, a quibusdam ex ignorantia et ab aliis
ex malitia introductos, dicit et praedicat: Eos, qui post baptismum in peccata
labuntur, non rebaptizandos, sed per veram paenitentiam suorum consequi veniam
peccatorum.
856 464
(De sorte defunctorum) Quod si vere paenitentes in caritate decesserint,
antequam dignis paenitentiae fructibus de commissis satisfecerint et omissis:
eorum animas poenis purgatoriis seu catharteriis, sicut nobis frater Iohannes
(Parastron O. F. M.) explanavit, post mortem purgari: et ad poenas huiusmodi
relevandas prodesse eis fidelium vivorum suffragia, Missarum scilicet
sacrificia, orationes et eleemosynas et alia pietatis officia, quae a fidelibus
pro aliis fidelibus fieri consueverunt secundum Ecclesiae instituta.
857 464
- Illorum autem animas, qui post sacrum baptisma susceptum nullam omnino
peccati maculam incurrerunt, illas etiam, quae post contractam peccati maculam,
vel in suis manentes corporibus, vel eisdem exutae, prout superius dictum est,
sunt purgatae, mox in caelum recipi.
858 464 -
Illorum autem animas, qui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt,
mox in infernum descendere, poenis tamen disparibus puniendas.
859 464
- Eadem sacrosancta Ecclesia Romana firmiter credit et firmiter asseverat, quod
nihilominus in die iudicii omnes homines ante tribunal Christi cum suis
corporibus comparebunt, reddituri de propriis factis rationem (cf: Rom 14,
10s).
860 465
Tenet etiam et docet eadem sancta Romana Ecclesia, septem esse ecclesiastica
sacramenta, unum scilicet baptisma, de quo dictum est supra; aliud est
sacramentum confirmationis, quod per manuum impositionem episcopi conferunt,
chrismando renatos; aliud est paenitentia, aliud Eucharistia, aliud sacramentum
ordinis, aliud est matrimonium, aliud extrema unctio, quae secundum doctrinam
beati Iacobi infirmantibus adhibetur. Sacramentum Eucharistiae ex azymo
conficit eadem Romana Ecclesia, tenens et docens, quod in ipso sacramento panis
vere transsubstantiatur in corpus et vinum in sanguinem Domini nostri Iesu Christi.
De matrimonio vero tenet, quod nec unus vir plures
uxores simul, nec una mulier permittitur habere plures viros. Soluto vero legitimo matrimonio per mortem coniugum alterius, secundas
et tertias deinde nuptias successive licitas esse dicit, si impedimentum
canonicum aliud ex causa aliqua non obsistat.
861 466
Ipsa quoque sancta Romana Ecclesia summum et plenum primatum et principatum
super universam Ecclesiam catholicam obtinet; quem se ab ipso Domino in beato
Petro Apostolorum principe sive vertice, cuius Romanus Pontifex est successor,
cum potestatis plenitudine recepisse veraciter et humiliter recognoscit. Et
sicut prae ceteris tenetur fidei veritatem defendere: sic et si quae de fide
subortae fuerint quaestiones, suo debent iudicio definiri. Ad quam potest
gravatus quilibet super negotiis ad ecclesiasticum forum pertinentibus
appellare: et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius
potest iudicium recurri: et eidem omnes ecclesiae sunt subiectae, ipsarum
praelati oboedientiam et reverentiam sibi dant. Ad hanc autem sic potestatis
plenitudo consistit, quod ecclesias ceteras ad sollicitudinis partem admittit;
quarum multas et patriarchales praecipue diversis privilegiis eadem Romana
Ecclesia honoravit, sua tamen observata praerogativa tum in generalibus
conciliis, tum in aliquibus aliis semper salva.
1.305 Boniface VIII, Bulla 'Saepe sanctam Ecclesiam', 1 août 1296
866
Accepimus namque, quod nonnullae personae se contra sanctam catholicam
Ecclesiam erigentes, etiam sexus feminei, dogmatizant se ligandi et solvendi
claves habere, paenitentias audiunt et a peccatis absolvunt, conventicula non
solum diurna faciunt, sed nocturna, in quibus de suis pravitatibus conferunt,
... et praedicare praesumunt; tonsura clericali contra ritum Ecclesiae
abutentes, Spiritum Sanctum se dare per impositionem manuum mentiuntur; et
exhibendam (supple: reverentiam ? oboedientiam ? ) soli Deo et non alteri
cuiuscumque fuerit condicionis, dignitatis et status. Efficaciores etiam illas
orationes affirmant, quae a nudatis toto corpore offeruntur; ... et in dicta
sancta Ecclesia ligandi atque solvendi fore abnegant potestatem ... Quapropter
huiusmodi sectam ... damnatam et haereticam nuntiamus.
1.306 Boniface VIII, Bulla 'Antiquorum habet', 22 février 1300
868 467
Antiquorum habet fida relatio, quod accedentibus ad honorabilem basilicam
principis Apostolorum de Urbe concessae sunt magnae remissiones et indulgentiae
peccatorum. Nos igitur ... huiusmodi remissiones et
indulgentias omnes et singulas ratas et gratas habentes, ipsas auctoritate
Apostolica confirmamus et approbamus ... Nos de omnipotentis Dei misericordia
et eorundem Apostolorum eius meritis et auctoritate confisi, de fratrum
Nostrorum consilio et Apostolicae plenitudine potestatis omnibus ... ad basilicas
ipsas accedentibus reverenter, vere paenitentibus et confessis . . . in
huiusmodi praesenti et quolibet centesimo secuturo annis non solum plenam et
largiorem, immo plenissimam omnium suorum concedemus et concedimus veniam
peccatorum ...
1.307 Boniface VIII, Bulla 'Unam sanctam', 18 novembre 1302
870 468
Unam sanctam Ecelesiam catholicam et ipsam apostolicam urgente fide credere
cogimur et tenere, nosque hanc firmiter credimus et simpliciter confitemur,
extra quam nec salus est nec remissio peccatorum ...; quae unum corpus mysticum
repraesentat, cuius corporis caput Christus, Christi vero Deus. In qua 'unus Dominus, una fides et unum baptisma' (Eph 4, 5). Una nempe
fuit diluvii tempore arca Noe, unam Ecclesiam praefigurans, quae in uno cubito
consummata unum, Noe videlicet, gubernatorem habuit et rectorem, extra quam
omnia subsistentia super terram legimus fuisse deleta.
871 468
Hanc autem veneramur et unicam, dicente Domino in Propheta: Erue a framea,
Deus, animam meam, et de manu canis unicam meam' (Ps 21, 21). Pro anima enim, id est pro se ipso, capite simul oravit et corpore,
quod corpus unicam scl. Ecclesiam nominavit, propter sponsi, fidei, sacramentorum
et caritatis Ecclesiae unitatem. Haec est 'tunica' illa Domini 'inconsutilis'
(Jo 19, 23), quae scissa non fuit, sed sorte provenit.
872 468
Igitur Ecclesiae unius et unicae unum corpus, unum caput, non duo capita quasi
monstrum, Christus videlicet et Christi vicarius Petrus Petrique successor,
dicente Domino ipsi Petro: 'Pasce oves meas' (Io 21, 17). 'Meas', inquit, et
generaliter, non singulariter has vel illas: per quod commisisse sibi
intelligitur universas. Sive ergo Graeci sive alii se dicant Petro eiusque
successoribus non esse commissos: fateantur necesse est se de ovibus Christi
non esse, dicente Domino in Joanne, 'unum ovile, unum et unicum esse pastorem'
(Jo 10, 16).
873 469 In hac eiusque potestate duos esse gladios, spiritualem videlicet et temporalem,
evangelicis dictis instruimur (Provocatur ad Lc 22, 38 et Mt 26, 52) ... Uterque ergo est in potestate Ecclesiae, spiritualis scilicet gladius
et materialis. Sed is quidem pro Ecclesia, ille vero ab Ecclesia exercendus.
Ille sacerdotis, is manu regum et militum, sed ad nutum et patientiam
sacerdotis. Oportet autem gladium esse sub gladio, et temporalem auctoritatem
spirituali subiici potestati. ... Spiritualem et dignitate et nobilitate
terrenam quamlibet praecellere potestatem, oportet tanto clarius nos fateri,
quanto spiritualia temporalia antecellunt. ... Nam Veritate testante,
spiritualis potestas terrenam potestatem instituere habet, et iudicare, si bona
non fuerit. ... Ergo si deviat terrena potestas, iudicabitur a potestate spirituali;
sed, si deviat spiritualis minor, a suo superiore; si vero suprema, a solo Deo,
non ab homine poterit iudicari, testante Apostolo: 'Spiritualis homo iudicat
omnia, ipse autem a nemine iudicatur' (1 Cor 2, 15).
874 469 Est
autem haec auctoritas, etsi data sit homini et exerceatur per hominem, non
humana, sed potius divina potestas, ore divino Petro data, sibique suisque
successoribus in ipso Christo, quem confessus fuit petra firmata, dicente
Domino ipsi Petro: 'Quodcumque ligaveris' etc. (Mt 16, 19). Quicumque igitur
huic potestati a Deo sic ordinatae 'resistit, Dei ordinationi resistit' (Rom
13, 2), nisi duo, sicut Manichaeus, fingat esse principia, quod falsum et
haereticum iudicamus, quia, testante Moyse, non in principiis, sed 'in
principio caelum Deus creavit et terram' (cf. Gn 1, 1).
469 Porro subesse Romano Pontifici omni humanae creaturae declaramus,
dicimus, diffinimus omnino esse de necessitate salutis.
1.308 Benoît XI, Const. 'Inter cunctas sollicitudines',
1.309 17 février 1304
875 470
... Licet ... de necessitate non sit, iterum eadem confiteri peccata, tamen,
quia propter erubescentiam, quae magna est paenitentiae pars, ut eorundem
peccatorum iteretur confessio, reputamus salubre: districte iniungimus, ut
Fratres (Praedicatores et Minores) ipsi confitentes attente moneant, et in suis
praedicationibus exhortentur, quod suis sacerdotibus saltem semel confiteantur
in anno, asserendo, id ad animarum profectum procul dubio pertinere.
1.310 Concile de Vienne (oecum. XV; sous Clément V; 1311-1312);
1.311 Session III, 6 mai 1312; Constitution "Ad nostrum qui";
1.312 erreurs des Bégards et des Béguines sur l'état de perfection
891 471 (1) Quod homo in vita praesenti tantum et talem
perfectionis gradum potest acquirere, quod reddetur penitus impeccabilis et
amplius in gratia proficere non valebit: nam, ut dicunt, si quis semper posset
proficere, posset aliquis Christo perfectior inveniri.
892 472
(2) Quod ieiunare non oportet hominem nec orare, postquam gradum perfectionis
huiusmodi fuerit assecutus, quia tunc sensualitas est ita perfecte spiritui et
rationi subiecta, quod homo potest libere corpori concedere quidquid placet.
893 473
(3) Quod illi, qui sunt in praedicto gradu perfectionis et spiritu libertatis,
non sunt humanae subiecti oboedientiae, nec ad aliqua praecepta Ecclesiae
obligantur; quia (ut asserunt) 'ubi spiritus Domini, ibi libertas' (2 Cor 3,
17).
894 474
(4) Quod homo potest ita finalem beatitudinem secundum omnem gradum
perfectionis in praesenti assequi, sicut eam in vita obtinebit beata.
895 475
(5) Quod quaelibet intellectualis natura in se ipsa naturaliter est beata,
quodque anima non indiget lumine gloriae, ipsam elevante ad Deum videndum et eo
beate fruendum.
896 476
(6) Quod se in actibus exercere virtutum est hominis imperfecti, et perfecta
anima licentiat a se virtutes.
897 477
(7) Quod mulieris osculum, cum ad hoc natura non inclinet, est mortale
peccatum; actus autem carnalis, cum ad hoc natura inclinet, peccatum non est,
maxime cum tentatur exercens.
898 478
(8) Quod in elevatione corporis Jesu Christi non debent assurgere nec eidem
reverentiam exhibere: asserentes, quod esset imperfectioniseisdem, si a
puritate et altitudine suae contemplationis tantum descenderent, quod circa
ministerium (al.: mysterium) seu sacramentum Eucharistiae aut circa passionem
humanitatis Christi aliqua cogitarent.
899 478
(Censura:) Nos sacro approbante Concilio sectam ipsam cum praemissis erroribus
damnamus et reprobamus omnino inhibentes districtius, ne quis ipsos de cetero
teneat, approbet vel defendat.
1.313 Constitutio "Fidei Catholicae"
900 480
(De duabus naturis Christi.)
Fidei catholicae fundamento, praeter quod, teste Apostolo, nemo potest aliud
ponere (I Cor 3, 11), firmiter inhaerentes, aperte cum sancta matre Ecclesia
confitemur, unigenitum Dei Filium in iis omnibus, in quibus Deus Pater
exsistit, una cum Patre aeternaliter subsistentem, partes nostrae naturae simul
unitas, ex quibus ipse in se verus Deus exsistens fieret verus homo, humanum
videlicet corpus passibile et animam intellectivam seu rationalem, ipsum corpus
vere per se et essentialiter informantem, assumpsisse ex tempore in virginali
thalamo ad unitatem suae hypostasis et personae.
901 480
(De vulnere lateris Christi.)
Et quod in hac assumpta natura ipsum Dei Verbum pro omnium operanda salute non
solum affigi cruci et in ea mori voluit, sed etiam emisso iam spiritu perforari
lancea sustinuit latus suum, ut exinde profluentibus undis aquae et sanguinis
formaretur unica et immaculata ac virgo sancta mater Ecclesia, coniux Christi,
sicut de latere primi hominis soporati Eva sibi in coniugium est formata, ut
sic certae figurae primi et veteris Adae, qui secundum Apostolum 'est forma
futuri' (cf. Rom 5,14), in nostro novissimo Adam, id est Christo, veritas
responderet. Haec est, inquam, veritas, illius praegrandis aquilae vallata
testimonio, quam propheta vidit Ezechiel animalibus ceteris evangelicis
transvolantem, beati Iohannis videlicet, Apostoli et Evangelistae, qui
sacramenti huius rem gestam narrans et ordinem in Evangelio suo dixit: 'Ad
Iesum autem cum venissent, ut viderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius
crura, sed unus militum lancea latus eius aperuit, et continuo exivit sanguis
et aqua; et qui vidit, testimonium perhibuit, et verum est testimonium eius, et
ille scit, quia vera dicit, ut (et) vos credatis' (Io 19, 33 ss). Nos igitur ad
tam praeclarum testimonium ac sanctorum Patrum et Doctorum communem sententiam
apostolicae considerationis, ad quam dumtaxat haec declarare pertinet, aciem
convertentes, sacro approbante Concilio, declaramus, praedictum Apostolum et
Evangelistam Ioannem rectum in praemissis factae rei ordinem tenuisse,
narrando, quod Christo 'iam mortuo unus militum lancea latus eius aperuit'.
902 481
(De anima ut forma corporis.)
Porro doctrinam omnem seu positionem temere asserentem, aut vertentem in
dubium, quod substantia animae rationalis seu intellectivae vere ac per se
humani corporis non sit forma, velut erroneam ac veritati catholicae inimicam
fidei, praedicto sacro approbante Concilio reprobamus: definientes, ut cunctis
nota sit fidei sincerae veritas ac praecludatur universis erroribus aditus, ne
subintrent, quod quisquis deinceps asserere, defendere seu tenere pertinaciter
praesumpserit, quod anima rationalis seu intellectiva non sit forma corporis
humani per se et essentialiter, tamquam haereticus sit censendus.
903 482
(De effectu baptismi.)
Ad hoc baptisma unicum baptizatos omnes in Christo regenerans est, sicut unus
Deus ac fides unica ab omnibus fideliter confitendum, quod celebratum in aqua
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti credimus esse tam adultis quam
parvulis communiter perfectum remedium ad salutem.
904 483
Verum quia quantum ad effectum baptismi in parvulis reperiuntur doctores quidam
theologi opiniones contrarias habuisse, quibusdam ex ipsis dicentibus, per
virtutem baptismi parvulis quidem culpam remitti, sed gratiam non conferri,
aliis econtra asserentibus, quod et culpa iisdem in baptismo remittitur, et
virtutes ac informans gratia infunduntur quoad habitum (v. D. 410), etsi non
pro illo tempore quoad usum: Nos autem attendentes generalem efficaciam mortis
Christi, quae per baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem
secundam, quae dicit, tam parvulis quam adultis conferri in baptismo
informantem gratiam et virtutes, tanquam probabiliorem, et dictis Sanctorum et
doctorum modernorum theologiae magis consonam et concordem, sacro approbante
Concilio duximus eligendam.
1.314 Constitutio 'Ex gravi ad nos'
906 479
... Si quis in illum errorem inciderit, ut pertinaciter affirmare praesumat,
exercere usuras non esse peccatum, decernimus eum velut haereticum puniendum.
1.315 Constitutio 'Exivi de paradiso'
908
... Succrevit non parum scrupulosa quaestio inter fratres, videlicet: utrum ex
suae professione regulae obligentur ad arctum et tenuem sive pauperem usum
rerum, quibusdam ... dicentibus quod, sicut quoad dominium rerum habent ex voto
abdicationem arctissimam, ita ipsis quoad usum arctitudo maxima et exilitas est
indicta; aliis in contrarium asserentibus, quod ex professione sua ad nullum
usum pauperem qui non exprimatur in regula obligantur, licet teneantur ad usum
moderatum temperantiae, sicut et magis ex condecenti, quam ceteri christiani.
Volentes itaque conscientiarum praedictorum fratrum providere quieti ...,
declarando dicimus, quod fratres Minores ex professione suae regulae
specialiter obligantur ad arctos usus seu pauperes, qui in ipsorum regula
continentur, et eo obligationis modo, sub quo continet seu ponit regula dictos
usus. Dicere autem, sicut aliqui asserere perhibentur, quod haereticum sit,
tenere usum pauperem includi vel non includi sub voto evangelicae paupertatis,
praesumptuosum et temerarium iudicamus.
1.316 Jean XXII, Const. 'Gloriosam Ecclesiam', 23 janvier 1318
910 484 12... Praedicti temeritatis atque impietatis filii, ut
habet fide digna relatio, ad eam sunt mentis inopiam devoluti, quod adversus
praeclarissimam et saluberrimam christianae fidei veritatem impie sentiunt,
sacramenta Ecclesiae veneranda contemnunt et in gloriosum Ecclesiae Romanae
primatum, cunctis nationibus percellendum, ab ipso conterendi citius impetu
caeci furoris impingunt...
911 485
(1) 14. Primus itaque error, qui de istorum officina tenebrosa prorumpit, duas
fingit ecclesias, unam carnalem, divitiis pressam, effluentem divitiis (al.:
deliciis), sceleribus maculatam, cui Romanum praesulem aliosque inferiores
praelatos dominari asserunt; aliam spiritualem, frugalitate mundam, virtute
decoram, paupertate succinctam, in qua ipsi soli eorumque complices
continentur, cui etiam ipsi spiritualis vitae merito, si qua fides est
adhibenda mendaciis, principantur. ...
912 486
(2) 16. Secundus error, quo praedictorum insolentium conscientia maculatur,
venerabiles Ecclesiae sacerdotes aliosque ministros sic iurisdictionis et
ordinis (BullTau:-!) clamitat auctoritate desertos, ut nec sententias ferre,
nec sacramenta conficere, nec subiectum populum instruere valeant vel docere,
illos fingentes omni ecclesiastica potestate privatos, quos a sua perfidia
viderint alienos: quia apud ipsos solos (ut ipsi somniant) sicut spiritualis
vitae sanctitas, sic auctoritas perseverat, in qua re Donatistarum sequuntur
errorem...
913 487
(3) 18. Tertius istorum error in Waldensium errore coniurat, quoniam et ii et
illi in nullum eventum asserunt fore iurandum, dogmatizantes mortalis criminis
contagione pollui et poena teneri, quos contigerit iuramenti religione
constringi...
914 488
(4) 20. Quarta huiusmodi impiorum blasphemia de praedictorum Waldensium
venenato fonte prorumpens, sacerdotes rite etiam et legitime secundum formam
Ecclesiae ordinatos, quibuslibet tamen criminibus pressos, non posse conficere
vel conferre ecclesiastica sacramenta confingit...
915 489
(5) 22. Quintus error sic istorum hominum mentes obcaecat, ut Evangelium
Christi in se solis hoc in tempore asserant esse completum, quod hactenus (ut
ipsi somniant) obtectum fuerat, immo prorsus exstinctum...
916 490
24. Multa sunt alia, quae isti praesumptuosi homines contra coniugii venerabile
sacramentum garrire dicuntur, multa, quae de cursu temporum et fine saeculi
somniant, multa, quae de Antichristi adventu, quae iamiam instare asserunt,
flebili vanitate divulgant. Quae omnia, quia partim haeretica, partim insana,
partim fabulosa cognoscimus, damnanda potius cum suis auctoribus, quam stilo
prosequenda aut refellenda censemus...
1.317 Jean XXII, Const. 'Vas electionis', 24 juillet 1321
921 491
(1) Quod confessi fratribus, habentibus licentiam generalem audiendi
confessiones, tenentur eadem peccata, quae confessi fuerant, iterum confiteri
proprio sacerdoti.
922 492
(2) Quod stante Statuto (Cc. Lateran. IV, DS 812) 'Omnis utriusque sexus' edito
in concilio generali Romano (ita DenCh; al.: Romanus) Pontifex non potest
facere, quod parochiani non teneantur confiteri omnia peccata sua semel in anno
proprio sacerdoti, quem dicit esse parochialem curatum; immo nec Deus posset
hoc facere: quia, ut dicebat, implicat contradictionem.
923 493
(3) Quod Papa non potest dare generalem potestatem audiendi confessiones, immo
nec Deus, quin confessus habenti generalem licentiam teneatur iterum confiteri
suo proprio sacerdoti, quem dicit esse (ut praemittitur) parochialem curatum.
924 493
(Censura:) ... Comperimus, praemissos articulos doctrinam non sanam, sed
periculosam multum et veritati contrariam continere. Quos etiam articulos
omnes... magister Ioannes... revocavit... Omnes articulos et quemlibet eorum
tamquam falsos et erroneos et a doctrina sana devios auctoritate Apostolica
damnamus et reprobamus de fratrum Nostrorum consilio..., doctrinam ipsis
contrariam veram esse et catholicam asserentes...
1.318 Jean XXII, Ep. 'Nequaquam sine dolore' ad Armenios,
1.319 21 novembre 1321
925
(Docet Romana Ecclesia)... illorum vero animas, qui post sacramentum
baptismatis susceptum nullam omnino peccati maculam incurrerunt, illas etiam,
quae post contractam peccati maculam vel in suis manentes corporibus vel eisdem
exutae et purgatae, in caelum mox recipi.
926 493a
- Illorum autem animas, qui in mortali peccato vel cum solo originali decedunt,
mox in infernum descendere, poenis tamen ac locis disparibus puniendas.
1.320 Jean XXII, Const. 'Cum inter nonnullos', 12 novembre 1323
930 494 Cum inter nonnullos viros scholasticos saepe contingat in
dubium revocari, utrum pertinaciter affirmare, Redemptorem nostrum ac Dominum
Iesum Christum eiusque Apostolos in speciali non habuisse aliqua nec in communi
etiam, haereticum sit censendum, diversa et adversa etiam sentientibus circa
illud: Nos, huic concertationi finem imponere cupientes, assertionem huiusmodi
pertinacem - cum Scripturae sacrae, quae in plerisque locis ipsos nonnulla
habuisse asserit, contradicat expresse, ipsamque Scripturam sacram, per quam
utique fidei orthodoxae probantur articuli, quoad praemissa fermentum aperte
supponat continere mendacii, ac per consequens, quantum in ea est, eius in
totum fidem evacuans, fidem catholicam reddat, eius probationem adimens, dubiam
et incertam - deinceps erroneam fore censendam et haereticam, de fratrum
Nostrorum consilio hoc perpetuo declaramus edicto.
931 494
Rursus in posterum pertinaciter affirmare, quod Redemptori nostro praedicto
eiusque Apostolis, iis quae ipsos habuisse Scriptura sacra testatur, nequaquam
ius ipsis utendi competierit, nec illa vendendi seu donandi ius habuerint aut
ex ipsis alia acquirendi, quae tamen ipsos de praemissis fecisse Scriptura sacra
testatur seu ipsos potuisse facere supponit expresse; cum talis assertio
ipsorum usum et gesta evidenter includat, in praemissis non iusta: quod utique
de usu, gestis seu factis Redemptoris nostri Dei Filii sentire nefas est,
sacrae Scripturae contrarium et doctrinae catholicae inimicum: assertionem
ipsam pertinacem, de fratrum Nostrorum consilio, deinceps erroneam fore
censendam merito ac haereticam declaramus.
1.321 Jean XXII, Const. 'Licet iuxta doctrinam' ad episc. urbis
1.322 Worcester, 23 octobre 1327
941 495
(1) Quod illud, quod de Christo legitur in Evangelio beati Matthaei (17, 26),
quod ipse solvit tributum Caesari, quando staterem sumptum ex ore piscis illis
qui petebant didrachma iussit dari (dare), hoc facit non condescensive e
liberalitate sive pietate (suae pietatis), sed necessitate coactus. (Inde in
bulla ex mente Marsilii concluditur:) Quod omnia temporalia Ecclesiae subsunt
Imperatori, et ea potest accipere velut sua.
942 496
(2) Quod beatus Petrus Apostolus non plus auctoritatis habuit quam alii
Apostoli habuerunt (non fuit plus caput Ecclesiae quam quilibet aliorum
Apostolorum), nec aliorum Apostolorum fuit caput (-!). Item quod Christus
nullum caput dimisit Ecclesiae, nec aliquem suum vicarium fecit.
943 497
(3) Quod ad Imperatorem spectat, Papam corrigere, instituere et destituere ac
punire (corrigere Papam et punire, ac instituere et destituere).
944 498
(4) Quod omnes sacerdotes, sive sit Papa, sive archiepiscopus, sive sacerdos
simplex (quicumque), sunt ex institutione Christi auctoritatis et
iurisdictionis aequalis. (Sed quod unus habet plus
alio, hoc est secundum quod Imperator concessit plus vel minus et, sicut
concessit, revocare potest.)
945 499
(5) Quod (Papa vel) tota Ecclesia simul iuncta (sumpta) nullum hominem
(quantumcumque sceleratum) punire potest punitione coactiva, nisi concedat hoc
Imperator (nisi Imperator daret eis auctoritatem).
946 500
(Censura:) Articulos praedictos ... velut sacrae Scripturae contrarios et fidei
catholicae inimicos, haereticos, seu haereticales et erroneos, necnon et
praedictos Marsilium et Ioannem haereticoS, immo haeresiarchas fore manifestos
et notorios sententialiter declaramus.
1.323 Jean XXII, Const. 'In agro dominico', 27 mars 1329
1.324
950 Ex inquisitione... auctoritate... Coloniensis
archiepiscopi prius facta et tandem auctoritate Nostra in Romana curia renovata
comperimus, evidenter constare per confessionem eiusdem Ekardi, quod ipse
praedicavit, dogmatizavit et scripsit viginti sex articulos, tenorem qui
sequitur continentes:
951 501 (1) Interrogatus quandoque, quare
Deus mundum non prius pro duxerit, respondit tunc, sic nunc, quod Deus non
potuit primo (legendum: prius! Ita Echardus.) producere mundum, quia res non
potest agere, antequam sit; unde quam cito Deus fuit, tam cito mundum creavit.
952 502 (2) Item concedi potest mundum
fuisse ab aeterno.
953 503 (3) Item simul et semel, quando
Deus fuit, quando Filium sibi coaeternum per omnia coaequalem Deum genuit,
etiam mundum creavit.
954 504 (4) Item in omni opere, etiam
malo, malo, inquam, tam poenae quam culpae, manifestatur et relucet aequaliter
gloria Dei.
955 505 (5) Item vituperans quempiam
vituperio ipso peccato vituperii laudat Deum, et quo plus vituperat et gravius
peccat, amplius Deum laudat.
956 506 (6) Item Deum ipsum quis
blasphemando Deum laudat.
957 507 (7) Item quod petens hoc aut hoc,
malum petit et male, quia negationem boni et negationem Dei petit, et orat Deum
sibi negari.
958 508 (8) Qui non intendunt res, nec
honores, nec utilitatem, nec devotionem internam, nec sanctitatem, nec
praemium, nec regnum caelorum, sed omnibus his renuntiaverunt, etiam quod suum
est, in illis hominibus honoratur Deus.
959 509 (9) Ego nuper cogitavi, utrum ego
vellem aliquid recipere a Deo vel desiderare: ego volo de hoc valde bene deliberare,
quia ubi ego essem accipiens a Deo, ibi essem ego sub eo vel infra eum, sicut
unus famulus vel servus, et ipse sicut dominus in dando, et sic non debemus
esse in aeterna vita.
960 510 (10) Nos transformamur totaliter
in Deum et convertimur in eum; simili modo sicut in sacramento panis
convertitur in corpus Christi, sic ego convertor in eum, quod ipse operatur me
suum esse unum, non simile. Per viventem Deum verum
est, quod ibi nulla est distinctio.
961 511 (11) Quidquid Deus Pater dedit Filio
suo unigenito in humana natura, hoc totum dedit mihi. Hic nihil excipio, nec
unionem nec sanctitatem, sed totum dedit mihi sicut sibi.
962 512 (12) Quidquid dicit sacra
Scriptura de Christo, hoc etiam totum verificatur de omni bono et divino
homine.
963 513 (13) Quidquid proprium est divinae
naturae, hoc totum proprium est homini iusto et divino; propter hoc iste homo
operatur, quidquid Deus operatur, et creavit una cum Deo caelum et terram, et
est generator Verbi aeterni, et Deus sine tali homine nesciret quidquam facere.
964 514 (14) Bonus homo debet sic
conformare voluntatem suam voluntati divinae, quod ipse velit quidquid Deus
vult. Quia Deus vult aliquo modo me peccasse, nollem ego, quod ego peccata non
commisissem et haec est vera paenitentia.
965 515 (15) Si homo commisisset mille
peccata mortalia, si talis homo esset recte dispositus, non deberet velle se ea
non commisisse.
966 516 (16) Deus proprie non praecipit
actum exteriorem.
967 517 (17) Actus exterior non est
proprie bonus nec divinus, nec operatur ipsum Deus proprie neque parit.
968 518 (18) Afferamus fructum actuum non
exteriorum, qui nos bonos non faciunt, sed actuum interiorum, quos Pater in
nobis manens facit et operatur.
969 519 (19) Deus animas amat, non opus
extra.
970 520 (20) Quod bonus homo est
unigenitus Filius Dei.
971 521 (21) Homo nobilis est ille
unigenitus Filius Dei, quem Pater aeternaliter genuit.
972 522 (22) Pater generat me suum filium
et eundem filium. Quidquid Deus operatur, hoc est unum; propter hoc generat
ipse me suum filium sine omni distinctione.
973 523 (23) Deus est unus omnibus modis
et secundum omnem rationem, ita ut in ipso non sit invenire aliquam
multitudinem in intellectu vel extra intellectum. Qui enim
duo videt vel distinctionem videt, Deum non videt, Deus enim unus est extra
numerum et supra numerum nec ponit in unum (lege: numerum) cum aliquo. Sequitur
(scl. loco posteriore): nulla igitur distinctio in ipso Deo esse potest aut
intelligi.
974 524 (24) Omnis distinctio est a Deo
aliena, neque in natura neque in personis; probatur: quia natura ipsa est una
et hoc unum, et quaelibet persona est una et idipsum unum, quod natura.
975 525 (25) Cum dicitur: 'Simon,
diligis me plus his?' (Io 21, 15 s), sensus est, id est plus quam istos, et
bene quidem, sed non perfecte. In primo enim et secundo et (, in) plus et minus
et (-!) gradus est et ordo, in uno autem nec gradus est nec ordo. Qui igitur
diligit Deum plus quam proximum, bene quidem, sed nondum perfecte.
976 526 (26) Omnes creaturae sunt unum
purum nihil: non dico, quod sint quid modicum vel aliquid, sed quod sint unum
purum nihil.
Obiectum praeterea exstitit dicto Ekardo, quod praedicaverat alios duos
articulos sub his verbis:
977 527 (1) Aliquid est in anima, quod est
increatum et increabile; si tota anima esset talis, esset increata et
increabilis, et hoc est intellectus.
978 528 (2) Quod Deus non est bonus neque
melior neque optimus; ita male dico, quandocumque voco Deum bonum, ac si ego
album vocarem nigrum.
979 529 (Censura:) ... quia ... invenimus
primos quindecim memoratos articulos et duos etiam alios ultimos tam ex suorum
sono verborum quam ex suarum connexione sententiarum errorem seu labem haeresis
continere, alios vero undecim, quorum primus incipit 'Deus non praecipit' etc.
(prop. 16), reperimus nimis male sonare et multum esse temerarios de haeresique
suspectos, licet cum multis expositionibus et suppletionibus sensum catholicum
formare valeant vel habere: ne articuli huiusmodi seu contenta in eis corda
simplicium ... inficere valeant, ...
529 Nos ... praefatos quindecim primos articulos et duos alios ultimos tamquam
haereticos, dictos vero alios undecim tamquam male sonantes, temerarios, et
suspectos de haeresi, ac nihilominus libros quoslibet seu opuscula eiusdem
Ekardi, praefatos articulos seu eorum aliquem continentes, damnamus et
reprobamus expresse.
980 Porro ... volumus notum esse, quod, prout
constat per publicum instrumentum inde confectum, praefatus Ekardus in fine
vitae suae fidem catholicam profitens praedictos viginti sex articulos, quos se
praedicasse confessus exstitit, necnon quaecumque alia per eum scripta et docta
..., quae possent generare in mentibus fidelium sensum haereticum vel erroneum
ac verae fidei inimicum, quantum ad illum sensum revocavit ac etiam reprobavit
..., determinationi Apostolicae Sedis et Nostrae tam se quam scripta sua et
dicta omnia summittendo.
Jean XXII, Bulla 'Ne super
his', 3 décembre 1334
990 Ne
super his (hiis), quae de animabus purgatis separatis a corporibus (an citra
resumptionem corporum divinam essentiam illa visione, videlicet quam vocat
facialem Apostolus, videant) tam per Nos quam per nonnullos alios in praesentia
Nostra recitando sacram Scripturam ac originalia dicta Sanctorum vel alias
ratiocinando saepius dicta sunt, aliter quam per Nos dicta et intellecta
fuerint et intelligantur ac dicantur, auribus valeant fidelium inculcari, ecce
quod Nostram intentionem, quam cum sancta Ecclesia catholica circa haec habemus
et habuimus, serie praesentium ut sequitur declaramus.
991 Fatemur
siquidem et credimus, quod animae purgatae separatae a corporibus sunt in
caelo, caelorum regno et paradiso et cum Christo in consortio angelorum
congregatae et vident Deum de communi lege ac divinam essentiam facie ad faciem
clare, in quantum status et condicio compatitur animae separatae. Si vero alia
vel aliter circa materiam huiusmodi per Nos dicta fuerint quoquomodo, illa in
habitu fidei catholicae diximus ac recitando et conferendo dixisse asserimus et
volumus esse dicta. Insuper si qua alia sermocinando, conferendo, dogmatizando,
docendo seu alio quovis modo diximus circa ea quae fidem concernunt catholicam,
sacram Scripturam aut bonos mores, ea in quantum sunt consona fidei catholicae,
determinationi Ecclesiae, sacrae Scripturae ac bonis moribus, approbamus, alias
autem illa haberi volumus pro non dictis, et ea minime approbamus, sed in
quantum essent a praemissis fide catholica, determinatione Ecclesiae, sacra
Scriptura vel bonis moribus aut aliquo ipsorum dissonantia, reprobamus et
nihilominus omnia dicta et scripta Nostra de quacumque materia ubicumque et in
quocumque loco ac in quocumque statu, quem habemus vel habuerimus hactenus,
submittimus determinationi Ecclesiae ac successorum Nostrorum.
1.325 Benoît XII, Const. 'Benedictus Deus', 29 janvier 1336
1000 530 (Visio Dei beatifica.)
Hac in perpetuum valitura Constitutione auctoritate Apostolica diffinimus: quod
secundum communem Dei ordinationem animae sanctorum omnium (hominum), qui de hoc
mundo ante D'ni N. Iesu Christi passionem decesserunt, nec non sanctorum
Apostolorum, martyrum, confessorum, virginum et aliorum fidelium defunctorum
post sacrum ab eis Christi baptisma susceptum, in quibus nihil purgabile fuit,
quando decesserunt, nec erit, quando decedent etiam in futurum, vel si tunc
fuerit aut erit aliquid purgabile in eisdem, cum post mortem suam fuerint
purgatae, ac quod animae puerorum eodem Christi baptismate renatorum et
baptizandorum cum fuerint baptizati, ante usum liberi arbitrii decedentium, mox
post mortem suam et purgationem praefatam in illis, qui purgatione huius modi
indigebant, etiam ante resumptionem suorum corporum et iudicium generale post
ascensionem Salvatoris Domini nostri Iesu Christi in caelum, fuerunt, sunt et erunt
in caelo, caelorum regno et paradiso caelesti cum Christo, sanctorum Angelorum
consortio congregatae, ac post Domini Jesu Christi passionem et mortem viderunt
et vident divinam essentiam visione intuitiva et etiam faciali, nulla mediante
creatura in ratione obiecti visi se habente, sed divina essentia immediate se
nude, clare et aperte eis ostendente, quodque sic videntes eadem divina
essentia perfruuntur, necnon quod ex tali visione et fruitione eorum animae,
qui iam decesserunt, sunt vere beatae et habent vitam et requiem aeternam, et
etiam (animae) illorum, qui postea decedent, eandem divinam videbunt essentiam
ipsaque perfruentur ante iudicium generale;
1001 530 ac quod visio huiusmodi divinae essentiae eiusque fruitio actus fidei et spei in eis evacuant,
prout fides et spes propri(a)e theologicae sunt virtutes; quodque, postquam
inchoata fuerit vel erit talis intuitiva ac facialis visio et fruitio in
eisdem, eadem visio et fruitio sine aliqua intercisione (intermissione) seu
evacuatione praedictae visionis et fruitionis continuata exstitit et
continuabitur usque ad finale iudicium et ex tunc usque in sempiternum.
1002 531
(Infernum. - Iudicium generale.)
Diffinimus insuper, quod secundum Dei ordinationem communem animae decedentium
in actuali peccato mortali mox post mortem suam ad inferna descendunt, ubi
poenis infernalibus cruciantur, et quod nihilominus in die iudicii omnes
homines 'ante tribunal Christi' cum suis corporibus comparebunt, reddituri de
factis propriis rationem, 'ut referat unusquisque propria corporis, prout
gessit, sive bonum sive malum' (2 Cor 5, 10).
1.326 Benoît XII, Libellus " Cum dudum " aux Arméniens, 1341
1006 532 4. Item quod Armeni dicunt et tenent, quod peccatum
primorum parentum personale ipsorum tam grave fuit, quod omnes eorum filii
semine eorum propagati usque ad Christi passionem merito dicti peccati
personalis ipsorum damnati fuerunt et in inferno post mortem detrusi, non
propter hoc, quod ipsi ex Adam aliquod peccatum originale contraxerint, cum
dicant pueros nullum omnino habere originale peccatum, nec ante Christi
passionem nec post; sed dicta damnatio ante Christi passionem eos sequebatur
ratione gravitatis peccati personalis, quod commiserunt Adam et Eva,
transgrediendo divinum praeceptum is datum: sed post Domini passionem, in qua
peccatum primorum arentum deletum fuit, pueri, qui nascuntur ex filiis Adam, non
sunt uamnationi addicti, nec in inferno ratione dicti peccati sunt detrudendi,
quia Christus totaliter peccatum primorum parentum delevit in sua passione.
1007 533
5. Item quod quidam magister Armenorum vocatus Mechit(a)riz, qui interpretatur
paraclitus, de novo introduxit et docuit, quod anima humana filii propagatur ab
anima patris sui, sicut corpus a corpore, et angelus etiam unus ab alio, quia
cum anima humana rationalis exsistens, et angelus exsistens intellectualis
naturae, sint quaedam lumina spiritualia, ex se ipsis propagant alia lumina
spiritualia...
1008 534
6. Item dicunt Armeni, quod animae puerorum, qui nascuntur ex christianis
parentibus post Christi passionem, si moriantur antequam baptizentur, vadunt ad
paradisum terrestrem, in quo fuit Adam ante peccatum; animae vero puerorum, qui
nascuntur ex parentibus non christianis post Christi passionem et moriuntur
sine baptismo, vadunt ad loca, ubi sunt animae parentum ipsorum...
1009 8. Item
Armeni dicunt quod animae puerorum baptizatorum et animae multum perfectorum
hominum post generale (!) iudicium intrabunt in regnum caelorum, ubi carebunt
omni malo poenali huius vitae. ... Non tamen videbunt Dei essentiam, quia nulla
creatura eam videre potest; sed videbunt claritatem Dei, quae ab eius essentia
emanat, sicut lux solis emanat a sole et tamen non est sol.
1010 535
17. Item quod Armeni communiter tenent, quod in alio saeculo non est
purgatorium animarum, quia, ut dicunt, si christianus confiteatur peccata sua,
omnia peccata eius et poenae peccatorum ei dimittuntur. Nec
etiam ipsi orant pro defunctis, ut eis in alio saeculo peccata dimittantur, sed
generaliter orant pro omnibus mortuis, sicut pro beata Maria, Apostolis. ...
1011 536
18. Item quod Armeni credunt et tenent, quod Christus descendit de caelo et
incarnatus fuit propter hominum salutem non pro eo, quod filii propagati ex
Adam et Eva post peccatum eorum ex eis contrahant originale peccatum, a quo per
Christi incarnationem et mortem salventur, cum nullum tale peccatum dicant esse
in filiis Adae: sed dicunt quod Christus propter salutem hominum est incarnatus
et passus, quia per suam passionem filii Adam, qui dictam passionem
praecesserunt, fuerunt liberati ab inferno, in quo erant non ratione originalis
peccati quod in eis esset, sed ratione gravitatis peccati personalis primorum
parentum. Credunt etiam, quod Christus propter salutem puerorum qui nati
fuerunt post eius passionem, incarnatus fuit et passus, quia per suam passionem
destruxit totaliter infernum. ...
1012 537
19. ... in tantum dicunt (Armeni), quod (dicta) concupiscentia carnis est
peccatum et malum, quod parentes etiam christiani, quando matrimonialiter
concumbunt, committunt peccatum..., quia actum matrimonialem dicunt esse
peccatum et etiam matrimonium. ...
1013 538
40. Alii vero dicunt, quod episcopi et presbyteri Armenorum nihil faciunt ad
peccatorum remissionem nec principaliter nec ministerialiter sed solus Deus
peccata remittit: nec episcopi vel presbyteri adhibentur ad faciendam dictam
peccatorum remissionem, nisi quia ipsi acceperunt potestatem loquendi a Deo et
ideo, cum absolvunt, dicunt: 'Deus dimittat tibi peccata tua'; vel: 'Ego
dimitto tibi peccata tua in terra et Deus dimittat tibi in caelis'.
1014 539
42. Item Armeni dicunt et tenent, quod sola Christi passio sine omni alio Dei
dono, etiam gratificante, sufficit ad peccatorum remissionem: nec dicunt, quod
ad peccatorum remissionem faciendam requiratur gratia Dei gratificans, vel
iustificans, nec quod in sacramentis novae legis detur gratia gratificans.
540 48. Item Armeni dicunt et tenent, quod, si Armeni committant semel
quodcunque crimen, quibusdam exceptis, ecclesia eorum potest absolvere eos,
quantum ad culpam et poenam de dictis criminibus: sed si aliquis postea
committeret iterum dicta crimina, absolvi non posset per eorum ecclesiam.
1015 541
49. Item dicunt, quod si aliquis... accipiat tertiam (uxorem), vel quartam et
deinceps, non potest absolvi per eorum ecclesiam, quia dicunt, quod tale
matrimonium fornicatio est. ...
1016 542
58. Item quod Armeni dicunt et tenent, quod ad hoc, quod sit baptismus verus,
ista tria requiruntur, scilicet aqua, chrisma... et Eucharistia; ita quod, si
aliquis baptizaret in aqua aliquem dicendo: 'Ego te baptizo in nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti, Amen', et postea non inungeretur (dicto) chrismate,
non esset baptismus. Si etiam non daretur ei Eucharistiae sacramentum,
baptizatus non esset. ...
543 64. Item Catholicon
minoris Armeniae dicit, quod sacramentum confirmationis nihil valet, et si
valet aliquid, ipse dedit licentiam presbyteris suis, ut idem sacramentum
conferant.
1017 66. Item
omnes Armeni communiter dicunt et tenent, quod per verba posita in canone
Missae, quando dicitur per sacerdotem 'Accepit panem et gratias agens fregit et
dedit suis sanctis electis et recumbentibus discipulis dicens: Accipite et
manducate ex hoc omnes, hoc est Corpus meum ...; similiter et calicem accipiens
... dicens: Accipite et bibite ex hoc omnes, hic est Sanguis meus ... in
remissionem peccatorum' non conficitur nec ipsi conficere intendunt Corpus et
Sanguinem Christi, sed solum dicunt verba recitative, recitando scilicet quod
Dominus fecit, quando sacramentum instituit. Et post dicta verba dicit sacerdos
multas orationes positas in eorum canone, et post dictas orationes venit ad
locum, ubi sic in eorum canone dicitur: 'Adoramus, supplicamus et petimus a te,
benigne Deus, mitte in nobis et in hoc propositum donum, coessentialem tibi
Spiritum Sanctum, per quem panem benedictum Corpus veraciter efficies Domini
nostri et Salvatoris Jesu Christi' - et dicta verba dicit sacerdos ter, deinde
dicit sacerdos super calicem et vinum benedictum: 'Sanguinem veraciter efficies
D'ni N. et Salvatoris Jesu Christi', et per haec verba (sic dictae 'Epiclesis')
credunt, quod conficiantur Corpus Christi et Sanguis.
1018 544
67. Item quod Armeni non dicunt, quod post dicta verba consecrationis panis et
vini sit facta transsubstantiatio panis et vini in verum corpus Christi et
sanguinem, quod natum fuit de Virgine Maria et passum et resurrexit; sed tenent,
quod illud sacramentum sit exemplar vel similitudo aut figura veri corporis et
sanguinis Domini: ... propter quod ipsi sacramentum Altaris non vocant corpus
et sanguinem Domini, sed hostiam vel sacrificium vel communionem. ...
1019 545
68. Item Armeni dicunt et tenent, quod si presbyter vel episcopus ordinatus
committat fornicationem, etiam in secreto, perdit potestatem conficiendi et
ministrandi omnia sacramenta. ...
1020 546
70. Item Armeni non dicunt nec tenent, quod sacramentum Eucharistiae digne
susceptum operetur in suscipiente peccatorum remissionem, vel poenarum
debitarum peccato relaxationem, vel quod per ipsum detur gratia Dei vel eius
augmentum: sed ... corpus Christi intrat in eius corpus et in ipsum
convertitur, sicut alia alimenta convertuntur in alimentato. ...
547 92. Item quod apud Armenos non sunt nisi tres ordines, scl.
acolythatus, diaconatus et presbyteratus : quos ordines conferunt episcopi
promissa vel accepta pecunia. Et eodem modo dicti ordines presbyteratus et
diaconatus confirmantur, scl. per manus impositionem, dicendo quaedam verba hoc
solummodo mutato, quod in ordinatione diaconi exprimitur ordo diaconatus, et in
ordinatione presbyteri ordo presbyteratus. Nullus autem episcopus apud eos
potest ordinare alium episcopum nisi solus Catholicon.
548 95. Item quod Catholicon minoris Armeniae dedit potestatem cuidam
presbytero, ut posset ordinare in diaconos, quos vellet de subiectis. ...
549 109. Item quod apud Armenos nullus punitur de quocunque errore, quem
teneat ...
1.327 Clément VI, Bulla iubilaei 'Unigenitus Dei Filius', 27 janvier
1.328 1343
1025 550
Unigenitus Dei Filius... 'factus nobis a Deo sapientia, iustitia, sanctificatio
et redemptio' (cf. I Cor 1, 30), 'non per sanguinem hircorum aut vitulorum, sed
per proprium sanguinem introivit semel in sancta, aeterna redemptione inventa'
(Hebr 9, 12). 'Non enim corruptibilibus auro et argento, sed sui ipsius agni
incontaminati et immaculati pretioso sanguine nos redemit' (cf. I Petr 1, 18
s), quem in ara crucis innocens immolatus non guttam sanguinis modicam, quae
tamen propter unionem ad Verbum pro redemptione totius humani generis
suffecisset, sed copiose velut quoddam profluvium noscitur effudisse ita, ut 'a
planta pedis usque ad verticem capitis nulla sanitas' (cf. Is 1, 6) inveniretur
in ipso. Quantum ergo exinde, ut nec supervacua inanis aut superflua tantae
effusionis miseratio redderetur, thesaurum militanti Ecclesiae acquisivit,
volens suis thesaurizare filiis pius Pater, ut sic sit 'infinitus thesaurus
hominibus, quo qui usi sunt, Dei amicitiae participes sunt effecti' (cf. Sap 7,
14).
1026 551
Quem quidem thesaurum... per beatum Petrum caeli clavigerum, eiusque
successores, suos in terris vicarios, commisit fidelibus salubriter
dispensandum, et pro piis ac rationabilibus causis, nunc pro totali, nunc pro
partiali remissione poenae temporalis pro peccatis debitae, tam generaliter,
quam specialiter (prout cum Deo expedire cognoscerent), vere paenitentibus et
confessis misericorditer applicandum.
1027 552
Ad cujus quidem thesauri cumulum Beatae Dei Genitricis omniumque electorum a
primo justo usque ad ultimum merita adminiculum praestare noscuntur; de cujus
consumptione seu minutione non est aliquatenus formidandum, tam propter
infinita Christi (ut praedictum est) merita, quam pro eo, quod quanto plures ex
ejus applicatione trahuntur ad justitiam, tanto magis acrrescit ipsorum cumulus
meritorum;
1.329 Clément VI, Schedula revocationis Parisiis praestitae,
1.330 25 novembre 1347; Errores philosophici Nicolai de Ultricuria
1028 553
1. ... Quod de rebus per apparentia naturalia quasi nulla certitudo potest
haberi; illa tamen modica potest in brevi haberi tempore, si homines convertant
intellectum suum ad res, et non ad intellectum Aristotelis et commentatoris.
1029 554
2. ... Quod non potest evidenter evidentia praedicta ex una re inferri vel
concludi alia res, vel ex non-esse unius non-esse alterius.
1030 555
3. ... Quod propositiones: 'Deus est', 'Deus non est', penitus idem
significant, licet alio modo.
1031 556 9.
... Quod certitudo evidentiae non habet gradus.
1032 557
10. ... Quod de substantia materiali alia ab anima nostra non habemus
certitudinem evidentiae.
1033 558
11. ... Quod excepta certitudine fidei non erat alia certitudo nisi certitudo
primi principii vel quae in primum principium potest resolvi.
1034 559
14. ... Quod nescimus evidenter, quod alia a Deo possint esse causa alicuius
effectus - quod aliqua causa causet efficienter, quae non sit Deus - quod
aliqua causa efficiens naturalis sit vel esse possit.
1035 560
15. ... Quod nescimus evidenter, utrum aliquis effectus sit vel esse possit
naturaliter productus.
1036 561
17. ....Quod nescimus evidenter, quod in aliqua productione concurrat
subiectum.
1037 562
21. ...Quod quacumque re demonstrata nullus scit evidenter, quin excedat
nobilitate omnes alias.
1038 563
22. ...Quod quacumque re demonstrata nullus scit evidenter, quin ipsa sit Deus,
si per Deum intelligamus ens nobilissimum.
1039 564
25. ...Quod aliquis nescit evidenter, quin ista possit rationabiliter concedi:
'Si aliqua res est producta, Deus est productus'.
1040 565
26. ... Quod non potest evidenter ostendi, quin quaelibet res sit aeterna.
1041 566
30. ... Quod istae consequentiae non sunt evidentes: 'Actus intelligendi est:
ergo intellectus est. Actus volendi est: igitur voluntas est'.
1042 567
31. ... Quod non potest evidenter ostendi, quin omnia, quae apparent, sint
vera.
1043 568
32. ... Quod Deus et creatura non sunt aliquid.
1044 39. ...
Quod universum est perfectissimum secundum se et secundum omnes partes suas, et
quod nulla imperfectio potest esse in toto nec in partibus, et propter hoc
oportet tam totum quam partes esse aeterna nec transire de non-esse in esse,
nec e converso, quia ad istud sequitur necessario in universo vel in partibus
eius imperfectio.
1045 569
40. ... Quod quidquid est in universo, est melius ipsum quam non ipsum.
1046 42. ...
Quod praemiatio bonorum et punitio malorum per hoc fit, quia quando corpora
atomalia segregantur, remanet quidam spiritus, qui dicitur intellectus, et
alius, qui dicitur sensus, et isti spiritus, sicut in bono se habebant in
optima dispositione, sic se habebunt infinities secundum quod illa individua
infinities congregabuntur, et sic in hoc bonus praemiabitur, malus autem
punietur, quia infinities, quando iterabitur congregatio suorum atomalium,
habebit semper suam malam dispositionem. Vel potest, dicit
(Nicolaus de U.), aliter poni, quia illi duo spiritus bonorum, quando dicitur
corrumpi suppositum eorum, fiunt praesentes alteri supposito constituto ex
atomis perfectioribus. Et tunc, cum tale suppositum sit
maioris flexionis et perfectionis, idcirco intelligibilia magis quam prius
veniunt ad eos.
1047 43. ...
Quod esse corruptibile includit repugnantiam et contradictionem.
1048 570
53. ... Quod hoc est primum principium et non aliud: 'Si aliquid est, aliquid
est'.
1049 58. ...
Quod Deus potest praecipere rationali creaturae quod habeat ipsum odio, et ipsa
oboediens plus meretur quam si ipsum diligeret ex praecepto, quoniam hoc
faceret cum maiori conatu et magis contra propriam inclinationem.
1.331 Clément VI, Ep. 'Super quibusdam' ad (Mekhithar =)
1.332 Consolatorem, Catholicon Armeniorum, 29 septembre 1351
1050 570a
... Quaerimus:
1., si creditis tu et ecclesia Armenorum, quae tibi obedit, omnes illos, qui in
baptismo eandem fidem catholicam receperunt, et postmodum a communione fidei
eiusdem Ecclesiae Romanae, quae una sola catholica est, recesserunt vel
recedent in futurum esse schismaticos et haereticos, si pertinaciter divisi a
fide ipsius Romanae Ecclesiae perseverent.
1051 570b
2., petimus, si creditis tu et Armeni tibi obedientes, quod nullus homo
viatorum extra fidem ipsius Ecclesiae et obedientiam Pontificum Romanorum
poterit finaliter salvus esse.
1052 570c
In secundo vero capitulo ... quaerimus:
1., si credidisti, credis vel credere es paratus cum ecclesia Armenorum, quae
tibi obedit, quod beatus Petrus plenissimam potestatem iurisdictionis acceperit
super omnes fideles Christianos a Domino Iesu Christo: et quod omnis potestas
iurisdicticnis, quam in certis terris et provinciis et diversis partibus orbis
specialiter et particulariter habuerunt Judas Thaddaeus et ceteri Apostoli,
subiecta fuerit plenissime auctoritati et potestati, quam super quoscumque in
Christum credentes in omnibus partibus orbis beatus Petrus ab ipso Domino Iesu
Christo accepit: et quod nullus Apostolus vel quicumque alius super omnes
Christianos nisi solus Petrus plenissimam potestatem accepit.
1053 570d
2., si credidisti, tenuisti vel credere ac tenere paratus es cum Armenis tibi
subiectis, quod omnes Romani Pontifices, qui beato Petro succedentes canonice
intraverunt et canonice intrabunt, ipsi beato Petro Romano Pontifici
successerint et succedent in eadem plenitudine, iurisdictione potestatis, quam
ipse beatus Petrus accepit a Domino Jesu Christo super totum et universum
corpus Ecclesiae militantis.
1054 570e
3., si credidistis et creditis tu et Armeni tibi subiecti, Romanos Pontifices
qui fuerunt, et Nos qui sumus Pontifex Romanus, ac illos qui in posterum successive
erunt, tamquam legitimos et potestate plenissimos Christi vicarios, omnem
potestativam iurisdictionem, quam Christus ut caput conforme in humana vita
habuit, immediate ab ipso Christo super totum ac universum corpus militantis
Ecclesiae accepisse.
1055 570f 4., si credidisti et credis, quod omnes
Romani Pontifices qui fuerunt, Nos qui sumus, et alii qui erunt in posterum, ex
plenitudine potestatis et auctoritatis praemissae potuerunt, possumus et
poterunt immediate per Nos et eos de omnibus tamquam de iurisdictione Nostra ac
eorum subditis iudicare et ad iudicandum quoscumque voluerimus ecclesiasticos
iudices constituere et delegare.
1056 570g
5., Si credidisti et credis, quod in tantum fuerit, sit et erit suprema et
praeeminens auctoritas et iuridica potestas Romanorum Pontificum qui fuerunt,
Nostri qui sumus, et illorum qui in posterum erunt, ut a nemine iudicari
potuerint, potuerimus neque in posterum poterunt; sed soli Deo iudicandi
servati fuerint, servemur et servabuntur: et quod a sententiis et iudiciis
Nostris non potuerit neque possit nec poterit ad aliquem iudicem alium
appellari.
1057 570h
6., si credidisti et adhuc credis, plenitudinem potestatis Romani Pontificis se
extendere in tantum, quod patriarchas, catholicon, archiepiscopos, episcopos,
abbates et quoscumque praelatos alios de dignitatibus, in quibus fuerint
constituti, possit ad alias dignitates maioris vel minoris iurisdictionis
transferre, vel exigentibus eorum criminibus ipsos degradare et deponere,
excommunicare et Satanae tradere (cf. 1 Cor 5, 5).
1058 570i
7., si credidisti et adhuc credis, pontificalem auctoritatem non posse nec
debere subici cuicumque imperiali et regali aut alteri saeculari potestati
quantum ad institutionem iudicialem, correctionem vel destitutionem.
1059 570k
8., si credidisti et credis, Romanum Pontificem solum posse sacros generales
canones condere, plenissimam indulgentiam dare visitantibus limina Apostolorum
Petri et Pauli vel ad Terram Sanctam accedentibus, aut quibuscumque fidelibus
vere et plene paenitentibus et confessis.
1060 570l
9, si credidisti et credis, omnes, qui se contra fidem Romanae Ecclesiae
erexerunt et in finali impaenitentia mortui fuerunt, damnatos fuisse et ad
perpetua infernorum supplicia descendisse.
1061 570
10., si credidisti et adhuc credis, Romanum Pontificem circa administrationem
sacramentorum Ecclesiae, salvis semper illis, quae sunt de integritate et
necessitate sacramentorum, posse diversos ritus ecclesiarum Christi tolerare,
et etiam concedere, ut serventur.
1062 570
11., si credidisti et credis, Armenos, qui Romano Pontifici in diversis
partibus orbis obediunt et formas et ritus Romanae Ecclesiae in administratione
sacramentorum et in ecclesiasticis officiis, ieiuniis et aliis caerimoniis
studiose et cum devotione observant, bene agere et illa agendo vitam aeternam
mereri.
1063 570
12., si credidisti et credis, neminem de dignitate episcopali ad
archiepiscopalem, patriarchalem vel catholicon posse transferri auctoritate
propria, nec etiam auctoritate cuiuscumque principis saecularis, sive rex
fuerit sive imperator, vel quicumque alius fultus qualicumque potestate et
dignitate terrena.
1064 570
13., si credidisti et adhuc credis, solum Romanum Pontificem, dubiis
emergentibus circa fidem catholicam, posse per determinationem authenticam, cui
sit inviolabiliter adhaerendum finem imponere, et esse verum et catholicum
quidquid ipse auctoritate clavium sibi traditarum a Christo determinat esse
verum, et quod determinat esse falsum et haereticum, sit (sic) censendum.
1065 570
14., si credidisti et credis, Novum et Vetus Testamentum in omnibus libris,
quos Romanae Ecclesiae nobis tradidit auctoritas, veritatem indubiam per omnia
continere...
1066 570
... Quaerimus, si credidisti et credis, purgatorium esse, ad quod descendunt
animae decedentium in gratia, quae nondum per completam paenitentiam de suis
satisfecerunt peccatis.
1067 570
Item si credidisti et credis, quod igne crucientur ad tempus, et quod mox
purgatae, etiam citra diem iudicii, ad veram et aeternam beatitudinem
perveniant, quae in faciali Dei visione et dilectione consistit.
1068 571
Responsiones dedisti, quae nos inducunt, ut a te sequentia requiramus:
1. de consecratione chrismatis, si credis, quod per nullum sacerdotem, qui non
est episcopus, chrisma potest rite et debite consecrari.
1069 572
2., si credis, quod sacramentum confirmationis per alium quam per episcopum non
potest ex officio ordinarie ministrari.
1070 573
3., si credis, quod solum per Romanum Pontificem, plenitudinem potestatis
habentem, possit dispensatio sacramenti confirmationis presbyteris, qui non
sunt episcopi, committi.
1071 574
4., si credis, quod chrismati per quoscumque sacerdotes, qui non sunt episcopi
neque a Romano Pontifice super hoc commissionem seu concessionem aliquam receperunt,
iterum per episcopum vel episcopos sint chrismandi.
1072 574a
Post praedicta omnia, mirari cogimur vehementer, quod in quadam Epistola quae
incipit 'Honorabilibus in Christo Patribus' subtrahis de LIII primis capitulis
capitula XIV:
1. Quod Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio.
1073 574a
3. Quod parvuli ex primis parentibus contrahunt originale peccatum.
1074 574a
6. Quod animae ex toto purgatae separatae a suis orporibus manifeste Deum
vident.
1075 574a
9. Quod animae decedentium in mortali peccato in infernum descendant.
1076 574a
12. Quod baptismus deleat originale et actuale peccatum.
1077 574a
13. Quod Christus non destruxit descendendo ad inferos inferiorem infernum.
1078 574a
15. Quod angeli a Deo fuerunt creati boni.
1079 574a
30. Quod effusio sanguinis animalium nullam operatur remissionem peccatorum.
1080 574a
32. Quod non iudicent comestores piscium et olei in diebus ieiuniorum.
1081 574a
39. Quod in Ecclesia catholica baptizati, si efficiantur infideles et post
modum convertantur, non sunt iterum baptizandi.
1082 574a
40. Quod parvuli ante octavum diem possunt baptizari, et quod baptismus non
potest esse in liquore alio quam in vera aqua.
1083 574a
42 Quod corpus Christi post verba consecrationis sit idem numero quod corpus
natum de Virgine et immolatum in cruce.
1084 574a
45 Quod nullus, etiam sanctus, corpus Christi potest conficere nisi sit
sacerdos.
1085 574a
46 Quod est de necessitate salutis, confiteri proprio sacerdoti vel de licentia
eius, omnia peccata mortalia perfecte et distincte.
1.333 Bienheureux Urbain V, Schedula revocationis Dionysio Foullechat
1.334 iniunctae, vi Const. 'Ex supernae clementiae', 23 dec. 1368
1.335 a) Cedula (primae) revocationis (31 janvier 1365)
1087 575 (Art. 4, conclusio 3) Quod haec benedicta, immo superbenedicta
lex et dulcissima, videlicet lex amoris ... omnem aufert proprietatem et
dominium ...: - revoco tamquam falsam, erroneam et haereticam, quia Christus et
Apostoli illam legem perfectissime tenuerunt, et multi alii statuum diversorum
legem hanc ... tenuerunt ..., qui proprietatem et dominium habuerunt ...
1088
(Correlarium 1) Quod haec lex (amoris) desponsat duo pronomina possessiva,
videlicet 'meum' et 'tuum' ... - (Corr. 2) Quod non minus facit omnia communia
perfecta caritas quam extrema necessitas ... - Dico nunc, quod ista duo
correlaria, ut sequuntur ex praedicta conclusione, sunt falsa.
1089 (Corr. 4)
Quod hanc legem dedit Christus discipulis suis principaliter ad actualiter
exsequendum, non solum habitualiter... - Istud correlarium intelligendo hanc
legem amoris ut auferentem omnem proprietatem et dominium, sicut conclusio
dicit, sic intellectum reputo falsum, erroneum et haereticum et contra
determinationem Ecclesiae ...
1090 576
(Concl. 4) Quod actualis abdicatio cordialis voluntatis et temporalis
potestatis, dominii seu auctoritatis, statum perfectissimum ostendit et efficit
... - Istam universaliter intellectam reputo falsam, erroneam et haereticam...
1091 577
1091 (Corr.1) Quod Christus non abdicasse huiusmodi possessionem et ius in temporalibus,
non habetur ex nova lege, immo potius oppositum (cf. Mt 8, 20). - (Corr. 2)
Quod hanc legem pro regula perfectionis Christus docuit et exemplo firmavit...
- Ista duo correlaria revoco tamquam falsa, erronea et haeretica, et contra
determinationem Decretalis domini Ioannis papae XXII, quae incipit 'Quia
quorumdam'.
1092 (Corr. 4)
Quod abdicatio rerum temporalium secundum animi praeparationem nullam aut valde
imperfectam et fragilem ostendit et efficit perfectionem ...: - revoco tamquam
falsum et scandalosum.
1093
Respondendo (cuidam baccalario dicenti)... quod Christus talia non abdicavit,
illud negavi, et dixi, quod Christus nihil sibi retinuit. - Ista duo dicta
revoco tamquam falsa et haeretica, quia Christus loculos habuit propter
infirmos, a fidelibus oblata conservans...
1094 (Correl.
ultimum) Quod non plus curavit Christus de temporalibus quam faciunt divites de
pauperibus... - Nunc dico quod Christus de temporalibus curavit, quia non omnia
abdicavit...
1.336 b) propositiones additae ad alteram revocationem
1.337 (12 avr. 1369)
1095
Quod Christus in morte sua omnia simpliciter abdicavit. - Istam reputo tamquam
falsam, erroneam et haereticam.
1096 Quod
quando corpus (Christi) in sepulcro mansit, ibi caritas abstulit ab eo omnem
proprietatem et dominium. - Istam revocavi tamquam falsam, erroneam et
haereticam.
1097 Quod tunc
vacavit sedes generalis Domini usque ad diem istam: ... - revoco tamquam falsam
et erroneam.
1.338 Grégoire XI, Ep. Cardinalium Inquis. ad archiep. Tarracon. et
1.339 Caesaro August., 8 août 1371
1101 578
1. Quod si hostia consecrata cadat seu proiciatur in cloacam, lutum seu aliquem
turpem locum, quod, speciebus remanentibus, sub eis esse desinit corpus Christi
et redit substantia panis.
1102 579
2. Quod si hostia consecrata a mure corrodatur seu a bruto sumatur, quod,
remanentibus dictis speciebus, sub eis desinit esse corpus Christi et redit
substantia panis.
1103 580
3. Quod si hostia consecrata a iusto vel a peccatore sumatur, quod, dum species
dentibus teritur, Christus ad caelum rapitur et in ventrem hominis non
traicitur.
1.340 Grégoire XI, Bulla 'Salvator humani generis' ad archiep.
1.341 Rigensem eiusque suffraganeos, 8 avril 1374
1110
... Universis Christi fidelibus per Apostolica scripta mandamus, quod ipsis
scriptis seu legibus reprobatis de cetero non utantur... : (Art. l) Quidquid
homo fecerit extra iudicium, quantumcumque hoc sit notorium, se liberare
poterit per suum iuramentum, nec contra talem valet aliquod testimonium.
1111 (6) Quod
si quis fuerit interfectus (in) spolio vel furto, pro quo consanguineus
interfecti se praebeat ad duellum, talis per duellum repellit omne testimonium,
nec talis mortuus tunc sine duello poterit convinci.
1112 (7) Quod
si duo dictant in iudicio simul contrarias sententias, tunc quicumque talium
habuerit maiorem sequelam, talis sententiam obtinebit.
1113 (8) Quod
quicumque fuerit appellatus ad duellum secundum istius libri formam, talis non
potest negare duellum, nisi sic appellans minus bene natus fuerit quam
appellatus.
1114 (9) Quod
quicumque per(di)dit ius suum ratione furti vel spolii,
talis incusatus secundo de furto vel spolio non potest se liberare iuramento,
sed electionem habet ad ferrum ignitum aut aquam bullientem vel ad duellum.
Huius quidem articuli pars ultima, quae ad ferrum ignitum etc. electionem
concedit, est erronea.
1115 (12) Quod
heres non tenetur de furto vel spolio perpetrato per illum, cui succedit in
hereditate, respondere: quod erroneum est saltem in foro conscientiae.
1116 (Censura:
Scripta damnantur tamquam) falsa, temeraria, iniqua et iniusta et in quibusdam
haeretica (haec verba desunt in Ep. ad Carolum IV imp. de eadem re) et
schismatica et contra bonos mores exsistentia periculosaque animabus.
1.342 Grégoire XI, Conclusiones Iohannis Wyclif, damnatae in Ep.
1.343 'Super periculosis' ad episcopos Cantuar. et London.,
1.344 22 mai 1377
1121 - 1. Totum genus concurrentium, citra Christum, non habet potestatem
simpliciter ordinandi, ut Petrus et omne genus suum dominetur politice super
mundum.
1122 2. Deus
non potest dare homini pro se et heredibus suis in perpetuum civile dominium.
1123 3.
Chartae humanitatis adinventae de hereditate olim perpetua sunt impossibiles.
1124 4. Quilibet
exsistens in gratia gratifice et fideliter nedum habet ius, sed in re habet
omnia Dei.
1125 5. Homo
potest solum ministratorie dare tam naturali filio quam imitationis in schola
Christi, tam temporale dominium quam aeternum.
1126 6. Si
Deus est, domini temporales possunt legitime ac meritorie auferre bona fortunae
ab Ecclesia delinquente.
1127 7.
Numquid Ecclesia est in tali statu vel non, non est meum discutere sed
dominorum temporalium examinare et, posito casu, confidenter agere et in
poena(m) damnationis eius temporalia auferre.
1128 8.
Scimus quod non est possibile, quod vicarius Christi pure ex bullis suis vel ex
illis cum voluntate et consensu suo et sui collegii quemquam habilitet vel
inhabilitet.
1129 9. Non
est possibile hominem excommunicari, nisi prius et principaliter excommunicetur
a se ipso.
1130 10. Nemo ad
sui deteriorationem excommunicatur, suspenditur vel aliis censuris cruciatur
nisi in causa Dei.
1131 11. Maledictio
vel excommunicatio non ligat simpliciter, nisi quantum fertur in adversarium
legis Christi.
1132 12. Non
est exemplificata potestas a Christo suis discipulis excommunicandi subditos,
praecipue propter negationem temporalium, sed e contra.
1133 13.
Discipuli Christi non habent potestatem coacte exigere temporalia per censuras.
1134 14. Non
est possibile de potentia Dei absoluta, quod si papa vel alius praetendat se
quovis modo solvere vel ligare, eo ipso solvit et ligat.
1135 l5.
Credere debemus quod solum tunc solvit vel ligat, quando se conformat legi
Christi.
1136 16. Hoc
debet catholice credi: quilibet sacerdos rite ordinatus habet potestatem
sufficienter sacramenta quaelibet conferendi, et per consequens quemlibet
contritum a peccato quolibet absolvendi.
1137 17.
Licet regibus, auferre temporalia a viris ecclesiasticis, ipsis abutentibus
habitualiter.
1138 18. Sive
domini temporales sive sancti papae sive Caput Ecclesiae, qui est Christus,
dotaverint Ecclesiam bonis fortunae vel gratiae, et excommunicaverint eius
temporalia auferentes, licet tamen propter condicionem implicitam delicto
proportionabili eam temporalibus spoliare.
1139 19.
Ecclesiasticus, immo Romanus Pontifex, potest legitime a subditis et laicis
corripi, etiam accusari.
1.345 Boniface IX, Bullae papales spectantes privilegium monasterii
1.346 S.Osithae in Essexia conferendi ordines maiores;
1.347 a) Bulla 'Sacrae religionis' ad abbatem et Conventum monasterii
1.348 1 février 1400
1145
Sacrae religionis, sub qua dilecti filii abbas et Conventus monasterii
Apostolorum Petri et Pauli ac S. Osithae Virginis et Martyris in Essexia
Ordinis S. Augustini Londoniensis dioecesis devotum et sedulum exhibent
Altissimo famulatum, promeretur honestas, ut votis eorum ..., quantum cum Deo
possumus, favorabiliter annuamus. Hinc est quod Nos, ipsorum abbatis et
Conventus in hac parte supplicationibus inclinati, ut idem abbas et successores
sui in perpetuum abbates eiusdem monasterii pro tempore exsistentes omnibus et
singulis Canonicis praesentibus et futuris professis eiusdem monasterii omnes
minores necnon subdiaconatus, diaconatus et presbyteratus ordines statutis a
iure temporibus conferre libere et licite valeant et quod dicti Canonici sic
per dictos abbates promoti in sic susceptis ordinibus libere et licite
ministrare possint, quibuscumque constitutionibus Apostolicis et aliis
contrariis in contrarium editis quibuscumque quacumque firmitate roboratis
nequaquam obstantibus, eisdem abbati et successoribus suis ac eorum Canonicis
auctoritate Apostolica tenore praesentium indulgemus. Ipsis abbati et Conventui
de uberioris dono gratiae concedentes et eadem auctoritate decernentes quod si
forsan imposterum gratias aut indulgentias seu privilegia vel alias quascumque
concessiones seu Litteras Apostolicas de huiusmodi ordinibus conferendis vel
suscipiendis aut de alia quacumque materia seu re per Sedem Apostolicam vel
praedicta auctoritate imperpetuum vel ad certum tempus praedictis abbati et
Conventui vel aliis quibuscumque in partibus Angliae vel alibi concessa per
eandem Sedem in genere vel in specie revocari, restringi aut minui contigerit,
per hoc praesens indulgentia nullatenus revocetur, restringatur aut in aliquo
quomodolibet minuatur. Sed praesentes Litterae, nisi
de ipsis plena et expressa de verbo ad verbum mentio habeatur, in omni sui
permaneant roboris firmitate, constitutionibus... concessis et contrariis non
obstantibus quibuscumque.
1.349 b) Bulla 'Apostolicae Sedis' ad idem monasterium
1.350 6 février 1403
1146
Apostolicae Sedis providentia circumspecta nonnumquam concessa seu ordinata per
eam cassat, revocat et annullat, prout... praesertim cathedralium ac
praelatorum illis praesidentium statui id conspicit utiliter expedire. Dudum
siquidem Nos ad dilectorum filiorum abbatis et Conventus monasterii S. Osithae
O. S. Aug. Londoniensis dioecesis petitionis instantiam (l ) ut ipse abbas et
successores sui abbates dicti monasterii ... mitra, anulo et omnibus aliis
pontificalibus insigniis libere uti, quodque in dicto monasterio ... ac
parochialibus et aliis ecclesiis ad ipsos ... pertinentibus, quamvis ipsis
pleno iure non subessent, benedictionem sollemnem post Missarum, Vesperorum et
Matutinorum sollemnia, dummodo in benedictione huiusmodi aliquis antistes vel
Sedis Apostolicae legatus praesens non esset, elargiri possent per quasdam
primo, (2) et deinde, ut abbas et successores praefati omnibus et singulis Canonicis
praesentibus et futuris Professis eiusdem monasterii omnes minores necnon
subdiaconatus, diaconatus et presbyteratus ordines statutis a iure temporibus
conferre libere et licite valerent, fel. record. Alexandri pp. IV
praedecessoris Nostri quae incipit 'Abbates' et aliis quibuscumque
constitutionibus Apostolicis contrariis nequaquam obstantibus, eisdem abbati et
successoribus auctoritate Apostolica de speciali gratia per quasdam alias
Litteras Nostras (DS 1145) duximus indulgendum prout in praedictis Litteris
plenius continetur. Cum autem, sicut exhibita Nobis nuper pro parte Ven.
Fratris Nostri Roberti episcopi Londoniensis petitio continebat, monasterium
praefatum, in quo idem episcopus ius obtinet patronatus, per quosdam ipsius
episcopi praedecessores... fundatum exstiterit ac Litterae et indulta huiusmodi
in gravem ipsius episcopi et iurisdictionis suae ordinariae ac Ecclesiae
Londoniensis laesionem vergere dignoscantur, pro parte eiusdem episcopi Nobis
fuit humiliter supplicatum, ut suae et eiusdem Ecclesiae indemnitati consulere
in praemissis de benignitate Apostolica dignaremur. Nos super his ... providere
volentes, huiusmodi supplicationibus inclinati Litteras et indulta huiusmodi
auctoritate Apostolica ex certa scientia tenore praesentium revocamus, cassamus
et irritamus ac nullius esse volumus roboris vel momenti.
1.351 Conc. (oecum. XVI) de Constance; Session VIII, 4 mai 1415;
1.352 Décret confirmé par le pape le 22 février 1418; erreurs de
1.353 Jean Wyclif
1151 581
1. Substantia panis materialis et similiter substantia vini materialis remanent
in sacramento altaris.
1152 582
2. Accidentia panis non manent sine subiecto in eodem sacramento.
1153 583
3. Christus non est in eodem sacramento identice et realiter (in) propria
praesentia corporali.
1154 584
4. Si episcopus vel sacerdos exsistat in peccato mortali, non ordinat, non
consecrat, non conficit, non baptizat.
1155 585
5. Non est fundatum in Evangelio, quod Christus Missam ordinaverit.
1156 586
6. Deus debet oboedire diabolo.
1157 587
7. Si homo fuerit debite contritus, omnis confessio exterior est sibi superflua
et inutilis.
1158 588
8. Si Papa sit praescitus et malus, et per consequens membrum diaboli, non
habet potestatem super fideles sibi ab aliquo datam, nisi forte a Caesare.
1159 589
9. Post Urbanum VI non est aliquis recipiendus in Papam, sed vivendum est more
Graecorum sub legibus propriis.
1160 590
10. Contra Scripturam sacram est, quod viri ecclesiastici habeant possessiones.
1161 591
11. Nullus praelatus debet aliquem excommunicare, nisi prius sciat eum
excommunicatum a Deo: et qui sic excommunicat, fit ex hoc haereticus vel
excommunicatus.
1162 592
12. Praelatus excommunicans clericum, qui appellavit ad regem vel ad concilium
regni, eo ipso traditor est regis et regni.
1163 593
13. Illi, qui dimittunt praedicare sive audire verbum Dei propter
excommunicationem hominum, sunt excommunicati, et in Dei iudicio traditores
Christi habebuntur.
1164 594
14. Licet alicui diacono vel presbytero praedicare verbum Dei absque
auctoritate Sedis Apostolicae sive episcopi catholici.
1165 595
15. Nullus est dominus civilis, nullus est praelatus, nullus est episcopus, dum
est in peccato mortali (cf. DS 1230).
1166 596
16. Domini temporales possunt ad arbitrium suum auferre bona temporalia ab
Ecclesia, possessionatis habitualiter delinquentibus, id est ex habitu, non
solum actu delinquentibus.
1167 597
17. Populares possunt ad suum arbitrium dominos delinquentes corrigere.
1168 598
18. Decimae sunt purae eleemosynae, et possunt parochiani propter peccata
suorum praelatorum ad libitum suum eas auferre.
1169 599
19. Speciales orationes, applicatae uni personae per praelatos vel religiosos,
non plus prosunt eidem, quam generales, ceteris paribus.
1170 600
20. Conferens eleemosynam Fratribus est excommunicatus eo facto.
1171 601
21. Si aliquis ingreditur religionem privatam qualemcumque, tam
possessionatorum quam mendicantium, redditur ineptior et inhabilior ad
observationem mandatorum Dei.
1172 602
22. Sancti, instituentes religiones privatas, sic instituendo peccaverunt.
1173 603
23. Religiosi viventes in religionibus privatis non sunt de religione
christiana. (Censura in utroque textu (i.e. 23 et 24) ibi
addita: ) Prima pars est scandalosa et praesumptuosa, pro quanto sic
generaliter et indistincte loquitur; et secunda erronea, pro quanto asserit
mendicitatem fratribus non licere.
1174 604
24. Fratres tenentur per laborem manuum victum acquirere, et non per
mendicitatem. - (Censura in utroque textu (i.e. 23 et 24) ibi addita: ) Prima
pars est scandalosa et praesumptuosa, pro quanto sic generaliter et indistincte
loquitur; et secunda erronea, pro quanto asserit mendicitatem fratribus non
licere.
1175 605
25. Omnes sunt simoniaci, qui se obligant orare pro aliis, eis in temporalibus
subvenientibus.
1176 606
26. Oratio praesciti nulli valet.
1177 607
27. Omnia de necessitate absoluta eveniunt.
1178 608
28. Confirmatio iuvenum, clericorum ordinatio, locorum consecratio reservantur
Papae et episcopis propter cupiditatem lucri temporalis et honoris.
1179 609
29. Universitates, studia, collegia, graduationes, et magisteria, in iisdem
sunt vana gentilitate introducta; tantum prosunt Ecclesiae, sicut diabolus.
1180 610
30. Excommunicatio Papae vel cuiuscumque praelati non est timenda, quia est
censura antichristi.
1181 611
31. Peccant fundantes claustra, et ingredientes sunt viri diabolici.
1182 612
32. Ditare clerum est contra regulam Christi.
1183 613
33. Silvester papa et Constantinus imperator errarunt Ecclesiam dotando.
1184 614
34. Omnes de ordine mendicantium sunt haeretici, et dantes eis eleemosynas sunt
excommunicati.
1185 615
35. Ingredientes religionem aut aliquem ordinem eo ipso inhabiles sunt ad
observanda divina praecepta (cf. DS 1171), et per consequens ad perveniendum ad
regnum caelorum, nisi apostataverint ab iisdem.
1186 616
36. Papa cum omnibus clericis suis possessionem habentibus sunt haeretici, eo
quod possessiones habent, et consentientes eis, omnes videlicet domini
saeculares et ceteri laici.
1187 617
37. Ecclesia Romana est synagoga satanae (cf. Apo 2, 9), nec Papa est proximus
et immediatus vicarius Christi et Apostolorum.
1188 618
38. Decretales epistolae sunt apocryphae, et seducunt a fide Christi, et
clerici sunt stulti, qui student eis.
1189 619
39. Imperator et domini saeculares sunt seducti a diabolo, ut Ecclesiam
ditarent bonis temporalibus.
1190 620
40. Electio Papae a cardinalibus a diabolo est introducta.
1191 621
41. Non est de necessitate salutis credere, Romanam Ecclesiam esse supremam
inter alias ecclesias. - (Censura:) Error, si per Romanam Ecclesiam
intelligatur universalis Ecclesia aut concilium generale, aut pro quanto
negaret primatum Summi Pontificis super alias Ecclesias particulares.
1192 622
42. Fatuum est credere indulgentiis (-as) Papae et episcoporum.
1193 623
43. Iuramenta illicita sunt, quae fiunt ad corroborandum humanos contractus et
commercia civilia.
1194 624
44. Augustinus, Benedictus et Bernardus damnati sunt, nisi paenituerint de hoc,
quod habuerunt possessiones et instituerunt et intraverunt religiones: et sic,
a Papa usque ad ultimum religiosum, omnes sunt haeretici.
1195 625
45. Omnes religiones indifferenter introductae sunt a diabolo.
1.354 Session XIII, 15 juin 1415; Décret confirmé par Martin V
1.355 le 1 septembre 1425
1198 626
Cum in nonnullis mundi partibus quidam temerarie asserere praesumant, populum
christianum debere sacrum Eucharistiae sacramentum sub utraque panis et vini
specie suscipere, et non solum sub specie panis, sed etiam sub specie vini
populum laicum passim communicent, etiam post coenam vel alias non ieiunum, et
communicandum esse pertinaciter asserant contra laudabilem Ecclesiae
consuetudinem rationabiliter approbatam, quam tamquam sacrilegam damnabiliter
reprobare conantur: hinc est, quod hoc praesens Concilium... declarat, decernit
et diffinit, quod licet Christus post coenam instituerit et suis discipulis
administraverit sub utraque specie panis et vini hoc venerabile sacramentum,
tamen hoc non obstante sacrorum canonum auctoritas laudabilis et approbata
consuetudo Ecclesiae servavit et servat, quod huiusmodi sacramentum non debet
confici post coenam, neque a fidelibus recipi non ieiunis, nisi in casu
infirmitatis aut alterius necessitatis a iure vel Ecclesia concesso vel
admisso.
1199 626
Et sicut haec consuetudo ad evitandum aliqua pericula et scandala
rationabiliter introducta est, sic potuit simili aut maiori ratione introduci
aut rationabiliter observari, quod, licet in primitiva Ecclesia huiusmodi
sacramentum reciperetur a fidelibus sub utraque specie, tamen postea a
conficientibus sub utraque specie et a laicis tantummodo sub specie panis
suscipiatur (al.: Et similiter quod licet in primitiva Ecclesia huiusmodi
sacramentum reciperetur a fidelibus sub utraque specie: tamen haec consuetudo
ad evitandum aliqua pericula et scandala est rationabiliter introducta, quod a
conficientibus sub utraque specie, et a laicis tantummodo sub specie panis
suscipiatur), cum firmissime credendum sit et nullatenus dubitandum, integrum
Christi corpus et sanguinem tam sub specie panis quam sub specie vini veraciter
contineri. Unde, cum huiusmodi consuetudo ab Ecclesia et sanctis Patribus
rationabiliter introducta et diutissime observata sit, habenda est pro lege,
quam non licet reprobare aut sine Ecclesiae auctoritate pro libito innovare
(immutare).
1200 626
Quapropter dicere, quod hanc consuetudinem aut legem observare sit sacrilegum
aut illicitum, censeri debet erroneum, et pertinaciter asserentes oppositum
praemissorum tamquam haeretici arcendi sunt...
1.356 Session XV, 6 juillet 1415; Décret confirmé par le pape
1.357 le 22 février 1418; Erreurs de Jean Hus
1201 627 1. Unica est sancta universalis Ecclesia, quae est
praedestinatorum universitas. Et infra sequitur: Universalis sancta Ecclesia
tantum est una, sicut tantum unus est numerus omnium praedestinatorum.
1202 628
2. Paulus numquam fuit membrum diaboli, licet fecit quosdam actus actibus
ecclesiae malignantium consimiles.
1203 629
3. Praesciti non sunt partes Ecclesiae, cum nulla pars eius finaliter excidat
(Bulla: -et) ab ea, eo quod praedestinationis caritas, quae ipsam ligat, non
excidit (Bulla: -et) (cf. I Cor 13, 8).
1204 630
4. Duae naturae, divinitas et humanitas, sunt unus Christus.
1205 631
5. Praescitus, etsi aliquando est in gratia secundum praesentem iustitiam,
tamen numquam est pars sanctae Ecclesiae; et praedestinatus semper manet
membrum Ecclesiae, licet aliquando excidat a gratia adventitia, sed non a
gratia praedestinationis.
1206 632 6.
Sumendo Ecclesiam pro convocatione praedestinatorum, sive fuerint in gratia,
sive non secundum praesentem iustitiam, isto modo Ecclesia est articulus fidei.
1207 633
7. Petrus non est nec fuit caput Ecclesiae sanctae catholicae.
1208 634
8. Sacerdotes quomodolibet criminose viventes, sacerdotii polluunt potestatem,
et sicut filii infideles sentiunt infideliter de septem sacramentis Ecclesiae,
de clavibus, officiis, censuris, moribus, caeremoniis, et sacris rebus
Ecclesiae, veneratione reliquiarum, indulgentiis et ordinibus.
1209 635
9. Papalis dignitas a Caesare inolevit, et Papae praefectio (Bulla: perfectio)
et institutio a Caesaris potentia emanavit.
1210 636
10. Nullus sine revelatione assereret rationabiliter de se vel alio, quod esset
caput ecclesiae particularis, nec Romanus Pontifex est caput Romanae Ecclesiae
(Bulla: particularis).
1211 637
11. Non oportet credere, quod iste, quicumque est Romanus Pontifex, sit caput
cuiuscumque particularis ecclesiae sanctae, nisi Deus eum praedestinaverit.
1212 638
12. Nemo gerit vicem Christi vel Petri, nisi sequatur eum in moribus: cum nulla
alia sequela sit pertinentior, nec aliter recipiat a Deo procuratoriam
potestatem; quia ad illud officium vicariatus requiritur et morum conformitas
et instituentis auctoritas.
1213 639
13. Papa non est verus et manifestus successor Apostolorum principis Petri, si
vivit moribus contrariis Petro: et si quaerit avaritiam, tunc est vicarius
Iudae Iscarioth. Et pari evidentia Cardinales non sunt
veri et manifesti successores collegii aliorum Apostolorum Christi, nisi
vixerint more Apostolorum, servantes mandata et consilia Domini nostri Jesu
Cbristi.
1214 640
14. Doctores ponentes, quod aliquis per censuram ecclesiasticam emendandus, si
corrigi noluerit, saeculari iudicio est tradendus, pro certo sequuntur in hoc
pontifices, scribas et pharisaeos, qui Christum non volentem eis oboedire in
omnibus, dicentes: 'Nobis non licet interficere quemquam' (Jo 18, 31), ipsum
saeculari iudicio tradiderunt; et tales sunt homicidae graviores quam Pilatus.
1215 641
15. Oboedientia ecclesiastica est oboedientia secundum adinventionem sacerdotum
Ecclesiae praeter expressam auctoritatem Scripturae.
1216 642
16. Divisio immediata humanorum operum est: quod sunt vel virtuosa vel vitiosa,
quia si homo est vitiosus et agit quidquam, tunc agit vitiose; et si est
virtuosus et agit quidquam, tunc agit virtuose; quia sicut vitium, quod crimen
dicitur seu mortale peccatum, inficit universaliter actus hominis vitiosi, sic
virtus vivificat omnes actus homini virtuosi.
1217 643
17. Sacerdotes Christi viventes secundum legem eius, et habentes Scripturae
notitiam et affectum ad aedificandum populum, debent praedicare non obstante
praetensa excommunicatione. Et infra: Quod si Papa vel aliquis praelatus mandat
sacerdoti sic disposito non praedicare, non debet subditus oboedire.
1218 644
18. Quilibet praedicantis officium de mandato accipit, qui ad sacerdotium
accedit; et illud mandatum debet exsequi, praetensa excommunicatione non
obstante.
1219 645
l9. Per censuras ecclesiasticas excommunicationis, suspensionis et interdicti
ad sui exaltationem clerus populum laicalem sibi suppeditat, avaritiam
multiplicat, malitiam protegit, et viam praeparat antichristo. Signum autem
evidens est, quod ab antichristo tales procedunt censurae, quas vocant in suis
processibus fulminationes, quibus clerus principalissime procedit contra illos,
qui denudant nequitiam antichristi, qui clerum pro se maxime usurpabit.
1220 646
20. Si Papa est malus et praesertim, si est praescitus, tunc ut Iudas Apostolus
est diabolus, fur, et filius perditionis, et non est caput sanctae militantis
Ecclesiae, cum nec sit membrum eius.
1221 647
21. Gratia praedestinationis est vinculum, quo corpus Ecclesiae et quodlibet
eius membrum iungitur Christo capiti insolubiliter.
1222 648
22. Papa vel praelatus malus et praescitus est aequivoce pastor, et vere fur et
latro.
1223 649
23. Papa non debet dici 'sanctissimus', etiam secundum officium quia alias rex
deberet etiam dici sanctissimus secundum officium, et tortores et praecones
dicerentur sancti, immo etiam diabolus deberet dici sanctus, cum sit
officiarius Dei.
1224 650
24. Si Papa vivat Christo contrarie, etiamsi ascenderet per ritam et legitimam
electionem secundum constitutionem humanam vulgatam, tamen aliunde ascenderet
quam per Christum, dato etiam quod intraret per electionem a Deo principaliter
factam; nam Iudas Iscariothes rite et legitime est electus a Deo Christo Iesu
ad episcopatum et tamen ascendit aliunde in ovile ovium.
1225 651
25. Condemnatio 45 articulorum Iohannis Wicleff, per doctores facta, est
irrationabilis et iniqua et male facta: ficta est causa per eos allegata,
videlicet ex eo quod 'nullus eorum sit catholicus, sed quilibet eorum aut est
haereticus, aut erroneus, aut scandalosus'.
1226 652
26. Non eo ipso, quod electores, vel maior pars eorum consenserint viva voce
secundum ritum hominum in personam aliquam, eo ipso illa persona est legitime
electa, vel eo ipso est verus et manifestus successor vel vicarius Petri
Apostoli, vel alterius Apostoli in officio ecclesiastico: unde, sive electores
bene vel male elegerint, operibus electi debemus credere: nam eo ipso, quo quis
copiosius operatur meritorie ad profectum Ecclesiae, habet a Deo ad hoc
copiosius facultatem.
1227 653
27. Non est scintilla apparentiae, quod oporteat esse unum caput in
spiritualibus regens Ecclesiam, quod semper cum Ecclesia ipsa militante
conversetur et conservetur.
1228 654
28. Christus sine talibus monstruosis capitibus per suos veraces discilpulos
sparsos per orbem terrarum melius suam Ecclesiam regularet.
1229 655
29. Apostoli et fideles sacerdotes Domini strenue in necessariis ad salutem
regularunt Ecclesiam, antequam Papae officium foret introductum : sic facerent,
deficiente per summe possibile Papa, usque ad diem iudicii.
1230 656
30. Nullus est dominus civilis, nullus est praelatus, nullus est episcopus, dum
est in peccato mortali (cf: *1165).
1.358 Conc. (oecum. XVI) de Constance; Session XVI, 6 juillet 1415;
1.359 Décret 'Quilibet tyrannus'
1235 690
'Quilibet tyrannus potest et debet licite et meritorie occidi per quemcumque
vasallum suum vel subditum, etiam per clanculares insidias, et subtiles
blanditias et adulationes, non obstante quocumque praestito iuramento seu
confoederatione factis cum eo, non exspectata sententia vel mandato iudicis
cuiuscumque' ... erroneam esse in fide et in moribus, ipsamque tamquam
haereticam, scandalosam, et ad fraudes, deceptiones, mendacia, proditiones,
periuria viam dantem reprobat et condemnat. Declarat insuper, decernit et
diffinit, quod pertinaciter doctrinam hanc perniciosissimam asserentes sunt
haeretici.
1.360 Martin V, Bulle 'Inter cunctas', 22 février 1418;
1.361 Interrogations pour les Wyclifites et les Hussites
1247 657 5. Item, utrum credat, teneat et asserat, quod quodlibet
Concilium generale, et etiam Constantiense, universalem Ecclesiam repraesentet.
1248 658
l248 6. Item, utrum credat, quod illud, quod sacrum Concilium Constantiense,
universalem Ecclesiam repraesentans, approbavit et approbat in favorem fidei,
et ad salutem animarum, quod hoc est ab universis Christi fidelibus approbandum
et tenendum: et quod condemnavit et condemnat esse fidei vel bonis moribus
contrarium, hoc ab iisdem esse tenendum pro condemnato, credendum et
asserendum.
1249 659
7. Item, utrum credat, quod condemnationes Iohannis Wicleff, Johannis Hus et
Hieronymi de Praga, factae de personis eorum, libris et documentis per sacrum
generale Constantiense Concilium, fuerint rite et iuste factae, et a quolibet
catholico pro talibus tenendae et firmiter asserendae.
1250 660
8. Item, utrum credat, teneat, asserat, Iohannem Wicleff de Anglia, Johannem
Hus de Bohemia et Hieronymum de Praga fuisse haereticos et pro haereticis
nominandos ac deputandos, et libros et doctrinas eorum fuisse et esse
perversos, propter quos et quas, et eorum pertinacias per sacrum Concilium
Constantiense pro haereticis sunt condemnati.
1251 661
11. Item, specialiter litteratus interrogetur, utrum credat, sententiam sacri
Constantiensis Concilii super quadraginta quinque Johannis Wicleff, et Johannis
Hus triginta articulis superius descriptis latam, fore veram et catholicam:
scilicet, quod supradicti quadraginta quinque articuli Joannis Wicleff et
Iohannis Hus triginta non sunt catholici sed quidam ex eis sunt notorie
haeretici, quidam erronei, alii temerarii et seditiosi, alii piarum aurium
offensivi.
1252 662
12. Item, utrum credat et asserat, quod in nullo casu sit licitum iurare.
1253 663
13. Item, utrum credat, quod ad mandatum iudicis iuramentum de veritate
dicenda, vel quodlibet aliud ad causam opportunum, etiam pro purificatione
infamiae faciendum, sit licitum.
1254 664
14. Item, utrum credat, quod periurium scienter commissum, ex quacumque causa
vel occasione, pro conservatione vitae corporalis propriae vel alterius, etiam
in favorem fidei, sit mortale peccatum.
1255 665
15. Item, utrum credat, quod deliberato animo contemnens ritum Ecclesiae,
caeremonias exorcismi et catechismi, aquae baptismatis consecratae, peccet mortaliter.
1256 666
16. Item, utrum credat, quod post consecrationem sacerdotis in sacramento
altaris sub velamento panis et vini non sit panis materialis et vinum
materiale, sed idem per omnia Christus, qui fuit in cruce passus et sedet ad
dexteram Patris.
1257 667
17. Item, utrum credat et asserat, quod facta consecratione per sacerdotem, sub
sola specie panis tantum, et praeter speciem vini, sit vera caro Christi et
sanguis et anima et deitas et totus Christus, ac idem corpus absolute et sub
unaqualibet illarum specierum singulariter.
1258 668
18. Item, utrum credat, quod consuetudo communicandi personas laicales sub
specie panis tantum, ab Ecclesia universali observata, et per sacrum Concilium
Constantiae approbata, sit servanda sic, quod non liceat eam reprobare aut sine
Ecclesiae auctoritate pro libito immutare. Et quod dicentes pertinaciter
oppositum praemissorum, tamquam haeretici vel sapientes haeresim, sint arcendi
et puniendi.
1259 669
19. Item, utrum credat, quod christianus contemnens susceptionem sacramentorum
confirmationis, vel extremae unctionis, aut solemnizationis matrimonii, peccet
mortaliter.
1260 670
1260 20. Item, utrum credat, quod christianus ultra contritionem cordis, habita
copia sacerdotis idonei, soli sacerdoti de necessitate salutis confiteri
teneatur, et non laico seu laicis quantumcumque bonis et devotis.
1261 671
21. Item, utrum credat, quod sacerdos in casibus sibi permissis possit
peccatorem confessum et contritum a peccatis absolvere, et sibi paenitentiam
iniungere.
1262 672
22. Item, utrum credat, quod malus sacerdos cum debita materia et forma et cum
intentione faciendi, quod facit Ecclesia, vere conficiat, vere absolvat, vere
baptizet, vere conferat alia sacramenta.
1263 673
23. Item, utrum credat, quod beatus Petrus fuerit vicarius Christi, habens
potestatem ligandi et solvendi super terram.
1264 674
24. Item, utrum credat, quod Papa canonice electus, qui pro tempore fuerit,
eius nomine proprio expresso, sit successor beati Petri, habens supremam
auctoritatem in Ecclesia Dei.
1265 675
25. Item, utrum credat, auctoritatem iurisdictionis Papae, archiepiscopi et
episcopi in solvendo et ligando esse maiorem auctoritate simplicis sacerdotis,
etiam si curam animarum habeat.
1266 676
26. Item, utrum credat, quod Papa omnibus Christianis vere contritis et
confessis ex causa pia et iusta possit concedere indulgentias in remissionem
peccatorum, maxime pia loca visitantibus et ipsis manus suas porrigentibus
adiutrices.
1267 677
27. Et utrum credat, quod ex tali concessione visitantes ecclesias ipsas et
manus adiutrices eis porrigentes huiusmodi indulgentias consequi possint.
1268 678
28. Item, utrum credat, quod singuli episcopi suis subditis secundum
limitationem sacrorum canonum huiusmodi indulgentias concedere possint.
1269 679
29. Item, utrum credat et asserat, licitum esse Sanctorum reliquias et imagines
a Christi fidelibus venerari.
1270 680
30. Item, utrum credat, religiones ab Ecclesia approbatas, a sanctis Patribus
rite et rationabiliter introductas.
1271 31. Item,
utrum credat, quod Papa vel alius praelatus, propriis nominibus Papae pro
tempore expressis, vel ipsorum vicarii, possint suum subditum ecclesiasticum
sive saecularem propter inoboedientiam sive contumaciam excommunicare, ita quod
talis pro excommunicato sit habendus.
1272 682
32. Item, utrum credat, quod inoboedientia sive contumacia excommunicatorum
crescente, praelati vel eorum vicarii in spiritualibus habeant potestatem
aggravandi et reaggravandi, interdictum ponendi et brachium saeculare
invocandi; et quod illis censuris per inferiores sit oboediendum.
1273 683
33. Item, utrum credat, quod Papa vel alii praelati et eorum vicarii in
spiritualibus habeant potestatem sacerdotes et laicos inoboedientes et
contumaces excommunicandi, ab officio, beneficio, ingressu ecclesiae et
administratione ecclesiasticorum sacramentorum suspendendi.
1274 684
34. ltem, utrum credat, quod liceat personis ecclesiasticis absque peccato
huius mundi habere possessiones et bona temporalia.
1275 685
35. Item, utrum credat, quod laicis ipsa ab eis auferre potestate propria non
liceat; immo quod sic auferentes, tollentes et invadentes bona ipsa
ecclesiastica sint tamquam sacrilegi puniendi, etiam si male viverent personae
ecclesiasticae bona huiusmodi possidentes.
1276 686 36.
Item, utrum credat, quod huiusmodi ablatio et invasio, cuicumque sacerdoti,
etiam male viventi, temere vel violenter facta vel illata, inducat sacrilegium.
1277 687
37. Item, utrum credat, quod liceat laicis utriusque sexus, viris scilicet et
mulieribus, libere praedicare verbum Dei.
1278 688
38. Item, utrum credat, quod singulis sacerdotibus libere liceat praedicare
verbum Dei, ubicumque, quandocumque et quibuscumque placuerit, etiam si non
sint missi.
1279 689
39. Item, utrum credat, quod omnia peccata mortalia, et specialiter manifesta,
sint publice corrigenda et exstirpanda.
1.362 Martin V,Bulla 'Gerentes ad vos' ad abbatem monasterii
1.363 Cisterciensis Altzelle in Saxonia, 16 novembre 1427
1.364 Concile de Florence (oecum. XVII), 26 février 1439 - août (?)
1.365 445; sous Eugene IV; Bulle d'union des Grecs "Laetentur
1.366 caeli": 6 juillet 1439
1300 691 (De processione Spiritus Sancti. )
In nomine igitur Sanctae Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, hoc
sacro universali approbante Florentino Concilio, diffinimus, ut haec fidei
veritas ab omnibus Christianis credatur et suscipiatur, sicque omnes
profiteantur, quod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio aeternaliter est, et
essentiam suam suumque esse subsistens habet ex Patre simul et Filio, et ex
utroque aeternaliter tamquam ab uno principio et unica spiratione procedit (cf
Cc. Lugdun. ll: *850);
1301 691
declarantes, quod id, quod sancti Doctores et Patres dicunt, ex Patre per
Filium procedere Spiritum Sanctum, ad hanc intelligentiam tendit, ut per hoc
significetur, Filium quoque esse secundum Graecos quidem causam, secundum
Latinos vero principium subsistentiae Spiritus Sancti, sicut et Patrem. Et
quoniam omnia, quae Patris sunt, Pater ipse unigenito Filio suo gignendo dedit,
praeter esse Patrem, hoc ipsum quod Spiritus Sanctus procedit ex Filio, ipse
Filius a Patre aeternaliter habet, a quo etiam aeternaliter genitus est.
1302 691
Diffinimus insuper, explicationem verborum illorum 'Filioque' veritatis
declarandae gratia, et imminente tunc necessitate, licite ac rationabiliter
Symbolo fuisse appositam.
1303 692
Item, in azymo sive fermentato pane triticeo corpus Christi veraciter confici;
sacerdotesque in altero ipsum Domini corpus conficere debere, unumquemque scilicet
iuxta suae Ecclesiae sive occidentalis sive orientalis consuetudinem.
1304 693
(De sorte defunctorum.)
Item, si vere paenitentes in Dei caritate decesserint, antequam dignis
paenitentiae fructibus de commissis satisfecerint et omissis, eorum animas
poenis purgatoriis post mortem purgari: et ut a poenis huiusmodi releventur,
prodesse eis fidelium vivorum suffragia, Missarum scilicet sacrificia,
orationes et eleemosynas, et alia pietatis officia, quae a fidelibus pro aliis
fidelibus fieri consueverunt secundum Ecclesiae instituta.
1305 693
- Illorumque animas, qui post baptisma susceptum nullam omnino peccati maculam
incurrerunt, illas etiam, quae post contractam peccati maculam, vel in suis
corporibus, vel eisdem exutae corporibus, prout superius dictum est, sunt
purgatae, in caelum mox recipi et intueri clare ipsum Deum trinum et unum,
sicuti est, pro meritorum tamen diversitate alium alio perfectius.
1306 693 -
Illorum autem animas, qui in actuali mortali peccato vel solo originali
decedunt, mox in infernum descendere, poenis tamen disparibus puniendas (cf. DS
856-858 ).
1307 694
(Ordo sedium patriarch.; primatus Rom.)
Item diffinimus, sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum Pontificem, in universum
orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri
principis Apostolorum et verum Christi vicarium, totiusque Ecclesiae caput et
omnium Christianorum patrem ac doctorem exsistere; et ipsi in beato Petro
pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino nostro Jesu
Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis
oecumenicorum Conciliorum et in sacris canonibus continetur.
1308
Renovantes insuper ordinem traditum in canonibus ceterorum venerabilium
patriarcharum, ut patriarcha Constantinopolitanus secundus sit post
sanctissimum Romanum Pontificem, tertius vero Alexandrinus, quartus autem
Antiochenus, et quintus Hierosolymitanus, salvis videlicet privilegiis omnibus
et iuribus eorum.
1.367 Conc. (oecum XVII) Florentinum, Decr. 'Moyses vir Dei' contra
1.368 Conc. Basileense, 4 septembre 1439
1309
(Synodales Concilii Basileensis) ... tres propositiones quas fidei veritates
vocant, quasi Nos et omnes principes ac praelatos et alios fideles et devotos
Apostolicae Sedis haereticos facerent, protulerunt, quarum tenor sequitur in
haec verba: 'Veritas de potestate concilii generalis universam Ecclesiam
repraesentantis supra papam et quemlibet alterum declarata per Constanciense et
hoc Basiliense generalia concilia, est veritas fidei catholicae. Veritas haec,
quod papa concilium generale universalem Ecclesiam repraesentans actu legitime
congregatum super declaratis in praefata veritate, aut aliquo sine eius
consensu nullatenus auctoritate potest dissolvere, aut ad aliud tempus
prorogare, aut de loco ad locum transferre, est veritas catholica. Veritatibus
praedictis pertinaciter repugnans est censendus haereticus.' (Reprobatio:) ...
ipsasque propositiones superius descriptas iuxta pravum ipsorum Basiliensium
intellectum quem facto demonstrant, veluti sano S. Scripturae et sanctorum
patrum et ipsius constanciensis Concilii sensui contrarium necnon praefatam
assertam declarationis seu privationis sententiam cum omnibus inde secutis et
quae in futurum sequi possent, tamquam impias et scandalosas necnon in
manifestam Dei Ecclesiae scissuram ac omnis ecclesiastici ordinis et christiani
principatus confusionem tendentes, ipso sacro approbante Concilio damnamus et
reprobamus, ac damnatas et reprobatas nuntiamus.
1310 695
Quinto, ecclesiasticorum sacramentorum veritatem pro ipsorum Armenorum tam
praesentium quam futurorum faciliore doctrina sub hac brevissima redigimus
formula. Novae Legis septem sunt sacramenta: videlicet baptismus, confirmatio,
Eucharistia, Paenitentia, extrema unctio, ordo et matrimonium, quae multum a
sacramentis differunt Antiquae Legis. Illa enim non causabant gratiam, sed eam
solum per passionem Christi dandam esse figurabant: haec vero nostra et
continent gratiam, et ipsam digne suscipientibus conferunt.
1311 695
- Horum quinque prima ad spiritualem uniuscuiusque hominis in seipso
perfectionem, duo ultima ad totius Ecclesiae regimen multiplicationemque
ordinata sunt. Per baptismum enim spiritualiter renascimur; per confirmationem
augemur in gratia, et roboramur in fide; renati autem et roborati nutrimur
divina Eucharistiae alimonia. Quod si per peccatum aegritudinem incurrimus
animae, per paenitentiam spiritualiter sanamur : spiritualiter etiam et
corporaliter, prout animae expedit, per extremam unctionem ; per ordinem vero
Ecclesia gubernatur et multiplicatur spiritualiter, per matrimonium corporaliter
augetur.
1312 695
- Haec omnia sacramenta tribus perficiuntur, videlicet rebus tamquam materia,
verbis tamquam forma, et persona ministri conferentis sacramentum cum
intentione faciendi, quod facit Ecclesia: quorum si aliquod desit, non
perficitur sacramentum.
1313 695
- Inter haec sacramenta tria sunt: baptismus, confirmatio et ordo, quae
characterem, id est, spirituale quoddam signum a ceteris distinctivum,
imprimunt in anima indelebile. Unde in eadem persona non reiterantur. Reliqua
vero quattuor characterem non imprimunt, et reiterationem admittunt.
1314 696
Primum omnium sacramentorum locum tenet sanctum baptisma, quod vitae
spiritualis ianua est : per ipsum enim membra Christi ac de corpore efficimur
Ecclesiae. Et cum per primum hominem mors introierit in universos (cf: Rom 5,
12), nisi ex aqua et Spiritu renascamur, non possumus ut inquit Veritas, in
regnum caelorum introire (cf. Jo 3, 5 ). Materia huius
sacramenti est aqua vera et naturalis : nec refert, frigida sit an calida.
Forma autem est: Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.
Non tamen negamus, quin et per illa verba: 'Baptizetur (falso in plurimis ed.:
baptizatur) talis servus Christi in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti',
vel 'Baptizatur manibus meis talis in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti', verum perficiatur baptisma; quoniam cum principalis causa, ex qua
baptisma virtutem habet, sit sancta Trinitas, instrumentalis autem sit
minister, qui tradit exterius sacramentum: si exprimitur actus, qui per ipsum
exercetur ministrum, cum sanctae Trinitatis invocatione, perficitur
sacramentum.
1315 696
- Minister huius sacramenti est sacerdos, cui ex officio competit baptizare. In
causa autem necessitatis non solum sacerdos vel diaconus, sed etiam laicus vel
mulier, immo etiam paganus et haereticus baptizare potest, dummodo formam
servet Ecclesiae et facere intendat, quod facit Ecclesia.
1316 696
- Huius sacramenti effectus est remissio omnis culpae originalis et actualis,
omnis quoque poenae, quae pro ipsa culpa debetur. Propterea baptizatis nulla
pro peccatis praeteritis iniungenda est satisfactio: sed morientes, antequam
culpam aliquam committant, statim ad regnum caelorum et Dei visionem
perveniunt.
1317 697
Secundum sacramentum est confirmatio; cuius materia est chrisma confectum ex
oleo, quod nitorem significat conscientiae, et balsamo, quod odorem significat
bonae famae, per episcopum benedicto. Forma autem est : Signo te signo crucis,
et confirmo te chrismate salutis, in nomine Pattis et Filii et Spiritus Sancti.
1318 697
- Ordinarius minister est episcopus. Et cum ceteras unctiones simplex sacerdos
valeat exhibere, hanc non nisi episcopus debet conferre: quia de solis
Apostolis legitur, quorum vicem tenent episcopi, quod per manus impositionem
Spiritum Sanctum dabant, quemadmodum Actuum Apostolorum lectio manifestat: Cum
enim audissent, inquit, Apostoli, qui erant Hierosolymis, quia recepisset
Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Ioannem. Qui cum venissent,
oraverunt pro eis, ut acciperent Spiritum Sanctum: nondum enim in quemquam
illorum venerat, sed baptizati tantum erant in nomine Domini Iesu. Tunc
imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum Sanctum (cf. Act 8 ,14
ss). Loco autem illius manus impositionis in Ecclesia datur confirrnatio.
Legitur tamen aliquando per Apostolicae Sedis dispensationem ex rationabili et
urgente admodum causa simplicem sacerdotem chrismate per episcopum confecto hoc
administrasse confirmationis sacramentum.
1319 697
Effectus autem huius sacramenti est, quia in eo datur Spiritus Sanctus ad
robur, sicut datus est Apostolis in die Pentecostes, ut videlicet Christianus
audacter Christi confiteatur nomen. Ideoque in fronte, ubi verecundiae sedes
est, confirmandus inungitur, ne Christi nomen confiteri erubescat et praecipue
crucem eius, quae Iudaeis quidem est scandalum, gentibus autem stultitia (cf. 1
Cor 1, 23) secundum Apostolum; propter quod signo crucis signatur.
1320 698
Tertium est Eucharistiae sacramentum, cuius materia est panis triticeus, et
vinum de vite, cui ante consecrationem aqua modicissima admisceri debet. Aqua
autem ideo admiscetur, quoniam iuxta testimonia sanctorum Patrum ac Doctorum
Ecclesiae pridem in disputatione exhibita creditur, ipsum Dominum in vino aqua
per mixto hoc instituisse sacramentum. Deinde, quia hoc convenit dominicae
passionis repraesentationi. Inquit enim beatus Alexander Papa, quintus
(successor) a beato Petro: 'In sacramentorum oblationibus, quae intra Missarum
solemnia Domino offeruntur, panis tantum et vinum aqua permixtum in sacrificium
offerantur. Non enim debet in calice Domini aut vinum solum aut aqua sola
offerri, sed utrumque permixtum: quia utrumque, id est, sanguis et aqua, ex
latere Christi profluxisse legitur (cf. Jo 19, 34)'. Tum etiam, quod convenit
ad significandum huius sacramenti effectum, qui est unio populi christiani ad
Christum. Aqua enim populum significat, secundum illud Apocalypsis: Aquae
multae, populi multi (cf. Apc 17,15). Et Iulius Papa, secundus (sueccessor)
post beatum Silvestrum, ait: 'Calix dominicus iuxta canonum praeceptum vino et
aqua permixtus debet offerri, quia videmus in aqua populum intelligi, in vino
vero ostendi sanguinem Christi. Ergo cum in calice vinum et aqua miscetur,
Christo populus adunatur, et fidelium plebs ei, in quem credit, copulatur et
iungitur.' Cum ergo tam sancta Romana Ecclesia a beatissimis Apostolis Petro et
Paulo edocta, quam reliquae omnes Latinorum Graecorumque ecclesiae, in quibus
omnis sanctitatis et doctrinae lumina claruerunt, ab initio nascentis Ecclesiae
sic servaverint et modo servent, inconveniens admodum videtur, ut alia quaevis
regio ab hac universali et rationabili discrepet observantia. Decernimus
igitur, ut etiam ipsi Armeni se cum universo orbe christiano conforment,
eorumque sacerdotes in calicis oblatione paululum aquae, prout dictum est, vino
admisceant.
1321 698
Forma huius sacramenti sunt verba Salvatoris, quibus hoc confecit sacramentum;
sacerdos enim in persona Christi loquens hoc conficit sacramentum. Nam ipsorum
verborum virtute substantia panis in corpus Christi, et substantia vini in
sanguinem convertuntur: ita tamen, quod totus Christus continetur sub specie
panis et totus sub specie vini. Sub qualibet quoque parte hostiae consecratae
et vini consecrati, separatione facta, totus est Christus.
1322 698
Huius sacramenti effectus, quem in anima operatur digne sumentis, est adunatio
hominis ad Christum. Et quia per gratiam homo Christo incorporatur et membris
eius unitur, consequens est, quod per hoc sacramentum in sumentibus digne
gratia augeatur; omnemque effectum, quem materialis cibus et potus quoad vitam
agunt corporalem, sustentando, augendo, reparando et delectando, sacramentum
hoc quoad vitam operatur spiritualem; in quo, ut inquit Urbanus (IV) Papa (DS
846) gratam Salvatoris nostri recensemus memoriam, a malo retrahimur,
confortamur in bono, et ad virtutum et gratiarum proficimus incrementum.
1323 699
Quartum sacramentum est paenitentia, cuius quasi materia sunt actus
paenitentis, qui in tres distinguuntur partes. Quarum prima est cordis contritio;
ad quam pertinet, ud doleat de peccato commisso, cum proposito non peccandi de
cetero. Secunda est oris confessio; ad quam pertinet, ut
peccator omnia peccata, quorum memoriam habet, suo sacerdoti confiteatur
integraliter. Tertia est satisfactio pro peccatis secundum arbitrium
sacerdotis; quae quidem praecipue fit per orationem, ieiunium et eleemosynam.
Forma huius sacramenti sunt verba absolutionis, quae sacerdos profert, cum
dicit: Ego te absolvo; minister huius sacramenti est sacerdos habens auctoritatem
absolvendi vel ordinariam vel ex commissione superioris. Effectus huius
sacramenti est absolutio a peccatis.
1324 700
Quintum sacramentum est extrema unctio, cuius materia est oleum olivae per
episcopum benedictum. Hoc sacramentum nisi infirmo, de cuius morte timetur,
dari non debet; qui in his locis ungendus est: in oculis propter visum, in
auribus propter auditum, in naribus propter odoratum, in ore propter gustum vel
locutionem, in manibus propter tactum, in pedibus propter gressum, in renibus
propter delectationem ibidem vigentem. Forma huius sacramenti est haec: 'Per
istam sanctam unctionem et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus,
quicquid deliquisti per visum', et similiter in aliis membris.
1325 700
- Minister huius sacramenti est sacerdos. Effectus vero est mentis sanatio et,
in quantum animae expedit, ipsius etiam corporis. De hoc sacramento inquit
beatus Iacobus Apostolus: 'Infirmatur quis in vobis ? Inducat presbyteros
Ecclesiae, ut orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini; et oratio
fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus, et si in peccatis sit,
dimitten tur ei' (Iac 5, 14s).
1326 701
Sextum est sacramentum ordinis, cuius materia est illud, per cuius traditionem
confertur ordo: sicut presbyteratus traditur per calicis cum vino et patenae
cum pane porrectionem; diaconatus vero per libri Evangeliorum dationem;
subdiaconatus vero per calicis vacui cum patena vacua superposita traditionem
et similiter de aliis per rerum ad ministeria sua pertinentium assignationem.
Forma sacerdotii talis est: 'Accipe potestatem offerendi sacrificium in
Ecclesia pro vivis et mortuis, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti'.
Et sic de aliorum ordinum formis, prout in Pontificali Romano late continetur.
Ordinarius minister huius sacramenti est episcopus. Effectus augmentum gratiae,
ut quis sit idoneus Christi minister.
1327 702
Septimum est sacramentum matrimonii, quod est signum coniunctionis Christi et
Ecclesiae secundum Apostolum dicentem 'Sacramentum hoc magnum est: ego autem
dico in Christo et in Ecclesia' (Eph 5, 32). Causa efficiens matrimonii
regulariter est mutuus consensus per verba de praesenti expressus. Assignatur
autem triplex bonum matrimonii. Primum est proles suscipienda et educanda ad
cultum Dei. Secundum est fides, quam unus coniugum alteri servare debet.
Tertium indivisibilitas matrimonii, propter hoc quod significat indivisibilem
coniunctionem Christi et Ecclesiae. Quamvis autem ex causa fornicationis liceat
tori separationem facere, non tamen aliud matrimonium contrahere fas est, cum
matrimonii vinculum legitime contracti perpetuum sit.
1328 His
omnibus explicatis praedicti Armenorum oratores nomine suo et sui patriarchae
et omnium Armenorum, hoc saluberrimum synodale decretum cum omnibus suis capitulis,
declarationibus, diffinitionibus, traditionibus, praeceptis et statutis
omnemque doctrinam in ipso descriptam necnon quicquid tenet et docet Sancta
Sedes Apostolica et Romana Ecclesia, cum omni devotione et obedientia
acceptant, suscipiunt et amplectuntur. Illos quoque Doctores et sanctos Patres,
quos Ecclesia Romana approbat, ipsi reverenter suscipiunt. Quascunque vero
personas et quicquid ipsa Ecclesia Romana reprobat et damant, ipsi pro
reprobatis et damnatis habent.
1.369 Concile de Florence (oecum. XVII), 26 février 1439 - août (?)
1.370 1445; sous Eugene IV; Bulle d'union des Coptes et des
1.371 Ethiopiens, " Cantate Domino ", 4 février 1442 (1441 dans le
1.372 style de Florence)
1.373
1330 703 Sacrosancta Romana Ecclesia, Domini et
Salvatoris nostri voce fundata, firmiter credit, profitetur et praedicat, unum
verum D e u m omnipotentem, incommutabilem et aeternum, Patrem et Filium et
Spiritum Sanctum, unum in essentia, trinum in personis: Patrem ingenitum, Filium
ex Patre genitum, Spiritum Sanctum ex Patre et Filio procedentem. Patrem non esse Filium aut Spiritum Sanctum; Filium non esse Patrem aut
Spiritum Sanctum; Spiritum Sanctum non esse Patrem aut Filium: sed Pater tantum
Pater est, Filius tantum Filius est, Spiritus Sanctus tantum Spiritus Sanctus
est. Solus Pater de substantia sua genuit Filium, solus Filius de solo Patre
est genitus, solus Spiritus Sanctus simul de Patre procedit et Filio. Hae tres
Personae sunt unus Deus, et non tres dii: quia trium est una substantia una
essentia, una natura, una divinitas, una immensitas una aeternitas omniaque
sunt unum, ubi non obviat relationis oppositio.
1331 704 'Propter hanc unitatem Pater est
totus in Filio, totus in Spiritu Sancto; Filius totus est in Patre, totus in
Spiritu Sancto; Spiritus Sanctus totus est in Patre, totus in Filio. Nullus
alium aut praecedit aeternitate aut excedit magnitudine, aut superat potestate.
Aeternum quippe et sine initio est, quod Filius de Patre exstitit; et aeternum
ac sine initio est, quod Spiritus Sanctus de Patre Filioque procedit.' Pater
quidquid est aut habet, non habet ab alio, sed ex se; et est principium sine
principio. Filius quidquid est aut habet, habet a Patre, et est principium de
principio. Spiritus Sanctus quidquid est aut habet, habet a Patre simul et
Filio. Sed Pater et Filius non duo principia Spiritus Sancti, sed unum
principium: sicut Pater et Filius et Spiritus Sanctus non tria principia
creaturae, sed unum principium.
1332 705 Quoscumque ergo adversa et contraria
sentientes damnat, reprobat et anathematizat et a Christi corpore quod est
Ecclesia, alienos esse denuntiat. Hinc damnat Sabellium personas confundentem
et ipsarum distinctionem realem penitus auferentem. Damnat Arianos, Eunomianos,
Macedonianos solum Patrem Deum verum esse dicentes, Filium autem et Spiritum
Sanctum in creaturarum ordine collocantes. Damnat et quoscumque alios, gradus
seu inaequalitatem in Trinitate facientes.
1333 706 Firmissime credit, profitetur et
praedicat, unum verum Deum, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, esse omnium
visibilium et invisibilium c r e a t o r e m: qui quando voluit, bonitate sua
universas, tam spiritales quam corporales, condidit creaturas: bonas quidem,
quia a summo bono factae sunt, sed mutabiles, quia de nihilo factae sunt,
nullamque mali asserit esse naturam, quia omnis natura, in quantum natura est,
bona est.
1334 706 Unum atque eundem Deum Veteris et
Novi Testamenti, hoc est, Legis et Prophetarum atque Evangelii profitetur
auctorem: quoniam eodem Spiritu Sancto inspirante utriusque Testamenti Sancti
locuti sunt: quorum libros sucipit et veneratur, qui titulis sequentibus
continentur:
1335 706 Quinque Moysi, id est Genesi,
Exodo, Levitico, Numeris, Deuteronomio; Josue, Judicum, Ruth, Quatuor Regum,
Duobus Paralipomenon, Esdra, Neemia, Tobia, Judith, Hester, Job, Psalmis David,
Parabolis, Ecclesiaste, Canticis Canticorum, Sapientia, Ecclesiastico, Isaya,
Jeremia, Baruch, Ezechiele, Daniele, Duodecim Prophetis Minoribus id est Osee,
Johele, Amos, Abdia, Jona, Michea, Naum, Abachuc, Sophonia, Ageo, Zacharia,
Malachia; Duobus Machabeorum, Quatuor Evangeliis Mathaei, Marci, Lucae,
Johannis; Quatuordecim Epistolis Pauli, Ad Romanos, Duabus ad Corinthios, Ad
Galatas, Ad Ephesios, Ad Philipenses, Duabus ad Thesalonicense, Ad Colocenses,
Duabus ad Timotheum, Ad Titum, Ad Philomenon, Ad Hebraeos; Petri duabus; Tribus
Johannis; Una Jacobi; Una Judae; Actibus Apostolorum et Apocalypsi Johannis.
1336 707 - Propterea Manichaeorum
anathematizat insaniam, qui duo prima principia posuerunt, unum visibilium,
aliud invisibilium; et alium Novi Testamenti Deum, alium Veteris esse dixerunt.
(décret pour les Jacobites)
1337 708 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, unam ex Trinitate personam, verum Deum, Dei Filium ex Patre genitum,
Patri consubstantialem et coaeternum, in plenitudine temporis, quam divini
consilii inscrutabilis altitudo disposuit, propter salutem humani generis veram
hominis integramque naturam ex immaculato utero Mariae Virginis assumpsisse et
sibi in unitatem personae copulasse tanta unitate, ut quidquid ibi Dei est, non
sit ab homine separatum; et quidquid est hominis, non sit a deitate divisum;
sitque unus et idem indivisus, utraque natura in suis proprietatibus
permanente, Deus et homo, Dei Filius et hominis filius, aequalis Patri secundum
divinitatem, minor Patre secundum humanitatem: immortalis et aeternus ex natura
divinitatis, passibilis et temporalis ex conditione assumptae humanitatis.
1338 709 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, Dei Filium in assumpta humanitate ex Virgine vere natum, vere
passum, vere mortuum et sepultum, vere ex mortuis resurrexisse, in caelum
ascendisse, sedereque ad dexteram Patris, et venturum in fine saeculorum ad
vivos mortuos que iudicandos.
1339 710 Anathematizat autem, exsecratur
et damnat omnem haeresim contraria sapientem. Et primo damnat Ebionem,
Cerinthum, Marcionem, Paulum Samosatenum, Photinum omnesque similiter
blasphemantes, qui percipere non valentes unionem personalem humanitatis ad
Verbum, Jesum Christum Dominum nostrum verum Deum esse negaverunt: ipsum purum
hominem confitentes, qui divinae gratiae participatione majore, quam sanctioris
vitae merito suscepisset, divinus homo diceretur.
1340 710 Anathematizat etiam Manichaeum
cum sectatoribus suis, qui Dei Filium non verum corpus, sed phantasticum
sumpsisse somniantes, humanitatis in Christo veritatem penitus sustulerunt.
1341 710 Necnon Valentinum asserentem, Dei
Filium nihil de Virgine Matre cepisse, sed corpus caeleste sumpsisse atque ita
transisse per uterum Virginis, sicut per aquaeductum defluens aqua transcurrit.
1342 710 Arium etiam, qui asserens, corpus
ex Virgine assumptum anima caruisse, voluit loco animae fuisse deitatem.
1343 710 Apollinarem quoque, qui
intelligens, si anima corpus informans negetur in Christo, humanitatem veram
ibidem non fuisse, solam posuit animam sensitivam, sed deitatem Verbi vicem
rationalis animae tenuisse.
1344 710 Anathematizat etiam Theodorum
Mopsuestenum atque Nestorium asserentes, humanitatem Dei Filio unitam esse per
gratiam et ob id duas in Christo esse personas, sicut duas fatentur esse
naturas, cum intelligere non valerent, unionem humanitatis ad Verbum
hypostaticam exstitisse, et propterea negarent verbi subsistentiam accepisse.
Nam secundum hanc blasphemiam non Verbum caro factum est,sed Verbum per gratiam
habitavit in carne: hoc est, non Dei Filius homo factus est, sed magis Dei
Filius habitavit in homine.
1345 710 Anathematizat etiam, exsecratur
et damnat Eutychen archimandritam: qui cum intelligeret, juxta Nestorii
blasphemiam veritatem incarnationis excludi, et propterea oportere, quod ita
Dei Verbo unita esset humanitas, ut deitatis et humanitatis una esset eademque
persona, ac etiam capere non posset, stante pluralitate naturarum, unitatem
personae: sicut deitatis et humanitatis in Christo unam posuit esse personam,
ita unam asseruit esse naturam, volens ante unionem dualitatem fuisse
naturarum, sed in unam naturam in assumptione transiisse, maxima blasphemia et
impietate concedens aut humanitatem in deitatem, aut deitatem in humanitatem
esse conversam.
1346 710 Anathematizat etiam, exsecratur
et damnat Macarium Antiochenum omnesque similia sapientes, qui, licet vere de
naturarum dualitate et personae unitate sentiret, tamen circa Christi
operationes enormiter oberravit (aberravit) dicens, in christo utriusque
naturae unam fuisse operationem unamque voluntatem. Hos omnes cum haeresibus
suis anathematizat sacrosancta Romana Ecclesia, affirmans in Christo duas esse
voluntates duasque operationes.
1347 711 Firmiter credit, profitetur et
docet, neminem unquam ex viro feminaque conceptum a diaboli dominatu fuisse
liberatum, nisi per fidem mediatoris Dei et hominum Jesu Christi Domini nostri:
qui sine peccato conceptus, natus et mortuus, humani generis hostem, peccata
nostra delendo, solus sua morte prostravit,et regni caelestis introitum, quem
primus homo peccato proprio cum omni successione perdiderat, reseravit: quem
aliquando venturum omnia Veteris Testamenti sacra sacrificia, sacramenta,
ceremoniae praesignrunt.
1348 712 Firmiter credit, profitetur et docet,
legalia Veteris Testamenti, seu Mosaicae legis, quae dividuntur in ceremonias,
sacra sacrificia, sacramenta, quia significandi alicuius futuri gratia fuerant
instituta, licet divino cultui illa aetate congruerunt, significato per illa
Domino nostro Jesu Christo adveniente cessasse, et Novi Testamenti sacramenta
coepisse. Quemcumque etiam post passionem in legalibus spem ponentem et illis
velut ad salutem necessariis se subdentem, quasi Christi fides sine illis
salvare non posset, peccasse mortaliter. Non tamen negat a Christi passione
usque ad promulgatum Evangelium illa potuisse servari, dum tamen minime ad
salutem necessaria crederentur, sed post promulgatum Evangelium sine interitu
salutis aeternae asserit non posse servari. Omnes ergo post illud tempus
circumcisionis et sabbati reliquorumque legalium observatores alienos a Christi
fide denuntiat et salutis aeternae minime posse esse participes, nisi aliquando
ab iis erroribus resipiscant. Omnibus igitur, qui christiano nomine gloriantur,
praecipit omnino, quocumque tempore, vel ante vel post baptismum, a
circumcisione cessandum; quoniam sive quis in ea spem ponat, sive non, sine
interitu salutis aeternae observari omnino non potest.
1349 712 Circa pueros vero propter
periculum mortis, quod potest saepe contingere, cum ipsis non possit alio
remedio subveniri, nisi per sacramentum baptismi, per quod eripiuntur a diaboli
dominatu et in Dei filios adoptantur, admonet, non esse per quadraginta aut
octoginta dies seu aliud tempus iuxta quorundam observantiam sacrum baptisma
differendum, sed quamprimum commode fieri potest, debere conferri: ita tamen,
quod mortis imminente periculo mox sine ulla dilatione baptizentur, etiam per
laicum vel mulierem, in forma Ecclesiae, si desit sacerdos, quemadmodum in
decreto Armenorum plenius continetur (DS 1315).
1350 713 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, omnem creaturam Dei bonam, 'nihilque reiciendum, quod cum gratiarum
actione percipitur' (1 Tim 4, 4), quia, iuxta verbum Domini (Mt 15, 11), 'non
quod intrat in os, coinquinat hominem'; illamque Mosaicae legis ciborum
mundorum et immundorum differentiam ad ceremonialia asserit pertinere, quae
surgente Evangelio transierunt et efficacia esse desierunt. Illam etiam Apostolorum
prohibitionem 'ab immolatis simulacrorum et sanguine et suffocato' (Act 15, 29)
dicit illi tempori congruisse, quo ex Judaeis atque gentilibus, qui antea
diversis ceremoniis moribusque vivebant, una surgebat Ecclesia, ut cum Judaeis
etiam gentiles aliquid communiter observarent, et in unum Dei cultum fidemque
conveniendi praeberetur occasio et dissensionis materia tolleretur: cum Judaeis
propter antiquam consuetudinem sanguis et suffocatum abominabilia viderentur et
esu immolatitii poterant arbitrari gentiles ad idololatriam redituros. Ubi
autem eo usque propagata est christiana religio, ut nullus in ea Judaeus
carnalis appareat, sed omnes ad Ecclesiam transeuntes in eosdem ritus Evangelii
ceremoniasque conveniant, credentes 'omnia munda mundis' (Tit 1, 15): illius
apostolicae prohihitionis causa cessante, etiam cessavit effectus. Nullam
itaque cibi naturam condemnandam esse denuntiat, quem societas admittit humana
: nec inter animalia discernendum per quemcumque, sive virum sive mulierem, et
quocumque genere mortis intereant: quamvis pro salute corporis, pro virtutis
exercitio, pro regulari et ecclesiastica disciplina possint et debeant multa
non negata dimitti, quia, iuxta Apostolum, 'omnia licent, sed non omnia
expediunt' (I Cor 6, 12; 10, 22).
1351 714 Firmiter credit, profitetur et
praedicat, 'nullos extra catholicam Ecclesiam exsistentes (intra cath. E. non
exs.), non solum paganos', sed nec Judaeos aut haereticos atque schismaticos,
aeternae vitae fieri posse participes; sed in ignem aeternum ituros, 'qui
paratus est diabolo et angelis eius' (Mt 25, 41), nisi ante finem vitae eidem
fuerint aggregati: tantumque valere ecclesiastici corporis unitatem, ut solum
in ea manentibus ad salutem ecclesiastica sacramenta proficiant, et ieiunia,
eleemosynae ac cetera pietatis officia et exercitia militiae christianae
praemia aeterna parturiant. 'Neminemque, quantascumque eleemosynas fecerit,
etsi pro Christi nomine sanguinem effuderit, posse salvari, nisi in catholicae
Ecclesiae gremio et unitate permanserit'.
1352 715 Verum quia in suprascripto
decreto Armenorum non est explicata forma verborum, quibus in consecratione
corporis et sanguinis Domini sacrosancta Romana Ecclesia, Apostolorum Petri et
Pauli doctrina et auctoritate firmata, semper uti consuevit, illam praesentibus
duximus inserendam. In consecratione corporis Domini hac utitur forma verborum:
'Hoc est enim corpus meum'; sanguinis vero: 'Hic est enim calix sanguinis mei,
novi et aeterni testamenti, mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur
in remissionem peccatorum'. Panis vero triticeus, in quo sacramentum
conficitur, an eo die, an antea decoctus sit, nihil omnino refert: dummodo enim
panis substantia maneat, nullatenus dubitandum est, quin post praedicta verba
consecrationis corporis a sacerdote cum intentione conficiendi prolata, mox in
verum Christi corpus transsubstantietur.
1353 Quoniam nonnullos asseritur quartas
nuptias tamquam condemnatas respuere, ne peccatum, ubi non est, esse putetur,
cum secundum Apostolum mortuo viro mulier sit ab eius lege soluta, et nubendi,
cui vult, in Domino habeat facultatem (cf. Rom 7, 3; I Cor 7, 39), nec
distinguat, mortuo primo, secundo vel tertio, declaramus non solum secundas ac
tertias, sed et quartas atque ulteriores, si aliquod canonicum impedimentum non
obstet, licite contrahi posse. Commendatiores tamen dicimus, si ulterius a
coniugio abstinentes in castitate permanserint, quia, sicut virginitatem
viduitati, ita nuptiis castam viduitatem laude ac merito praeferendam esse
censemus.
Calliste III, Const.
'Regimini universalis' ad episcopum
1.374 Magdeburg., Naumburg. et Halberstad., 6 mai 1455
1355 716 ... Nobis nuper exhibita petitio continebat, quod licet
a tanto tempore, cuius contrarii memoria non exsistit, in diversis Alemanniae
partibus, pro communi hominum utilitate, inter habitatores et incolas partium
earundem talis inoleverit hactenusque observata fuerit... consuetudo, quod ipsi
habitatores et incolae, sive illi ex eis, quibus id pro suis statu et
indemnitatibus expedire visum fuerit, super eorum bonis, domibus, agris,
praediis, possessionibus et hereditatibus annuos marcarum, florenorum, seu
grossorum monetae in partibus illis currentis reditus seu census vendentes, pro
singulis ex marcis florenis sive grossis huiusmodi ab eis, qui illas vel illos,
sive reditus sive census ipsos emerint, certum competens pretium in numerata
pecunia secundum temporis qualitatem, prout ipsi vendentes et ementes in
contractibus super his inter se firmaverunt, et recipere soliti fuere, illa ex
domibus, terris, agris, praediis, possessionibus et hereditatibus praedictis,
qui (legendum: quae) in huiusmodi contractibus expressi (-ae) fuerunt,
praedictorum solutione redituum et censuum efficaciter obligantes, in illorum
vendentium favorem, hoc adiecto, quod ipsi pro rata, qua huiusmodi per eos
receptam dictis ementibus restituerent in toto vel in parte pecuniam, a
solutione redituum seu censuum huiusmodi restitutam pecuniam contingentium
liberi forent penitus et immunes, sed iidem ementes, etiamsi bona, domus,
terrae, agri, possessiones hereditates huiusmodi processu temporis ad omnimodae
destructionis sive desolationis reducerentur opprobrium, pecuniam ipsam etiam
agendo repetere non valerent.
1356 716
- Apud aliquos tamen haesitationis versatur scrupulus, an huiusmodi contractus
liciti sint censendi. Unde nonnulli, illos usurarios fore praetendentes,
occasionem quaerunt reditus et census huiusmodi ab eis debitos non solvendi...
1357 716
Nos igitur... ad omne super his ambiguitatis tollendum dubium, praefatos
contractus licitos iurique conformes et vendentes eosdem ad ipsorum solutionem
censuum et redituum iuxta dictorum contractuum tenores, remoto contradictionis
obstaculo, efficaciter teneri, auctoritate Apostolica praesentium serie
declaramus.
1.375 Pie II, Bulla 'Exsecrabilis', 18 janvier 1460
1.376 (style Floren. 1459)
1375 717
Exsecrabilis et pristinis temporibus inauditus tempestate nostra inolevit
abusus, ut a Romano Pontifice, Iesu Christi vicario, cui dictum est in Persona
beati Petri 'Pasce oves meas' (Jo 21, 17), et 'Quodcumque ligaveris super
terram, erit ligatum et in caelis' (Mt 16, 19), nonnulli spiritu rebellionis
imbuti, non sanioris cupiditate iudicii, sed commissi evasione peccati ad
futurum concilium provocare praesumant. ... Volentes igitur hoc pestiferum
virus a Christi Ecclesia procul pellere ..., huiusmodi provocationes damnamus
et tamquam erroneas ac detestabiles reprobamus.
1.377 Pie II, Propositiones damnatae in Ep. 'Cum sicut accepimus',
1.378 14 novembre 1459; Errores Zanini de Solcia
1361 717a
(1) Mundum naturaliter consumi et finiri debere, humiditatem terrae et aÎris
calore solis consumente, ita ut elementa accendantur.
1362 717b
(2) Et omnes Christianos salvandos esse.
1363 717c
(3) Deum quoque alium mundum ab isto creasse, et in eius tempore multos alios
viros et mulieres exstitisse, et per consequens Adam primum hominem non fuisse.
1364 717d
(4) Item Jesum Christum non pro redemptione ob amorem humani generis, sed
stellarum necessitate passum et mortuum esse.
1365 717e
(5) Item Jesum Christum, Moysen et Mahometem mundum pro suarum libito
voluntatum rexisse.
1366 717f (6) Necnon eundem Dominum nostrum Jesum illegitimum, et in hostia consecrata non quoad
humanitatem, sed divinitatem dumtaxat exsistere.
1367 717g
(7) Extra matrimonium luxuriam non esse peccatum, nisi legum positivarum
prohibitione, easque propterea minus bene disposuisse, et sola prohibitione
ecclesiastica se fraenari, quominus Epicuri opinionem ut veram sectaretur.
1368 717h
(8) Praeterea rem auferre alienam non esse peccatum mortale etiam domino
invito.
1369 717i
(9) Legem denique Christianam per successionem alterius legis finem habituram,
quemadmodum Lex Moysi per Legem Christi terminata fuit.
1.379 Pie II, Bulla 'Ineffabilis summi providentia Patris',
1.380 1 août 1464
1385 718
... Auctoritate Apostolica tenore praesentium statuimus et ordinamus, quod
nulli Fratrum praedictorum (Minorum et Praedicatorum) deinceps liceat de
supradicta dubietate disputare, praedicare, vel publice aut private verbum
facere, seu aliis suadere, quod videlicet haereticum vel peccatum sit tenere
vel credere, sanguinem ipsum sacratissimum (ut praemittitur) triduo passionis
eiusdem Domini nostri Iesu Christi ab ipsa divinitate quomodolibet fuisse vel
non fuisse divisum vel separatum, donec super dubietatis huiusmodi decisione
quid tenendum sit, fuerit per Nos et Sedem Apostolicam definitum.
1.381 Sixte IV, Propositiones Petri de Rivo, damnatae in Bulla 'Ad
1.382 Christi vicarii', 3 janvier 1474: Schedula revocationis
1391 719
(1) Elisabeth Luc. 1, cum loquitur beatae Mariae Virgini dicens: 'Beata quae
credidisti, quoniam perficientur in te, quae dicta sunt tibi a Domino' (Lc 1,
45), innuere videtur, illas propositiones, scilicet 'Paries filium et vocabis
nomen eius Jesum; hic erit magnus' etc. (Lc 1, 31s), nondum habere veritatem.
1392 720
(2) Item Luc. ult. Christus post resurrectionem dicens: 'Necesse est impleri
omnia, quae scripta sunt in lege Moysis et Prophetis et Psalmis de me' (Lc 24,
44 ), videtur innuisse, quod tales propositiones vacuae erant veritatis.
1393 721
(3) Item ad Hebr. 10, ubi Apostolus inquit: 'Umbram habens lex futurorum
bonorum' et 'non ipsam imaginem rerum' (Hebr 10, 1), innuere videtur, quod
propositiones Veteris Legis, quae erant de futuro, nondum habebant determinatam
veritatem.
1394 722
(4) Item, quod non sufficit ad veritatem propositionis de futuro, quod res
erit, sed requiritur, quod inimpedibiliter erit.
1395 (5) Item
necesse est dicere alterum duorum: aut quod in articulis fidei de futuro non
est praesens et actualis veritas, aut quod significatum eorum per potentiam
divinam non potuit impediri. (DS 1396) (Censura:) scandalosae et a catholicae
fidei semita deviae.
723 (5) Item necesse est dicere alterum duorum: aut quod in articulis
fidei de futuro non est praesens et actualis veritas, aut quod significatum
eorum per potentiam divinam non potuit impediri.
1396 723
(Censura:) scandalosae et a catholicae fidei semita deviae.
1.383 Sixte IV, Bulla 'Salvator noster' in favorem ecclesiae S. Petri
1.384 Xanctonensis, 3 août 1476
1398 723a
Et ut animarum salus eo tempore potius procuretur, quo magis aliorum egent
suffragiis et quo minus sibi ipsis proficere valent, auctoritate Apostolica de
thesauro Ecclesiae animabus in purgatorio exsistentibus succurrere volentes,
quae per caritatem ab hac luce Christo unitae decesserunt ac quae, dum
viverent, sibi ut huiusmodi indulgentia suffragaretur, meruerunt, paterno
cupientes affectu, quantum cum Deo possumus, de divina misericordia confisi ac
de plenitudine potestatis concedimus pariter ac indulgemus, ut si qui parentes,
amici aut ceteri Christi fideles pietate commoti pro ipsis animabus purgatorio
igni pro expiatione poenarum eisdem secundum divinam iustitiam debitarum
expositis, durante dicto decennio pro reparatione ecclesiae Xanctonensi(s)
certam pecuniarum quotam aut valorem iuxta decani et capituli dictae ecclesiae
aut nostri collectoris ordinationem dictam ecclesiam visitando dederint aut per
nuntios ab eisdem deputandos durante dicto decennio miserint, volumus ipsam
plenariam remissionem per modum suffragii (vd. DS 1405s) ipsis animabus
purgatorii, pro quibus dictam quotam pecuniarum aut valorem persolverint, ut
praefertur, pro relaxatione poenarum valere ac suffragari.
1.385 Sixte IV, Const. 'Cum praeexcelsa', 27 février 1477
('1476' st. cur.)
1400 734 Cum praeexcelsa meritorum insignia, quibus
regina caelorum, Virgo Dei genitrix gloriosa, sedibus praelata aethereis,
sideribus quasi stella matutina praerutilat, devotae considerationis indagine
perscrutamur ...: dignum, quin potius debitum reputamus, universos Christi
fideles, ut omnipotenti Deo (cuius providentia eiusdem Virginis humilitatem ab
aeterno respiciens, pro reconcilianda suo auctori humana natura lapsu primi
hominis aeternae morti obnoxia, eam sui Unigeniti habitaculum Sancti Spiritus
praeparatione constituit, ex qua carnem nostrae mortali tatis pro redemptione
populi sui assumeret, et immaculata Virgo nillilominus post partum remaneret)
de ipsius immaculatae Virginis mira conceptione gratias et laudes referant, et
instituta propterea in Dei Ecclesia Missas et alia divina officia dicant, et
illis intersint, indulgentiis et peccatorum remissionibus invitare, ut exinde
fiant eiusdem Virginis meritis et intercessione divinae gratiae aptiores.
1.386 Sixte IV, Ep. encycl. 'Romani Pontificis provida', 27 nov. 1477
1405
Cum Nobis relatum esset, in publicatione indulgentiae per Nos alias ecclesiae
Xanctonensi concessae (DS 1398), plura scandala ... fuisse exorta
praedicantesque... occasione dictae indulgentiae, quam animabus in purgatorio
exsistentibus per modum suffragii concessimus, nonnullos scripta Nostra male
interpretantes publice asseruisse atque asserere, non esse ultra opus, pro
animabus ipsis orare aut pia suffragia facere. Ex quo quam plurimi a bene
agendo retrahebantur. Nos scandalis et erroribus huiusmodi... obviare volentes
per Brevia Nostra ad ... praelatos scripsimus, ut Christi fidelibus declarent,
ipsam plenam indulgentiam pro animabus exsistentibus in purgatorio per modum
suffragii per Nos fuisse concessam, non ut per indulgentiam praedictam Christi
fideles ipsi a piis et bonis operibus revocarentur, sed ut illa in modum
suffragii animarum saluti prodesset; perindeque ea indulgentia proficeret, acsi
devotae orationes piaeque eleemosynae pro earundem animarum salute dicerentur
et offerrentur.
1406 Nuper
vero non sine gravi animi Nostri displicentia intelleximus, nonnullos minus
recte et longe aliter quam intentio Nostra fuerit aut sit, huiusmodi verba
interpretatos esse. ... Non enim Nos ... ad praelatos scripsimus et
declaravimus, supradictam indulgentiam plenariam animabus in purgatorio
exsistentibus, acsi fierent pro eisdem devotae orationes piaeque eleemosynae
efficerentur, videre prodesse, non quod intenderemus, prout nec intendimus,
neque etiam inferre vellemus, indulgentiam non plus proficere aut valere quam
eleemosynae et orationes, aut eleemosynas et orationes tantum proficere
tantumque valere quantum indulgentia per modum suffragii, cum sciamus orationes
et eleemosynas et indulgentiam per modum suffragii longe distare; sed eam
'perinde' valere diximus, id est, per eum modum, 'ac si' id est per quem orationes
et eleemosynae valent. Et quoniam orationes et eleemosynae valent tamquam
suffragia animabus impensa, Nos, quibus plenitudo potestatis ex alto est
attributa, de thesauro.universalis Ecclesiae qui ex Christi Sanctorumque eius
meritis constat, Nobis commisso, auxilium et suffragium animabus purgatorii
afferre cupientes supradictam concessimus indulgentiam, ita tamen, ut fideles
ipsi pro eisdem animabus suffragium darent, quod ipsae defunctorum animae per
se nequeant adimplere. Haec in scriptis Nostris sensimus et sentimus...
1407 Ut igitur
sanctum et laudabile desiderium hoc Nostrum a nullo potest iure damnari, etiam
intentio et sana mens, quae non nisi ad apertum bonum intendit, impugnari per
ambiguitatis medium non debet, cum secundum theologicae disciplinae rationem
quaecumque propositio dubium intellectum in se continens semper in eo sensu sit
accipienda in quo vera redditur locutio. Quamobrem... praesentium tenore motu
proprio decernimus et declaramus, in quibuscumque scriptis Nostris semper Nostrae
intentionis fuisse et nunc esse: ipsam plenariam indulgentiam per modum
suffragii animabus in purgatorio exsistentibus concessam sic valere et
suffragari, quemadmodum communis Doctorum schola eas valere et suffragari
concedit.
1.387 Osma, damnatae in Bulla 'Licet ea quae de nostro mandato',
1.388 9 août 1479
1411 724
(1) Confessionem peccatorum in specie, ex universalis Ecclesiae realiter
statuto, non divino iure compertam fore (Complut. 2.: Quod conf. de pecc. in
specie fuerit ex aliquo statuto universalis Ecclesiae, non de iure divino).
1412 725
(2) Peccata mortalia quoad culpam et poenam alterius saeculi absque
confessione, sola cordis contritione (supplendum ex (3): deleri) (Complut. 1:
... alterius saeculi delentur per solam cordis contritionem sine ordine ad
claves),
1413 726
(3) pravas vero cogitationes sola displicentia deleri (3: Quod pravae cogit. confiteri
non debent, sed sola displ. delentur sine ordine ad claves).
1414 727
(4) Quod confessio secreta sit, necessario non exigi (4: Confessio debet esse
secreta, i. e. de peccatis secretis, non de manifestis).
1415 728
(5) Non peracta paenitentia, confitentes absolvi non debere (5: Non sunt
absolvendi paenitentes, nisi peracta prius paenitentia eis iniuncta).
1416 729
(6) Romanum Pontificem purgatorii poenam remittere (suppl. ex (7): non posse)
(6: Papa non potest indulgere alicui vivo poenam purgatorii),
1417 731
(7) et super his, quae universalis Ecclesia statuit, dispensare non posse (=8).
1418 732
(8) Sacramentum quoque paenitentiae, quantum ad collationem gratiae, naturae,
non autem institutionis Novi vel Veteris Testamenti exsistere (9: ... qu. ad
coll. gratiae, sacramentum naturae est, non alicuius institutionis Vet. vel N.
T.).
1419 733
(Censura in Bulla 6) Pro potioris cautelae suffragio, omnes et singulas
propositiones praedictas falsas, sanctae catholicae fidei contrarias, erroneas
et scandalosas et ab evangelica veritate penitus alienas, sanctorum quoque
Patrum decretis et aliis Apostolicis constitutionibus contrarias fore ac
manifestam haeresim continere... declaramus.
1.389 Sixte IV, Const. 'Grave nimis', 4 septembre 1483
1425 735 Sane cum s. Romana Ecclesia de intemeratae semperque
Virginis Mariae conceptione publice festum solemniter celebret, et speciale ac
proprium super hoc officium ordinaverit : nonnulli, ut accepimus, diversorum
ordinum praedicatores in suis sermonibus ad populum publice per diversas
civitates et terras affirmare hactenus non erubuerunt, et quotidie praedicare
non cessant, omnes illos, qui tenent aut asserunt, eandem gloriosam et
immaculatam Dei genitricem absque originalis peccati macula fuisse conceptam,
mortaliter peccare, vel esse haereticos, eiusdem immaculatae conceptionis
officium celebrantes, audientesque sermones illorum, qui eam sine huiusmodi
macula conceptam esse affirmant, peccare graviter.
1426 735
... Nos igitur huiusmodi temerariis ausibus ... obviare volentes motu proprio,
non ad alicuius Nobis super hoc oblatae petitionis instantiam, sed de Nostra
mera deliberatione et certa scientia, huiusmodi assertiones ... qui affirmare
praesumerent, eos, qui crederent aut tenerent, eandem Dei genitricem ab
originalis peccati macula in sua conceptione praeservatam fuisse, propterea
alicuius haeresis labe pollutos fore vel mortaliter peccare, aut huiusmodi officium
conceptionis celebrantes seu huiusmodi sermones audientes alicuius peccati
reatum incurrere, utpote falsas et erroneas et a veritate penitus alienas,
editosque desuper libros praedictos, id continentes, quoad hoc auctoritate
Apostolica tenore praesentium reprobamus et damnamus; ... (sed reprehenduntur
etiam ii), qui ausi fuerint asserere, contrariam opinionem tenentes, videlicet
gloriosam Virginem Mariam cum originali peccato fuisse conceptam, haeresis
crimen vel peccatum incurrere mortale, cum nondum sit a Romana Ecclesia et
Apostolica Sede decisum...
1.390 Innocent VIII, Bulla 'Exposcit tuae devotionis' ad Iohannem abb.
1.391 monasterii Cistertii (Citeaux), Cabillon. dioec., 9 avr 1489
1435 ... Cum itaque sicut exhibita Nobis nuper pro parte tua petitio
continebat, ex privilegiis et indultis Apostolicis tibi et aliorum quatuor
monasteriorum praedictorum abbatibus pro tempore exsistentibus, ut, omnes
ordines minores personis Ordinis eiusdem intra monasteria praedicta conferre ac
pallas altaris et alia ornamenta ecclesiastica benedicere ac mitra et anulo et
aliis pontificalibus insigniis uti, nec non in ipsis et aliis monasteriis et
prioratibus illis subiectis, ac in parochialibus et aliis ecclesiis ad eos
communiter vel divisim pertinentibus, quamvis eis pleno iure non subessent,
benedictionem sollemnem, post Missarum, Vesperarum et Matutinarum sollemnia, dummodo
in benedictione huiusmodi aliquis antistes vel Apostolicae Sedis legatus
praesens non foret, elargiri, ... obtenta valerent, ... concessum fuerit ...:
Nos qui Ordinem ipsum prae ceteris in visceribus gerimus charitatis et illum
intendimus non minoribus gratiis et privilegiis quam praedecessores Nostri
fecerunt, decorare, tuis in hac parte supplicationibus inclinati, tibi et
successoribus tuis, ac dictis abbatibus aliorum quatuor monasterium
praedictorum nunc et pro tempore exsistentibus, ut de cetero perpetuis futuris
temporibus, praedicta et quaecumque alia vestimenta ac ornamenta ecclesiastica
... benedicere, et calices consecrare ... ac altaria ... in quibuslibet locis
dicti Ordinis, chrismate sacra prius ab aliquo catholico antistite recepto consecrare,
et etiam benedictionem sollemnem post Missarum, Vesperarum et Matutinarum
sollemnia ... elargiri, ac, ne monachi dicti Ordinis pro suscipiendis
Subdiaconatus et Diaconatus ordinibus extra claustrum hinc inde discurrere
cogantur, tibi et successoribus tuis, ut quibuscumque dicti Ordinis monachis,
aliis vero quatuor abbatibus praefatis ac eorum successoribus, ut suorum
monasteriorum praedictorum religiosis, quos ad id idoneos repereritis,
Subdiaconatus et Diaconatus ordines huiusmodi alias rite conferre, ... libere
et licite possitis et possunt, auctoritate Apostolica et ex certa scientia
tenore praesentium de speciali dono gratiae indulgemus.
1.392 Conc. (oecum. XVIII) Latran V (continuation sous Léon X),
1.393 Sessio VIII, 19 décembre 1513: Bulla 'Apostolici regiminis'
1440 738
Cum ... zizaniae seminator ... nonnullos perniciosissimos errores, a fidelibus semper
explosos, in agro Domini superseminare et augere sit ausus, de natura
praesertim animae rationalis, quod videlicet mortalis sit, aut unica in cunctis
hominibus, et nonnulli temere philosophantes, secundum saltem philosophiam
verum id esse asseverent : contra huiusmodi pestem opportuna remedia adhibere
cupientes, hoc sacro approbante Concilio damnamus et reprobamus omnes
asserentes animam intellectivam mortalem esse, aut unicam in cunctis hominibus,
et haec in dubium vertentes, cum illa non solum vere per se et essentialiter
humani corporis forma exsistat, sicut in canone felicis recordationis Clementis
papae V praedecessoris Nostri in (generali) Viennensi Concilio edito continetur
(DS 902), verum et immortalis, et pro corporum quibus infunditur multitudine
singulariter multiplicabilis, et multiplicata, et multiplicanda sit...
1441 738
Cumque verum vero minime contradicat, omnem assertionem veritati illuminatae
fidei contrariam omnino falsam esse definimus (cf. DS 3017); et, ut aliter
dogmatizare non liceat, districtius inhibemus: omnesque huiusmodi erroris
assertionibus inhaerentes veluti damnatissimas haereses seminantes per omnia ut
detestabiles et abominabiles haereticos et infideles, catholicam fidem
labefactantes, vitandos et puniendos fore decernimus.
1.394 Sessio X, 4 mai 1515: Bulla 'Inter multiplices'
1442
(Disputantium de montibus pietatis alii censuerunt) eos montes non esse
licitos, in quibus aliquid ultra sortem pro libra, decurso certo tempore, per
ministros huius montis ab ipsis pauperibus, quibus mutuum datur, exigitur, et
propterea ab usurarum crimine... mundos non evadere, cum Dominus noster, Luca
Evangelista testante (Lc 6, 34 s), aperto nos praecepto obstrinxerit, ne ex
dato mutuo quidquam ultra sortem sperare debeamus. Ea enim propria est usurarum
interpretatio, quando videlicet ex usu rei, quae non germinat, nullo labore,
nullo sumptu nullove periculo lucrum fetusque conquiri studetur...
1443 (Alii
autem e contra asserunt, illos montes licitos esse, dummodo) ratione mutui
nihil petatur. ...; pro indemnitate tamen eorumdem montium, impensarum
videlicet ministrorum eorumdem ac rerum omnium ad illorum necessariam
conservationem pertinentium, absque montium huiusmodi lucro, idque moderatum et
necessarium ab his, qui ex huiusmodi mutuo commodum suscipiunt, licite ultra
sortem exigi et capi posse nonnihil licere, cum regula iuris habeat, quod qui
commodum sentit, onus quoque sentire debeat, praesertim si Apostolica accedat
auctoritas. Quam quidem sententiam a fel. record. Paulo II, Sixto IV,
Innocentio VIII, Alexandro VI et Iulio II Romanis Pontificibus praedecessoribus
Nostris probatam ... esse ostendunt.
1444 Nos ...
providere volentes alterius quidem partis, iustitiae zelum ne vorago aperiretur
usurarum, alterius, pietatis et veritatis amorem, ut pauperibus subveniretur:
... sacro approbante Concilio, declaramus et definimus, montes pietatis
antedictos per respublicas institutos et auctoritate Sedis Apostolicae ...
confirmatos, in quibus pro eorum impensis et indemnitate aliquid moderatum ad
solas ministrorum impensas et aliarum rerum ad illorum conservationem, ut
praefertur, pertinentium. pro eorum indemnitate dumtaxat, ultra sortem absque
lucro eorundem montium recipitur, neque speciem mali praeferre nec peccandi
incentivum praestare neque ullo pacto improbari, quin immo meritorium esse ac
laudari et probari debere tale mutuum et minime usurarium putari... Omnes autem ..., qui contra praesentis declarationis et sanctionis
formam de cetero praedicare seu disputare verbo vel scriptis ausi fuerint,
excommunicationis latae sententiae poenam ... incurrere volumus.
1.395 Sessio XI, 19 décembre 1516: Bulla 'Pastor aeternus gregem.'
1445 740
... Nos a tam nefariae Sanctionis (pragmaticae Bituricensis) et contentorum in
ea revocatione retrahi aut desistere salva conscientia... non posse aut debere
censemus. Nec illud Nos movere debet, quod Sanctio ipsa et in ea contenta in
Basileensi Concilio edita et, ipso Concilio instante, a Bituricensi
Congregatione recepta et acceptata fuerunt, cum ea omnia post translationem
eiusdem Basileensis Concilii per fel. mem. Eugenium IV (Ferraram 18 septembre
1437) factam, a Basileensi Conciliabulo facta exstiterint ac propterea nullum
robur habere potuerint, cum etiam solum Romanum Pontificem pro tempore exsistentem
tamquam auctoritatem super omnia concilia habentem, conciliorum indicendorum,
transferendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere nedum ex
sacrae Scripturae testimonio, dictis sanctorum Patrum ac aliorum Romanorum
Pontificum etiam, praedecessorum Nostrorum, sacrorumque canonum decretis, sed
propria etiam eorundem conciliorum confessione manifeste constet...
1.396 Léon X, Decr. "Cum postquam" à Cajetan de Vio, Légat du Pape,
1.397 9 novembre 1518
1447 740a
... Ne de cetero quisquam ignorantiam doctrinae Romanae Ecclesiae circa
hujusmodi indulgentias et illarum efficaciam allegare aut ignorantiae hujusmodi
praetextu se excusare, aut protestatione conficta se juvare, sed ut ipsi de
notorio mendacio ut culpabiles convinci et merito damnari possint, per
praesentem tibi significandum duximus, Romanam Ecclesiam, quam reliquae tamquam
matrem sequi tenentur, tradidisse:
1448 740a
Romanum Pontificem, Petri clavigeri successorem et Jesu Christi in terris
vicarium, potestate clavium, quarum est aperire regnum caelorum tollendo illius
in Christi fidelibus impedimenta (culpam scilicet et poenam pro actualibus
peccatis debitam, culpam quidem mediante sacramento paenitentiae, poenam vero
temporalem pro actualibus peccatis secundum divinam justitiam debitam mediante
ecclesiastica indulgentia), posse pro rationabilibus causis concedere eisdem
Christi fideibus, qui caritate jungente membra sunt Christi, sive in hac vita
sint, sive in purgatorio, indulgentias ex superabundantia meritorum Christi et
sanctorum; ac tam pro vivis quam pro defunctis Apostolica auctoritate
indulgentiam concedendo, thesaurum meritorum Jesu Christi et Sanctorum
dispensare, per modum absolutionis indulgentiam ipsam conferre, vel per modum
suffragii illam transferre consuevisse. Ac propterea omnes, tam vivos quam
defunctos, qui veraciter omnes indulgentias hujusmodi consecuti fuerint, a tanta
temporali poena, secundum divinam justitiam pro peccatis suis actualibus debita
liberari, quanta concessae et acquisitae indulgentiae aequivalet.
1449 740a
Et ita ab omnibus teneri et praedicari debere sub excommunicationis latae
sententiae poena ... auctoritate Apostolica earumdem tenore praesentium
decernimus.
1.398 Léon X, Bulle 'Exsurge Domine', 15 juin 1520;
1.399 erreurs de Martin Luther
1.400
1451 741 1. Haeretica sententia est, sed usitata,
sacramenta Novae Legis iustificantem gratiam illis dare, qui non ponunt obicem.
1452 742 2. In puero post baptismum negare remanens peccatum, est Paulum et Christum simul conculcare.
1453 743 3. Fomes peccati, etiamsi nullum
adsit actuale peccatum, moratur exeuntem a corpore animam ab ingressu caeli.
1454 744 4. Imperfecta caritas morituri
fert secum necessario magnum timorem, qui se solo satis est facere poenam
purgatorii, et impedit introitum regni.
1455 745 5. Tres esse partes
paenitentiae: contritionem, confessionem et satisfactionem, non est fundatum in
sacra Scriptura nec antiquis sanctis christianis doctoribus.
1456 746 6. Contritio, quae paratur per
discussionem, collationem et detesta tionem peccatorum, qua quis recogitat
annos suos in amaritudine animae suae, ponderando peccatorum gravitatem,
multitudinem, foeditatem, amissionem aeternae beatitudinis, ac aeternae
damnationis acquisitionem, haec contritio facit hypocritam, immo magis
peccatorem.
1457 747 7. Verissimum est proverbium et
omnium doctrina de contritionibus huc usque data praestantius: 'De cetero non
facere, summa paenitentia: optima paenitentia, nova vita.'
1458 748 8. Nullo modo praesumas confiteri
peccata venialia, sed nec omnia mortalia, quia impossibile est, ut omnia
mortalia cognoscas. Unde in primitiva Ecclesia solum manifesta mortalia
confitebantur.
1459 749 9. Dum volumus omnia pure
confiteri, nihil aliud facimus, quam quod misericordiae Dei nihil volumus
relinquere ignoscendum.
1460 750 10. Peccata non sunt ulli
remissa, nisi remittente sacerdote credat sibi remitti; immo peccatum maneret,
nisi remissum crederet: non enim sufficit remissio peccati et gratiae donatio,
sed oportet etiam credere esse remissum.
1461 751 11. Nullo modo confidas absolvi
propter tuam contritionem, sed propter verbum Christi: 'Quodcumque solveris'
etc. (Mt 16,19). Hinc, inquam, confide, si sacerdotis obtinueris absolutionem,
et crede fortiter te absolutum, et absolutus vere eris, quidquid sit de
contritione.
1462 752 12. Si per impossibile confessus
non esset contritus, aut sacerdos non serio, sed ioco absolveret, si tamen
credat se absolutum, verissime est absolutus.
1463 753 13. In sacramento paenitentiae ac remissione
culpae non plus facit Papa aut episcopus, quam infimus sacerdos: immo, ubi non
est sacerdos, aeque tantum quilibet Christianus, etiamsi mulier aut puer esset.
1464 754 14. Nullus debet sacerdoti
respondere, se esse contritum, nec sacerdos requirere.
1465 755 15. Magnus est error eorum, qui
ad sacramenta Eucharistiae accedunt huic innixi, quod sint confessi, quod non
sint sibi conscii alicuius peccati mortalis, quod praemiserint orationes suas
et praeparatoria omnes illi iudicium sibi manducant et bibunt. Sed si credant
et confidant, se gratiam ibi consecuturos, haec sola fides facit eos puros et
dignos.
1466 756 16. Consultum videtur, quod
Ecclesia in communi Concilio statueret, laicos sub utraque specie
communicandos: nec Bohemi communicantes sub utraque specie sunt haeretici, sed
schismatici.
1467 757 17. Thesauri Ecclesiae, unde
Papa dat indulgentias, non sunt merita Christi et Sanctorum.
1468 758 18. Indulgentiae sunt piae
fraudes fidelium, et remissiones bonorum operum; et sunt de numero eorum, quae
licent, et non de numero eorum, quae expediunt (cf. 1 Cor 6, 12).
1469 759 19. Indulgentiae his, qui
veraciter eas consequuntur, non valent ad remissionem poenae pro peccatis
actualibus debitae apud divinam iustitiam.
1470 760 20. Seducuntur credentes
indulgentias esse salutares et ad fructum spiritus utiles.
1471 761 21. Indulgentiae necessariae sunt
solum publicis criminibus, et proprie conceduntur duris solummodo et
impatientibus.
1472 762 22. Sex generibus hominum
indulgentiae nec sunt necessariae nec utiles: videlicet mortuis seu morituris,
infirmis, legitime impeditis, his, qui non commiserunt crimina, his, qui
crimina commiserunt, sed non publica, his, qui meliora operantur.
1473 763 23. Excommunicationes sunt tantum
externae poenae nec privant hominem communibus spiritualibus Ecclesiae
orationibus.
1474 763 24. Docendi sunt Christiani plus
diligere excommunicationem quam timere.
1475 765 25. Romanus Pontifex, Petri
successor, non est Christi vicarius super omnes totius mundi ecclesias ab ipso
Christo in beato Petro institutus.
1476 766 26. Verbum Christi ad Petrum:
'Quodcumque solveris super terram' etc.. (Mt 16) extenditur dumtaxat ad ligata
ab ipso Petro.
1477 767 27. Certum est, in manu Ecclesiae
aut Papae prorsus non esse statuere articulos fidei, immo nec leges morum seu
bonorum operum.
1478 768 28. Si Papa cum magna parte
Ecclesiae sic vel sic sentiret, nec etiam erraret; adhuc non est peccatum aut
haeresis, contrarium sentire, praesertim in re non necessaria ad salutem, donec
fuerit per Concilium universale alterum reprobatum, alterum approbatum.
1479 769 29. Via nobis facta est enervandi
auctoritatem Conciliorum, et libere contradicendi eorum gestis, et iudicandi
eorum decreta, et confidenter confitendi quidquid verum videtur, sive probatum
fuerit sive reprobatum a quocumque Concilio.
1480 770 30. Aliqui articuli Johannis Hus
condemnati in Concilio Constantiensi sunt christianissimi, verissimi et
evangelici, quos nec universalis Ecclesia posset damnare.
1481 771 31. In omni opere bono iustus peccat.
1482 772 32. Opus bonum optime factum est
veniale peccatum.
1483 773 33. Haereticos comburi est contra
voluntatem Spiritus.
1484 774 34. Proeliari adversus Turcas est
repugnare Deo visitanti iniquitates nostras per illos.
1485 775 35. Nemo est certus, se non
semper peccare mortaliter, propter occultissimum superbiae vitium.
1486 776 16. Liberum arbitrium post
peccatum est res de solo titulo et dum facit quod in se est, peccat mortaliter.
1487 777 37. Purgatorium non potest probari ex
sacra Scriptura, quae sit in canone.
1488 778 38. Animae in purgatorio non sunt
securae de earum salute, saltem omnes: nec probatum est ullis aut rationibus
aut Scripturis, ipsas esse extra statum merendi vel augendae caritatis.
1489 779 39. Animae in purgatorio peccant
sine intermissione quamdiu quaerunt requiem et horrent poenas.
1490 780 40. Animae ex purgatorio
liberatae suffragiis viventium minus beantur, quam si per se satisfecissent.
1491 781 41. Praelati ecclesiastici et
principes saeculares non male facerent si omnes saccos mendicitatis delerent.
1492 781 (Censura:) Praefatos omnes et
singulos articulos seu errores tamquam, ut praemittitur, respective haereticos,
aut scandalosos, aut falsos, aut piarum aurium offensivos, vel simplicium
mentium seductivos, et veritati catholicae obviantes, damnamus, reprobamus,
atque omnino reicimus.
Paul III, Breve 'Pastorale
officium' ad archiep. Tolet.,
1.401 29 mai 1537
1495
Ad Nostrum siquidem pervenit auditum, quod ... Carolus (V) Romanorum
imperator... ad reprimendos eos, qui cupiditate aestuantes contra humanum genus
inhumanum gerunt animum, publico edicto omnibus sibi subiectis prohibuit, ut
quisquam Occidentales aut Meridionales Indos in servitutem redigere aut eos
bonis suis privare praesumat. Hos igitur attendentes Indos ipsos, licet extra
gremium Ecclesiae exsistant, non tamen sua libertate aut rerum suarum dominio
privatos vel privandos esse, cum homines ideoque fidei et salutis capaces sint,
non servitute delendos, sed praedicationibus et exemplis ad vitam invitandos
fore, ac praeterea Nos talium impiorum tam nefarios ausus reprimere et ne
iniuriis et damnis exasperati ad Christi fidem amplectendam duriores
efficiantur providere cupientes circumspectioni tuae ... mandamus, quatenus...
universis et singulis uniuscuiusque dignitatis... exsistentibus sub
excommunicationis latae sententiae poena ... districtius inhibeas, ne praefatos
Indos quomodolibet in servitutem redigere aut eos bonis suis spoliare
quoquomodo praesumant.
1.402 Paul III, Const. 'Altitudo divini consilii', 1 juin 1537
1497
Super eorum (Indorum Occidentalium) vero matrimonium hoc observandum
decernimus, ut, qui ante conversionem plures iuxta eorum mores habebant uxores,
et non recordantur quam primo acceperint, conversi ad fidem, unam ex illis
accipiant, quam voluerint, et cum ea matrimonium contrahant per verba de
praesenti, ut moris est; qui vero recordantur, quam primo acceperint, aliis
dimissis, eam retineant.
1.403 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio III, 4 février 1546;
1.404 Decretum de Symbolo fidei
1500 782
Haec sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus, in Spiritu Sancto
legitime congregata, in ea praesidentibus eisdem tribus Apostolicae Sedis
legatis, magnitudinem rerum tractandarum considerans, praesertim earum, quae
duobus illis capitibus de exstirpandis haeresibus et moribus reformandis
continentur, quorum causa praecipue est congregata, ... Symbolum fidei, quo
sancta Romana Ecclesia utitur, tamquam principium illud, in quo omnes, qui
fidem Christi profitentur, necessario conveniunt, ac fundamentum firmum et
unicum, contra quod portae inferi numquam praevalebunt (cf. Mt 16,18), totidem
verbis, quibus in omnibus ecclesiis legitur, exprimendum esse censuit.
(Sequitur Symbolum 'Nicaeno- Constantinopolitanum' : DS 150).
1.405 Concile de Trente (XIXeme oecum.), Decretum de libris sacris et
1.406 de traditionibus recipendis, 8 avril 1546
1501 783
Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus, in Spiritu Sancto
legitime congregata, ... hoc sibi perpetuo ante oculos proponens, ut sublatis
erroribus puritas ipsa Evangelii in Ecclesia conservetur, quod promissum ante
per Prophetas in Scripturis sanctis Dominus noster Jesus Christus Dei Filius
proprio ore primum promulgavit, deinde per suos Apostolos tamquam fontem omnis
salutaris veritatis et morum disciplinae 'omni creaturae praedicari' (Mc 16.15)
jussit; perspiciensque, hanc veritatem et disciplinam contineri in libris
scriptis et sine scripto traditionibus, quae ab ipsius Christi ore ab Apostolis
acceptae, aut ab ipsis Apostolis Spiritu Sancto dictante quasi per manus
traditae ad nos usque pervenerunt, orthodoxorum Patrum exempla secuta, omnes
libros tam Veteris quam Novi Testamenti, cum utriusque Unus Deus sit auctor,
nec non traditiones ipsas, tum ad fidem, tum ad mores pertinentes, tamquam vel
oretenus a Christo, vel a Spiritu Sancto dictatas et continua successione in
Ecclesia catholica conservatas, pari pietatis affectu ac reverentia suscipit et
veneratur. Sacrorum vero librorum indicem huic decreto adscribendum censuit, ne
cui dubitatio suboriri possit, quinam sint, qui ab ipsa Synodo suscipiuntur.
Sunt vero infra scripti.
1502 784
Testamenti Veteris: Quinque Moisis, id est Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri,
Deuteronomium; Iosue, Iudicum, Ruth, quatuor Regum, duo Paralipomenon, Esdrae
primus et secundus, qui dicitur Nehemias, Tobias, Iudith, Esther, Iob,
Psalterium Davidicum centum quinquaginta psalmorum, Parabolae, Ecclesiastes,
Canticum Canticorum, Sapientia, Ecclesiasticus, Isaias, Ieremias cum Baruch,
Ezechiel, Daniel, duodecim Prophetae minores, id est Osea, Ioel, Amos, Abdias,
Ionas, Michaeas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggaeus, Zacharias, Malachias; duo
Machabaeorum primus et secundus.
1503 784
Testamenti Novi: Quatuor Evangelia, secundum Matthaeum, Marcum, Lucam, loannem;
Actus Apostolorum a Luca Evangelista conscripti, quatuordecim epistolae Pauli
Apostoli, ad Romanos, duae ad Corinthios, ad Galatas, ad Ephesios, ad
Philippenses, ad Colossenses, duae ad Thessalonicenses, duae ad Timotheum, ad
Titum, ad Philemonem, ad Hebraeos; Petri Apostoli duae, Ioannis Apostoli tres,
Jacobi Apostoli una, Judae Apostoli una, et Apocalypsis Joannis Apostoli.
1504 784
Si quis autem libros ipsos integros cum omnibus suis partibus, prout in
Ecclesia catholica legi consueverunt et in veteri vulgata latina editione
habentur, pro sacris et canonicis non susceperit, et traditiones praedictas
sciens et prudens contempserit: anathema sit.
1505 784
Omnes itaque intelligant, quo ordine et via ipsa Synodus post iactum fidei
confessionis fundamentum sit progressura, et quibus potissimum testimoniis ac
praesidiis in confirmandis dogmatibus et instaurandis in Ecclesia moribus sit
usura.
1506 785
Insuper eadem sacrosancta Synodus considerans, non parum utilitatis accedere
posse Ecclesiae Dei, si ex omnibus latinis editionibus, quae circumferuntur
sacrorum librorum, quaenam pro authentica habenda sit, innotescat: statuit et
declarat, ut haec ipsa vetus et vulgata editio, quae longo tot saeculorum usu
in ipsa Ecclesia probata est, in publicis lectionibus, disputationibus
praedicationibus et expositionibus pro authentica habeatur et quod nemo illam
reicere quovis praetextu audeat vel praesumat (cf. DS 3825).
1507 786
Praeterea ad coercenda petulantia ingenia decernit, ut nemo, suae prudentiae
innixus, in rebus fidei et morum, ad aedificationem doctrinae christianae
pertinentium, sacram Scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum,
quem tenuit et tenet sancta mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et
interpretatione Scripturarum sanctarum, aut etiam contra unanimem consensum
Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari audeat, etiamsi hujusmodi
interpretationes nullo umquam tempore in lucem edendae forent...
1508 786
Sed et impressoribus modum in hac parte, ut par est, imponere volens...
statuit, ut posthac sacra Scriptura, potissimum vero haec ipsa vetus et Vulgata
editio quam emendatissime imprimatur, nullique liceat imprimere vel imprimi
facere quosvis libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in
futurum vendere aut etiam apud se retinere, nisi primum examinati probatique
fuerint ab Ordinario...
1.407 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio V, 17 juin 1546;
1.408 Decretum de peccato originali
1510 787
Ut fides nostra catholica, 'sine qua impossibile est placere Deo' (Hebr 11,6),
purgatis erroribus in sua sinceritate integra et illibata permaneat, et ne
populus christianus 'omni vento doctrinae circumferatur' (Eph 4, 14), cum
serpens ille antiquus, humani generis perpetuus hostis, inter plurima mala, quibus
Ecclesia Dei his nostris temporibus perturbatur, etiam de peccato originali
eiusque remedio non solum nova, sed etiam vetera dissidia excitaverit:
sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus... iam ad revocandos
errantes et nutantes confirmandos accedere volens, sacrarum Scripturarum et
sanctorum Patrum ac probatissimorum conciliorum testimonia et ipsius Ecclesiae
iudicium et consensum secuta, haec de ipso peccato originali statuit, fatetur
ac declarat:
1511 788
1. Si quis non confitetur, primum hominem Adam, cum mandatum Dei in paradiso
fuisset transgressus, statim sanctitatem et iustitiam, in qua constitutus
fuerat, amisisse incurrisseque per offensam praevaricationis huiusmodi iram et
indignationem Dei atque ideo mortem, quam antea illi comminatus fuerat Deus, et
cum morte captivitatem sub eius potestate, 'qui mortis' deinde 'habuit
imperium' (Hebr 2, 14), hoc est diaboli, 'totumque Adam per illam
praevaricationis offensam secundum corpus et animam in deterius commutatum
fuisse' (cf. DS 371): anathema sit.
1512 789
2. 'Si quis Adae praevaricationem sibi soli et non eius propagini asserit
nocuisse', acceptam a Deo sanctitatem et iustitiam, quam perdidit sibi soli et
non nobis etiam eum perdidisse; aut inquinatum illum per inoboedientiae peccatum
'mortem' et poenas 'corporis tantum in omne genus humanum transfudisse, non
autem et peccatum, quod mors est animae': an. s. 'cum contradicat Apostolo
dicenti: 'Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors et
ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (Rom 5, 12:
cf. DS 372).
1513 790
3. Si quis hoc Adae peccatum, quod origine unum est et propagatione, non
imitatione transfusum omnibus inest unicuique proprium, vel per humanae naturae
vires, vel per aliud remedium asserit tolli, quam per meritum unius mediatoris
Domini nostri Jesu Christi (cf DS 1340), qui nos Deo reconciliavit in sanguine
suo, "factus nobis justitia, sanctificatio et redemptio" (Cor1 1.30);
aut negat, ipsum Christi Jesu meritum per baptismi sacramentum, in forma
Ecclesiae rite collatum, tam adultis quam parvulis applicari: an. s. Quia
"non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos
fieri" (Act 4.12). Unde illa vox: "Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata
mundi" (cf Jo 1.29). Et illa: "Quicumque baptizati estis, Christum
induistis" (Gal 3.27).
1514 791
4. "Si quis parvulos recentes ab uteris matrum baptizandis negat",
etiam si fuerint a baptizatis parentibus orti, "aut dicit, in remissionem
quidem peccatorum eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis peccati,
quod regenerationis lavacro necesse sit expiari" ad vitam aeternam
consequendam, "unde fit consequens, ut in eis forma baptismatis in
remissionem peccatorum non vera, sed falsa intelligatur: an. s. Quoniam non
aliter intelligendum est id, quod dicit Apostolus: 'per unum hominem peccatum
intravit in mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors
pertransiit, in quo omnes peccaverunt' (Rom 5.12), nisi quemadmodum ecclesia
catholica ubique diffusa semper intellexit. Propter hanc enim regulam fidei, ex
traditione Apostolorum, "etiam parvuli, qui nihil peccatorum in semetipsis
adhuc committere potuerunt, ideo in remissionem peccatorum veraciter
baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione
contraxerunt" (cf D.102). "Nisi enim quis
renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum
Dei" (Jo 3.5).
1515 792
5. Si quis per Iesu Christi Domini nostri gratiam, quae in baptismate
confertur, reatum originalis peccati remitti negat, aut etiam asserit non tolli
totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum
radi aut non imputari : an. s. In renatis enim nihil odit Deus, quia 'nihil est
damnationis iis, qui vere consepulti sunt cum Christo per baptisma in mortem'
(Rom 6, 4), qui 'non secundum carnem ambulant' (Rom 8,1), sed veterem hominem
exuentes et novum, qui secundum Deum 'creatus est, induentes' (cf: Eph 4,22ss;
Col 3,9s), innocentes, immaculati, puri, innoxii ac Deo dilecti filii effecti
sunt, 'heredes quidem Dei, coheredes autem Christi' (Rom 8,17), ita ut nihil
prorsus eos ab ingressu caeli remoretur. Manere autem in baptizatis
concupiscentiam vel fomitem, haec sancta Synodus fatetur et sentit; quae cum ad
agonem relicta sit, nocere non consentientibus et viriliter per Christi Iesu
gratiam repugnantibus non valet. Quin immo 'qui legitime certaverit,
coronabitur' (2 Tim 2,5). Hanc concupiscentiam, quam aliquando Apostolus
'peccatum' (cf. Rom 6,12ss; 7,7 14-20) appellat, sancta Synodus declarat,
Ecclesiam catholicam numquam intellexisse, peccatum appellari, quod vere et
proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est et ad peccatum
inclinat. Si quis autem contrarium senserit: an. s.
1516 792
6. Declarat tamen haec ipsa sancta Synodus, non esse suae intentionis,
comprehendere in hoc decreto, ubi de peccato originali agitur, beatam et
immaculatam Virginem Mariam Dei genitricem, sed observandas esse constitutiones
felicis recordationis Sixti Papae IV, sub poenis in eis constitutionibus
contentis, quas innovat (DS 1400, 1425s).
1.409 Conc. (oecum. XIX) de Trente; Sessio VI, 13 janvier 1547;
1.410 Decretum de iustificatione
1520 792a
Cum hoc tempore, non sine multarum animarum iactura et gravi ecclesiasticae
unitatis detrimento, erronea quaedam disseminata sit de iustificatione
doctrina: ad laudem et gloriam omnipotentis Dei, Ecclesiae tranquillitatem et
animarum salutem sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina synodus ...
exponere intendit omnibus Christifidelibus veram sanamque doctrinam ipsius
iustificationis, quam 'sol iustitiae' (Mal 4,2) Christus Iesus, 'fidei nostrae
auctor et consummator' (cf. Hebr 12,2), docuit, Apostoli tradiderunt et
catholica Ecclesia Spiritu Sancto suggerente, perpetuo retinuit; districtius
inhibendo, ne deinceps audeat quisquam aliter credere, praedicare aut docere,
quam praesenti decreto statuitur ac declaratur.
1521 793
Primum declarat sancta Synodus, ad iustificationis doctrinam probe et sincere
intelligendam oportere, ut unusquisque agnoscat et fateatur, quod, cum omnes
homines in praevaricatione Adae innocentiam perdidissent (Rom 5, 12; 1 Cor 15,
22; cf. DS 239), 'facti immundi' (Is 64, 6) et (ut Apostolus inquit) 'natura
filii irae' (Eph 2, 3), quemadmodum in decreto de peccato originali exposuit,
usque adeo 'servi erant peccati' (Rom 6, 20) et sub potestate diaboli ac
mortis, ut non modo gentes per vim naturae (can. 1), sed ne Iudaei quidem per
ipsam etiam litteram Legis Moysi inde liberari aut surgere possent, tametsi in
eis liberum arbitrium minime exstinctum (can. 5) esset, viribus licet attenuatum
et inclinatum (cf. DS 378).
1522 794
Cap.2. "De dispensatione et mysterio adventus Christi" -
Quo factum est, ut caelestis Pater, "Pater misericordiarum et Deus totius
consolationis" (Cor2 1.3), Christum Jesum (can. 1) Filium suum, et ante
Legem et Legis tempore multis sanctis Patribus declaratum ac promissum (cf Gen
49.10-18), cum venit beata illa "plenitudo temporis" (Eph 1.10; Gal
4.4), ad homines miserit, ut et Judaeos, qui sub Lege erant, redimeret, et
"gentes, quae non sectabantur justitiam, justitiam apprehenderent"
(Rom 9.30), atque omnes "adoptionem filiorum reciperent" (Gal 4.5).
Hunc, "proposuit Deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, pro
peccatis nostris" (Rom 3.25), "non solum autem pro nostris, sed etiam
pro totius mundi" (Jo1 2.2).
1523 795
Cap.3. "Qui per Christum justificantur" - Verum etsi ille "pro
omnibus mortuus est" (Cor2 5.15), non omnes tamen mortis ejus beneficium
recipiunt, sed ii dumtaxat, quibus meritum passionis ejus communicatur. Nam
sicut revera homines, nisi ex semine Adae propagati nascerentur, non
nascerentur injusti, cum ea propagatione per ipsum, dum concipiuntur, propriam
injustitiam contrahant: ita nisi in Christo renascerentur, numquam
justificarentur (can. 2 et 10), cum ea renascentia per meritum passionis ejus
gratia, qua justi fiunt, illis tribuatur. Pro hoc beneficio Apostolus gratias
nos semper agere hortatur Patri, "qui dignos nos fecit in partem sortis
sanctorum in lumine" (Col 1.12), et eripuit de potestate tenebrarum,
transtulitque in regnum Filii dilectionis suae, in quo habemus redemptionem et
remissionem peccatorum (Col 1.13s).
1524 796
Cap. 4. Quibus verbis iustificationis impii descriptio insinuatur, ut sit
translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adae, in statum
gratiae et 'adoptionis filiorum' (Rom 8,15) Dei, per secundum Adam Iesum
Christum Salvatorem nostrum; quae quidem translatio post Evangelium promulgatum
sine lavacro regenerationis (can. 5 de bapt.) aut eius voto fieri non potest,
sicut scriptum est: 'Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non
potest introire in regnum Dei' (Jo 3,5).
Cap. 5. "De necessitate praeparationis ad justificationem in adultis, et
unde sit"
1525 797
Declarat praeterea, ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per
Christum Jesum praeveniente gratia (can.3) sumendum esse, hoc est, ab ejus
vocatione, qua nullis eorum existentibus meritis vocantur, ut qui per peccata a
Deo aversi erant, per ejus excitantem atque adjuvantem gratiam ad convertendum
se ad suam ipsorum justificationem, eidem gratiae libere (can. 4 et 5)
assentiendo et cooperando, disponantur, ita ut, tangente Deo cor hominis per
Spiritus Sancti illuminationem, neque homo ipse nihil omnino agat,
inspirationem illam recipiens, quippe qui illam et abicere potest, neque tamen
sine gratia Dei movere se ad justitiam coram illo libera sua voluntate possit
(can.3). Unde in sacris Litteris cum dicitur: "Convertimini ad me, et ego
convertar ad vos" (Zach 1.3), libertatis nostrae admonemur; cum
respondemus: "Converte nos, Domine, ad te, et convertemur" (Lam
5.21), Dei nos gratiam praeveniri confitemur.
1526 798
Disponuntur autem ad ipsam iustitiam (can. 7 et 9), dum excitati divina gratia
et adiuti, fidem 'ex auditu' (cf. Rom 10, 17) concipientes, libere moventur in
Deum, credentes, vera esse, quae divinitus revelata et promissa sunt (can.
12-14), atque illud in primis, a Deo iustificari impium per gratiam eius, 'per
redemptionem, quae est in Christo Iesu' (Rom 3,24), et dum, peccatores se esse
intelligentes, a divinae iustitiae timore, quo utiliter concutiuntur (can. 8),
ad considerandam Dei misericordiam se convertendo, in spem eriguntur, fidentes,
Deum sibi propter Christum propitium fore, illumque tamquam omnis iustitiae
fontem diligere incipiunt ac propterea moventur adversus peccata per odium
aliquod et detestationem (can. 9), hoc est, per eam paenitentiam, quam ante
baptismum agi oportet (cf. Act 2, 38); denique dum proponunt suscipere
baptismum, inchoare novam vitam et servare divina mandata.
1527 798
De hac dispositione scriptum est: 'Accedentem ad Deum oportet credere, quia est
et quod inquirentibus se remunerator sit' (Hebr 11, 6), et 'Confide, fili,
remittuntur tibi peccata tua' (Mt 9, 2; Mc 2, 5), et: 'Timor Domini expellit
peccatum' (Eccli 1, 27), et: 'Paenitentiam agite, et baptizetur unusquisque
vestrum in nomine Iesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum, et
accipietis donum Spiritus Sancti' (Act 2, 38), et: 'Euntes ergo docete omnes
gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, docentes eos
servare quaecumque mandavi vobis' (Mt 28, 19 ), denique: 'Praeparate corda
vestra Domino' (I Rg 7, 3).
1528 799
Cap.7. "Quid sit justificatio impii, et quae ejus causae". - Hanc
dispositionem seu praeparationem justificatio ipsa consequitur, quae non est
sola peccatorum remissio (can. 11), sed et sanctificatio et renovatio
interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum, unde homo
ex injusto fit justus et ex inimico amicus, ut sit "heres secundum spem
vitae aeternae" (Tit 3.7).
1529 799
Hujus justificationis causae sunt: finalis quidem gloria Dei et Christi ac vita
aeterna; efficiens vero misericors Deus, qui gratuito abluit et sanctificat
(Cor1 6.11) signans et ungens Spiritu promissionis Sancto, qui est pignus
hereditatis nostrae (cf Eph 1.13s); meritoria autem dilectissimus Unigenitus
suus, Dominus noster Jesus Cristus, qui "cum essemus inimici" (cf Rom
5.10), "propter nimiam caritatem, qua dilexit nos" (Eph 2.4), sua
sanctissima passione in ligno crucis nobis justificationem meruit (can. 10), et
pro nobis Deo Patri satisfecit; instrumentalis item sacramentum baptismi, quod
est "sacramentum fidei", sine qua nulli unquam contigit justificatio.
demum unica formalis causa est "Justitia Dei, non qua ipse justus est, sed
qua nos justos facit" (can. 10 et 11), qua videlicet ab eo donati
renovamur spiritu mentis nostrae, et non modo reputamur, sed vere justi
nominamur et sumus, justitiam in nobis recipientes unusquisque suam, secundum
mensuram, quam "Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult" (Cor1
12.11), et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem.
1530 800
Quamquam enim nemo possit esse justus, nisi cui merita passionis Domini nostri
Jesu Christi communicantur, id tamen in hac impii justificatione fit, dum
ejusdem sanctissimae passionis merito per Spiritum Sanctum caritas Dei
diffunditur in cordibus (cf Rom 5.5) eorum, qui justificantur, atque ipsis
inhaeret (can. 11). Unde in ipsa justificatione cum remissione peccatorum haec
omnia simul infusa accipit homo per Jesum Christum, cui inseritur: fidem, spem
et caritatem.
1531 800
Nam fides, nisi ad eam spes accedat et caritas, neque unit perfecte cum
Christo, neque corporis ejus vivum membrum efficit. Qua ratione verissime
dicitur, "fidem sine operibus mortuam" (cf Jac 2.17ss) et otiosam
esse (can. 19), et "in Christo Jesu neque circumcisionem aliquid valere,
neque praeputium,sed fidem quae per caritatem operatur" (Gal 5.6; 6.15).
Hanc fidem ante baptismi sacramentum ex Apostolorum traditione catechumeni ab
Ecclesia petunt, cum petunt "fidem vitam aeternam praestantem", quam
sine spe et caritate fides praestare non potest. unde et statim verbum Christi
audiunt: "si vis ad vitam igredi, serva mandata" (Mt 19.17; can.
18-20). Itaque veram et christianma justitiam accipientes, eam ceu primam
stolam (cf Lc 15.22) pro illa, quam Adam sua inobedientia sibi et nobis
perdidit, per Christum Jesum illis donatam, candidam et immaculatam jubentur
statim renati conservare, ut eam perferant ante tribunal Domini nostri Jesu
Christi et habeant vitam aeternam.
1532 801
Cum vero Apostolus dicit, justificari hominem " per fidem " (can.9),
et " gratis " (Rom 3.22,24), ea verba in eo sensu intelligenda sunt,
quem perpetuus Ecclesiae catholicae consensus tenuit et expressit, ut scilicet
per fidem ideo justificari dicamur, quia " fides est humanae salutis
initium " Rituale Romanum, Ordo Bapt. n.1 fundamentum et radix omnis
justificationis, " sine qua impossibile est placere Deo " (Heb 11.6)
et ad filiorum ejus consirtium pervenire; gratis autem justificari ideo
dicamur, quia nihil eorum, quae justificationem praecedunt, sive fides, sive
opera, ipsam justificationis gratiam promeretur; " si enim gratia est, jam
non ex operibus; alioquin (ut idem Apostolus inquit) gratia jam non est gratia "
(Rom 11.6).
1533 802
Cap 9. Quamvis autem necessarium sit credere, neque remitti, neque remissa
umquam fuisse peccata, nisi gratis divina misericordia propter Christum: nemini
tamen fiduciam et certitudinem remissionis peccatorum suorum iactanti et in ea
sola quiescenti peccata dimitti vel dimissa esse dicendum est, cum apud
haereticos et schismaticos possit esse, immo nostra tempestate sit et magna
contra Ecclesiam catholicam contentione praedicetur vana haec et ab omni
pietate remota fiducia (can. 12).
1534 802
Sed neque illud asserendum est, oportere eos, qui vere iustificati sunt absque
ulla omnino dubitatione apud semetipsos statuere, se esse iustificatos,
neminemque a peccatis absolvi ac iustificari, nisi eum, qui certo credat, se
absolutum et iustificatum esse, atque hac sola fide absolutionem et
iustificationem perfici (can. 14), quasi qui hoc non credit, de Dei promissis
deque mortis et resurrectionis Christi efficacia dubitet. Nam sicut nemo pius
de Dei misericordia, de Christi merito deque sacramentorum virtute et efficacia
dubitare debet: sic quilibet, dum seipsum suamque propriam infirmitatem et
indispositionem respicit, de sua gratia formidare et timere potest (can. 13),
cum nullus scire valeat certitudine fidei, cui non potest subesse falsum, se
gratiam Dei esse consecutum.
1535 803
Cap 10.
Sic ergo iustificati et 'amici Dei' ac 'domestici' (Io 15, 15; Eph 2, 19 )
facti, 'euntes de virtute in virtutem' (Ps 83, 8), 'renovantur (ut Apostolus
inquit) de die in diem' (2 Cor 4, 16), hoc est, 'mortificando membra carnis'
(Col 3, 5) suae et exhibendo ea arma iustitiae (Rom 6, 13 19) in
sanctificationem per observationem mandatorum Dei et Ecclesiae: in ipsa
iustitia per Christi gratiam accepta, 'cooperante fide bonis operibus' (cf. Iac
2, 22), crescunt atque magis iustificantur (can. 24 et 32), sicut scriptum est:
'Qui iustus est, iustificetur adhuc' (Apc 22, 11), et iterum: 'Ne verearis
usque ad mortem iustificari' (Eccli 18,22), et rursus: 'videtis, quoniam ex
operibus iustificatur homo et non ex fide tantum' (Iac 2, 24). Hoc vero iustitiae incrementum petit sancta Ecclesia, cum orat: 'Da
nobis, Domine, fidei, spei et caritatis augmentum' (Dom. 13 post Pent., or.).
1536 804
Cap. 11. Nemo autem, quantumvis iustificatus, liberum se esse ab observatione
mandatorum (can. 20) putare debet; nemo temeraria illa et a Patribus sub
anathemate prohibita voce uti, Dei praecepta homini iustificato ad observandum
esse impossibilia (can. 18 et 22; cf. DS 397). 'Nam Deus impossibilia non
iubet, sed iubendo monet, et facere quod possis, et petere quod non possis', et
adiuvat ut possis; 'cuius mandata gravia non sunt' (I Jo 5, 3), cuius 'iugum
suave est et onus leve' (cf. Mt 11, 30). Qui enim sunt filii Dei, Christum
diligunt: qui autem diligunt eum, (ut ipsemet testatur) servant sermones eius
(Jo 14, 23), quod utique cum divino auxilio praestare possunt.
1537 804
- Licet enim in hac mortali vita quantumvis sancti et iusti in levia saltem et
quotidiana, quae etiam venialia (can. 23) dicuntur, peccata quandoque cadant,
non propterea desinunt esse iusti. Nam iustorum illa
vox est et humilis et verax: 'Dimitte nobis debita nostra' (Mt 6, 12: cf DS
229s). Quo fit, ut iusti ipsi eo magis se obligatos ad ambulandum in via
iustitiae sentire debeant, quo 'liberati iam a peccato, servi autem facti Deo'
(cf. Rom 6, 22), 'sobrie et iuste et pie viventes' (Tit 2, 12), proficere
possunt per Christum Iesum, per quem accessum habuerunt in gratiam istam (Rom
5, 2). Deus namque sua gratia semel iustificatos 'non
deserit, nisi ab eis prius deseratur'.
1538 804
Itaque nemo sibi in sola fide (can. 9 19 20) blandiri debet, putans fide sola
se heredem esse constitutum hereditatemque consecuturum, etiamsi Christo non
compatiatur, ut et glorificetur (cf. Rom 8, 17). Nam et Christus ipse (ut
inquit Apostolus), 'cum esset Filius Dei, didicit ex his, quae passus est,
oboedientiam, et consummatus factus est omnibus obtemperantibus sibi causa
salutis aeternae' (Hebr 5, 8 s). Propterea Apostolus ipse monet iustificatos
dicens: 'Nescitis, quod ii, qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed
unus accipit bravium? Sic currite, ut comprehendatis. Ego igitur sic curro, non
quasi in incertum, sic pugno, non quasi aerem verberans, sed castigo corpus
meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus
efficiar' (1 Cor 9, 24 ss). Item princeps Apostolorum Petrus: 'Satagite, ut per
bona opera certam vestram vocationem et electionem faciatis; haec enim
facientes non peccabitis aliquando' (2 Petr 1, 10).
1539 804
- Unde constat, eos orthodoxae religionis doctrinae adversari, qui dicunt,
iustum in omni bono opere saltem venialiter peccare (can. 25; cf: DS 1481s),
aut (quod intolerabilius est) poenas aeternas mereri; atque etiam eos, qui
statuunt, in omnibus operibus iustos peccare, si in illis, suam ipsorum
socordiam excitando et sese ad currendum in stadio cohortando, cum hoc, ut in
primis glorificetur Deus, mercedem quoque intuentur aeternam (can. 26 31), cum
scriptum sit: 'Inclinavi cor meum ad faciendas iustificationes tuas propter
retributionem' (Ps 118, 112), et de Moyse dicat Apostolus, quod 'aspiciebat in
remuneratione(m)' (Hebr 11, 26).
1540 805
Nemo quoque, quamdiu in hac mortalitate vivitur, de arcano divinae
praedestinationis mysterio usque adeo praesumere debet, ut certo statuat, se
omnino esse in numero praedestinatorum (can. 15), quasi verum esset, quod
iustificatus aut amplius peccare non possit (can. 23), aut, si peccaverit,
certam sibi resipiscentiam promittere debeat. Nam, nisi ex speciali
revelatione, sciri non potest, quos Deus sibi elegerit (can. 16 ).
1541 806
Similiter de perseverantiae munere (can. 16), de quo scriptum est: 'Qui
perseveraverit usque in finem, hic salvus erit' (Mt 10, 22; 24, 13 ) (quod
quidem aliunde haberi non potest, nisi ab eo, qui 'potens est eum, qui stat,
statuere' (cf Rom 14, 4), ut perseveranter stet, et eum, qui cadit,
restituere), nemo sibi certi aliquid absoluta certitudine polliceatur, tametsi
in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere omnes debent. Deus enim,
nisi ipsi illius gratiae defuerint, sicut coepit opus bonum, ita perficiet,
operans velle et perficere (Phil 2, 13; can. 22 ). Verumtamen qui se existimant
stare, videant, ne cadant (I Cor 10, 12), et cum timore ac tremore salutem suam
operentur (Phil 2, 12), in laboribus, in vigiliis, in eleemosynis, in
orationibus et oblationibus, in ieiuniis et castitate (cf. 2 Cor 6, 3ss).
Formidare enim debent, scientes, quod in spem (cf. I Petr 1, 3) gloriae et
nondum in gloriam renati sunt, de pugna, quae superest cum carne, cum mundo, cum
diabolo, in qua victores esse non possunt, nisi cum Dei gratia Apostolo
obtemperent dicenti: 'Debitores sumus non carni, ut secundum carnem vivamus. Si
enim secundum carnem vixeritis, moriemini. Si autem spiritu facta carnis
mortificaveritis, vivetis' (Rom 8, 12 s).
1542 1542
Qui vero ab accepta iustificationis gratia per peccatum exciderunt, rursus
iustificari poterunt (can. 29), cum excitante Deo per paenitentiae sacramentum
merito Christi amissam gratiam recuperare procuraverint. Hic enim iustificationis
modus est lapsi reparatio, quam 'secundam post naufragium deperditae gratiae
tabulam' sancti Patres apte nuncuparunt. Etenim pro iis, qui post baptismum in
peccata labuntur, Christus Iesus sacramentum instituit paenitentiae, cum dixit:
'Accipite Spiritum Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et
quorum retinueritis, retenta sunt' (Io 20, 22 23).
1543 1543
- Unde docendum est, christiani hominis paenitentiam post lapsum multo aliam
esse a baptismati, eaque contineri non modo cessationem a peccatis, et eorum
detestationem, aut 'cor contritum et humiliatum' (Ps 50, 19), verum etiam et
eorundem sacramentalem confessionem, saltem in voto et suo tempore faciendam,
et sacerdotalem absolutionem, itemque satisfactionem per ieiunium, eleemosynas,
orationes et alia pia spiritualis vitae exercitia, non quidem pro poena
aeterna, quae vel sacramento vel sacramenti voto una cum culpa remittitur sed
pro poena temporali (can. 30), quae (ut sacrae Litterae docent) non tota
semper, ut in baptismo fit, dimittitur illis, qui gratiae Dei, quam acceperunt,
ingrati Spiritum Sanctum contristaverunt (cf. Eph 4, 30) et templum Dei violare
(cf. 1 Cor 3,17) non sunt veriti. De qua paenitentia scriptum est: 'Memor esto,
unde excideris, age paenitentiam, et prima opera fac' (Apc 2, 5), et iterum:
'Quae secundum Deum tristitia est, paenitentiam in salutem stabilem operatur'
(2 Cor 7, 10), et rursus: 'Paenitentiam agite' (Mt 3,2; 4,17), et: 'Facite
fructus dignos paenitentiae' (Mt 3, 8).
15. 'Quolibet mortali peccato amitti gratiam, sed non fidem'
1544 808
Adversus etiam hominum quorumdam callida ingenia, qui 'per dulces sermones et
benedictiones seducunt corda innocentium' (Rom 16, 18), asserendum est, non
modo infidelitate (can. 27), per quam et ipsa fides amittitur, sed etiam
quocumque alio mortali peccato, quamvis non amittatur fides (can. 28), acceptam
iustificationis gratiam amitti: divinae legis doctrinam defendendo, quae a
regno Dei non solum infideles excludit, sed et fideles quoque 'fornicarios,
adulteros, molles, masculorum concubitores, fures, avaros, ebriosos, maledicos,
rapaces' (cf. 1 Cor 6,9s), ceterosque omnes, qui letalia committunt peccata, a
quibus cum divinae gratiae adiumento abstinere possunt et pro quibus a Christi
gratia separantur (can. 27).
16. 'De fructu iustificationis, hoc est, de merito bonorum operum, deque ipsius
meriti ratione'
1545 809
Hac igitur ratione iustificatis hominibus, sive acceptam gratiam perpetuo
conservaverint, sive amissam recuperaverint, proponenda sunt Apostoli verba:
Abundate in omni opere bono, 'scientes, quod labor vester non est inanis in
Domino' (1 Cor 15, 58); 'non enim iniustus est Deus, ut obliviscatur operis
vestri et dilectionis, quam ostenditis in nomine ipsius' (Hebr 6, 10), et:
'Nolite amittere confidentiam vestram, quae magnam habet remunerationem' (Hebr
10, 35). Atque ideo bene operantibus 'usque in finem' (Mt 10, 22) et in Deo
sperantibus proponenda est vita aeterna, et tamquam gratia filiis Dei per
Christum Iesum misericorditer promissa, et 'tamquam merces' ex ipsius Dei
promissione bonis ipsorum operibus et meritis fideliter reddenda (can. 26 et
32). Haec est enim illa corona iustitiae, quam post suum certamen et cursum
repositam sibi esse aiebat Apostolus, a iusto iudice sibi reddendam, non solum
autem sibi, sed et omnibus qui diligunt adventum eius (2 Tim 4, 7s).
1546 809
Cum enim ille ipse Christus Iesus tamquam 'caput in membra' (Eph 4, 15 ) et
tamquam 'vitis in palmites' (Jo 15, 5) in ipsos iustificatos iugiter virtutem
influat, quae virtus bona eorum opera semper antecedit, comitatur et
subsequitur, et sine qua nullo pacto Deo grata et meritoria esse possent (can.
2): nihil ipsis iustificatis amplius deesse credendum est, quominus plene illis
quidem operibus, quae in Deo sunt facta, divinae legi pro huius vitae statu
satisfecisse, et vitam aeternam suo etiam tempore (si tamen in gratia
decesserint (Apc 14, 13)) consequendam vere promeruisse censeantur (can. 32),
cum Christus Salvator noster dicat: Si quis biberit ex aqua, quam ego dabo ei,
non sitiet in aeternum, sed fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam
(Jo 4, 14).
1547 809
Ita neque propria nostra iustitia tamquam ex nobis propria statuitur, neque
ignoratur aut repudiatur iustitia Dei (Rom 10, 3); quae enim iustitia nostra
dicitur, quia per eam nobis inhaerentem iustificamur (can. 10 et 11), illa
eadem Dei est, quia a Deo nobis infunditur per Christi meritum.
1548 810
Neque vero illud omittendum est, quod, licet bonis operibus in sacris Litteris
usque adeo tribuatur, ut etiam qui uni ex minimis suis potum aquae frigidae
dederit, promittat Christus, eum non esse sua mercede cariturum (Mt 10,42), et
Aposto)us testetur, id quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis
nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operari in nobis (2
Cor 4,17): absit tamen, ut christianus homo in se ipso vel confidat vel
glorietur et non in Domino (cf. 1 Cor 1,31; 2 Cor 10,17), cuius tanta est erga
omnes homines bonitas, ut eorum velit esse merita (can. 32 ), quae sunt ipsius
dona (DS 248).
1549 810
Et quia 'in multis offendimus omnes' (Iac 3, 2; can. 23 ), unusquisque sicut
misericordiam et bonitatem, ita severitatem et iudicium ante oculos habere
debet, neque se ipsum aliquis, etiam si nihil sibi conscius fuerit, iudicare,
quoniam omnis hominum vita non humano iudicio examinanda et iudicanda est, sed
Dei, qui 'illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium,
et tunc laus erit unicuique a Deo' (l Cor 4, 4s), qui, ut scriptum est, reddet
unicuique secundum opera sua (Rom 2, 6).
1550 810
Post hanc catholicam de iustificatione doctrinam (can. 33), quam nisi quisque
fideliter firmiterque receperit, iustificari non poterit, placuit sanctae
Synodo hos canones subiungere, ut omnes sciant, non solum quid tenere et sequi,
sed etiam quid vitare et fugere debeant.
1.411 Canones de iustificatione
1551 811
Can. 1. Si quis dixerit, hominem suis operibus, quae vel per humanae naturae
vires, vel per Legis doctrinam fiant, absque divina per Christum Jesum gratia
posse iustificari coram Deo: anathema sit (cf. DS 1521).
1552 812
Can. 2. Si quis dixerit, ad hoc solum divinam gratiam per Christum Jesum dari,
ut facilius homo iuste vivere ac vitam aeternam promereri possit, quasi per
liberum arbitrium sine gratia utrumque, sed aegre tamen et difficulter possit:
an. s. (cf: DS 1524s).
1553 813
Can. 3. Si quis dixerit, sine praeveniente Spiritus Sancti inspiratione atque
eius adiutorio hominem credere, sperare et diligere aut paenitere posse, sicut
oportet, ut ei iustificationis gratia conferatur: an. s. (DS 1525).
1554 814
Can. 4. Si quis dixerit, liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum
nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam
iustificationis gratiam se disponat ac praeparet, neque posse dissentire, si
velit, sed velut inanime quoddam nihil omnino agere mereque passive se habere:
an. s. (cf. DS 1525).
1555 815
Can. 5. Si quis liberum hominis arbitrium post Adae peccatum amissum et
exstinctum esse dixerit, aut rem esse de solo titulo, immo titulum sine re,
figmentum denique a satana invectum in Ecclesiam: an. s. DS 1521 1525 1486).
1556 816
Can. 6. Si quis dixerit, non esse in potestate hominis vias suas malas facere,
sed mala opera ita ut bona Deum operari, non permissive solum, sed etiam
proprie et per se, adeo ut sit proprium eius opus non minus proditio Judae quam
vocatio Pauli: an. s.
1557 817
Can. 7. Si quis dixerit, opera omnia, quae ante iustificationem fiunt,
quacumque ratione facta sint, vere esse peccata vel odium Dei mereri, aut
quanto vehementius quis nititur se disponere ad gratiam, tanto eum gravius
peccare: an. s. (cf. DS 1526).
1558 818
Can. 8. Si quis dixerit, gehennae metum, per quem ad misericordiam Dei de
peccatis dolendo confugimus vel a peccando abstinemus, peccatum esse aut
peccatores peiores facere: an. s. (cf. DS 1526 1456).
1559 819
Can. 9. Si quis dixerit, sola fide impium iustificari, ita ut intelligat, nihil
aliud requiri, quo ad iustificationis gratiam consequendam cooperetur, et nulla
ex parte necesse esse, eum suae voluntatis motu praeparari atque disponi: an.
s. (cf. DS 1532 1538 1465 1460 s).
1560 820
Can. 10. Si quis dixerit, homines sine Christi justitia, per quam nobis meruit,
justificari, aut per eam ipsam formaliter justos esse: an. s.
1561 821
Can. 11. Si quis dixerit, homines iustificari vel sola imputatione iustitiae
Christi, vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia et caritate, quae in
cordibus eorum per Spiritum Sanctum diffundatur atque illis inhaereat, aut
etiam gratiam, qua iustificamur, esse tantum favorem Dei: an. s. (cf. DS 1528ss
1545s).
1562 822
Can. 12. Si quis dixerit, fidem iustificantem nihil aliud esse quam fiduciam
divinae misericordiae peccata remittentis propter Christum, vel eam fiduciam
solam esse, qua iustificamur: an. s. (cf. DS 1533s).
1563 823
Can. 13. Si quis dixerit, omni homini ad remissionem peccatorum assequendam
necessarium esse, ut credat certo et absque ulla haesitatione propriae
infirmitatis et indispositionis, peccata sibi esse remissa: an. s. (cf. DS
1533s 1460ss ).
1564 824
Can. 14. Si quis dixerit, hominem a peccatis absolvi ac iustificari ex eo, quod
se absolvi ac iustificari certo credat, aut neminem vere esse iustificatum,
nisi qui credit se esse iustificatum, et hac sola fide absolutionem et
iustificationem perfici an. s. (cf. DS 1533s 1460ss).
1565 825
Can. 15. Si quis dixerit, hominem renatum et iustificatum teneri ex fide ad
credendum, se certo esse in numero praedestinatorum: an. s. (cf. DS 1540 ).
1566 826
Can. 16. Si quis magnum illud usque in finem perseverantiae donum se certo
habiturum absoluta et infallibili certitudine dixerit, nisi hoc ex speciali
revelatione didicerit: an. s. (cf. DS 1540s).
1567 827
Can. 17. Si quis iustificationis gratiam non nisi praedestinatis ad vitam
contingere dixerit, reliquos vero omnes, qui vocantur, vocari quidem, sed
gratiam non accipere, utpote divina potestate praedestinatos ad malum: an. s.
1568 828
Can. 18. Si quis dixerit, Dei praecepta homini etiam iustificato et sub gratia
constituto esse ad observandum impossibilia: an. s. (cf. DS 1536 ).
1569 829
Can 19. Si quis dixerit, nihil praeceptum esse in Evangelio praeter fidem,
cetera esse indifferentia, neque praecepta, neque prohibita, sed libera, aut
decem praecepta nihil pertinere ad Christianos: an. s. (cf. DS 1536s).
1570 830
Can. 20. Si quis hominem iustificatum et quantumlibet perfectum dixerit non
teneri ad observantiam mandatorum Dei et Ecclesiae, sed tantunt ad credendum,
quasi vero Evangelium sit nuda et absoluta promissio vitae aeternae, sine
condicione observationis mandatorum: an. s. (cf. DS 1536s).
1571 831
Can. 21. Si quis dixerit, Christum Iesum a Deo hominibus datum fuisse ut
redemptorem, cui fidant, non etiam ut legislatorem, cui obediant: an. s.
1572 832
Can. 22. Si quis dixerit, iustificatum vel sine speciali auxilio Dei in accepta
iustitia perseverare posse, vel cum eo non posse: an. s. (cf. DS 1541).
1573 833
Can. 23. Si quis hominem semel iustificatum dixerit amplius peccare non posse,
neque gratiam amittere, atque ideo eum, qui labitur et peccat, numquam vere
fuisse iustificatum; aut contra, posse in tota vita peccata omnia etiam
venialia vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemadmodum de beata Virgine
tenet Ecclesia: an. s. (cf. DS 1537 1549).
1574 834
Can. 24. Si quis dixerit, iustitiam acceptam non conservari atque etiam non
augeri coram Deo per bona opera, sed opera ipsa fructus solummodo et signa esse
iustificationis adeptae non etiam ipsius augendae causam: an. s. (cf. DS 1535).
1575 835
Can. 25. Si quis in quolibet bono opere iustum saltem venialiter peccare
dixerit, aut (quod intolerabilius est) mortaliter, atque ideo poenas aeternas
mereri, tantumque ob id non damnari, quia Deus ea opera non imputet ad
damnationem: an. s. (Cf. DS 1539 1481s).
1576 836
Can. 26. Si quis dixerit, justos non debere pro bonis operibus, quae in Deo
fuerint facta, exspectare et sperare aeternam retributionem a Deo per ejus
misericordiam et Jesu Christi meritum, si bene agendo et divina mandata
custodiendo usque in finem perseveraverint: an. s.
1577 837
Can. 27. Si quis dixerit, nullum esse mortale peccatum nisi infidelitatis, aut
nullo alio quantumvis gravi et enormi praeterquam infidelitatis peccato semel
acceptam gratiam amitti: an. s. (cf. DS 1544).
1578 838
Can. 28. Si quis dixerit, amissa per peccatum gratia simul et fidem semper
amitti, aut fidem, quae remanet, non esse veram fidem, licet non sit viva, aut
eum, qui fidem sine caritate habet, non esse Christianum: an. s. (cf. DS 1544).
1579 839
Can. 29. Si quis dixerit, eum, qui post baptismum lapsus est, non posse per Dei
gratiam resurgere; aut posse quidem, sed sola fide, amissam iustitiam
recuperare sine sacramento paenitentiae, prout sancta Romana et universalis
Ecclesia, a Christo Domino et eius Apostolis edocta, hucusque professa est,
servavit et docuit: an. s. (cf. DS 1542s).
1580 840
Can. 30. Si quis post acceptam iustificationis gratiam cuilibet peccatori
paenitenti ita culpam remitti et reatum aeternae poenae deleri dixerit, ut
nullus remaneat reatus poenae temporalis, exsolvendae vel in hoc saeculo vel in
futuro in purgatorio, antequam ad regna caelorum aditus patere possit: an. s.
(cf. DS 1543).
1581 841
Can. 31 Si quis dixerit, iustificatum peccare, dum intuitu aeternae mercedis
bene operatur: an. s. (cf. DS 1539).
1582 842
Can. 32. Si quis dixerit, hominis justificati bona opera ita esse dona Dei, ut
non sint etiam bona ipsius justificati merita, aut ipsum justificatum bonis
operibus, quae ab eo per Dei gratiam et Jesu Christi meritum (cujus vivum
membrum est) fiunt, non vere mereri augmentum gratiae, vitam aeternam et ipsius
vitae aeternae (si tamen in gratia decesserit) consecutionem, atque etiam
gloriae augmentum: an. s.
1583 843
Can. 33. Si quis dixerit, per hanc doctrinam catholicam de iustificatione, a
sancta Synodo hoc praesenti decreto expressam, aliqua ex parte gloriae Dei vel
meritis Iesu Christi Domini nostri derogari, et non potius veritatem fidei
nostrae, Dei denique ac Christi Iesu gloriam illustrari: an. s.
1.412 Concile de Trente (XIXeme oecuménique), Session VII, 3 mars
1.413 C1547,
1.414 Décret De Sacramentis
1600 843a
Ad consummationem salutaris de justificatione doctrinae, quae in praecedenti
proxima sessione uno omnium patrum consensu promulgata fuit, consentaneum visum
est, de sanctissimis Ecclesiae sacramentis agere, per quae omnis vera justitia
vel incipit, vel coepta augetur, vel amissa reparatur. Propterea sacrosancta
oecumenica et generalis Tridentina Synodus... ad errores eliminandos, et
extirpandas haereses, quae circa ipsa sanctissima sacramenta hac nostra
tempestate, tum de damnatis olim a Patribus nostris haeresibus suscitatae,tum
etiam de novo adinventae sunt, quae cathiolicae Ecclesiae puritati et animarum
saluti magnopere officiunt: sanctarum Scrioturarum doctrinae, apostolicis
traditionibus atque aliorum conciliorum et Patrum consensui inhaerendo, hos
praesentes canones statuendos et decernendos censuit, reliquuos, qui supersunt
ad coepti operis perfectionem, deinceps (divino Spiritu adjuvante) editura.
1601 844
Can. 1. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non fuisse omnia a Jesu Christo
Domino nostro instituta, aut esse plura vel pauciora, quam septem, videlicet
baptismum, confirmationem, Eucharistiam, paenitentiam, extremam unctionem,
ordinem et matrimonium, aut etiam aliquod horum septem non esse vere et proprie
sacramentum: anathema sit.
1602 845
Can. 2. Si quis dixerit, ea ipsa novae Legis sacramenta a sacramentis antiquae
Legis non differre, nisi quia caeremoniae sunt aliae et alii ritus externi: an.
s.
1603 846
Can. 3. Si quis dixerit, haec septem sacramenta ita esse inter se paria, ut
nulla ratione aliud sit alio dignius: an. s.
1604 847
Can. 4. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non esse ad salutem necessaria,
sed superflua, et sine eis aut eorum voto per solam fidem homines a Deo gratiam
iustificationis adipisci, licet omnia singulis necessaria non sint: an. s.
1605 848
Can. 5. Si quis dixerit, haec sacramenta propter solam fidem nutriendam
instituta fuisse: an. s.
1606 849
Can. 6. Si quis dixerit, sacramenta novae Legis non continere gratiam, quam
significant, aut gratiam ipsam non ponentibus obicem non conferre (cf. DS
1451), quasi signa tantum externa sint acceptae per fidem gratiae vel
iustitiae, et notae quaedam christianae professionis, quibus apud homines
discernuntur fideles ab infidelibus: an. s.
1607 850
Can. 7. Si quis dixerit, non dari gratiam per huiusmodi sacramenta semper et
omnibus, quantum est ex parte Dei, etiamsi rite ea suscipiant, sed aliquando et
aliquibus: an. s.
1608 851
Can. 8. Si quis dixerit, per ipsa novae Legis sacramenta ex opere operato non
conferri gratiam, sed solam fidem divinae promissionis ad gratiam consequendam
sufficere: an. s.
1609 852
Can. 9. Si quis dixerit, in tribus sacramentis, baptismo scilicet, confirmatione
et ordine, non imprimi characterem in anima, hoc est signum quoddam spirituale
et indelebile, unde ea iterari non possunt: an. s.
1610 853
Can. 10. Si quis dixerit, Christianos omnes in verbo et omnibus sacramentis
administrandis habere potestatem: an. s.
1611 854
Can. 11. Si quis dixerit, in ministris, dum sacramenta conficiunt et conferunt,
non requiri intentionem, saltem faciendi quod facit Ecclesia: an. s. (cf. DS
1262).
1612 855
Can. 12. Si quis dixerit, ministrum in peccato mortali exsistentem, modo omnia
essentialia, quae ad sacramentum conficiendum aut conferendum pertinent,
servaverit, non conficere aut conferre sacramentum : an. s. (cf: DS 1154).
1613 856
Can. 13. Si quis dixerit, receptos et approbatos Ecclesiae catholicae ritus in sollemni
sacramentorum administratione adhiberi consuetos aut contemni, aut sine peccato
a ministris pro libito omitti, aut in novos alios per quemcumque ecclesiarurn
pastorem mutari posse: an. s.
1.415 Canones De sacramento baptismi
1614 857
Can. 1. Si quis dixerit, baptismum Ioannis habuisse eandem vim cum baptismo
Christi: an. s.
1615 858
Can. 2. Si quis dixerit, aquam veram et naturalem non esse de necessitate
baptismi, atque ideo verba illa Domini nostri Iesu Christi: 'Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et Spiritu Sancto' (Jo 3, 5) ad metaphoram aliquam detorserit:
an. s.
1616 859
Can 3 Si quis dixerit, in Ecclesia Romana (quae omnium ecclesiarum mAter est et
magistra) non esse veram de baptismi sacramento doctrinam : an. s.3
1617 860
Can 4. Si quis dixerit, baptismum, qui etiam datur ab
haereticis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, cum intentione
faciendi quod facit Ecclesia, non esse verum baptismum: an. s.
1618 861
Can. 5. Si quis dixerit, baptismum liberum esse, hoc est non necessarium ad
salutem : an. s. (cf. DS 1524)
1619 862
Can 6. Si quis dixerit, baptizatum non posse, etiamsi velit, gratiam amittere,
quantumcumque peccet, nisi nolit credere: an. s. (cf: DS 1544).
1620 863
Can. 7. Si quis dixerit, baptizatos per baptismum ipsum solius tantum fidei
debitores fieri, non autem universae legis Christi servandae: an. s.
1621 864
Can. 8. Si quis dixerit, baptizatos liberos esse ab omnibus sanctae Ecclesiae
praeceptis, quae vel scripta vel tradita sunt, ita ut ea observare non
teneantur, nisi se sua sponte illis summittere voluerint: an. s.
1622 865
Can. 9. Si quis dixerit, ita revocandos esse homines ad baptismi suscepti
memoriam, ut vota omnia, quae post baptismum fiunt, vi promissionis in baptismo
ipso iam factae irrita esse intelligant, quasi per ea et fidei, quam professi
sunt, detrahatur, et ipsi baptismo: an. s.
1623 866
Can. 10. Si quis dixerit, peccata omnia, quae post baptismum fiunt, sola
recordatione et fide suscepti baptismi vel dimitti vel venialia fieri: an. s.
1624 867
Can 11. Si quis dixerit, verum et rite collatum baptismum iterandum esse illi,
qui apud infideles fidem Christi negaverit, cum ad paenitentiam convertitur:
an. s.
1625 868
Can. 12. Si quis dixerit, neminem esse baptizandum nisi ea aetate qua Christus
baptizatus est, vel in ipso mortis articulo: an. s.
1626 869
Can. 13. Si quis dixerit, parvulos eo, quod actum credendi non habent, suscepto
baptismo inter fideles computandos non esse, ac propterea, cum ad annos
discretionis pervenerint, esse rebaptizandos, aut praestare omitti eorum
baptisma, quam eos non actu proprio credentes baptizari in sola fide Ecclesiae:
an. s.
1627 870
Can. 14. Si quis dixerit, huiusmodi parvulos baptizatos, cum adoleverint,
interrogandos esse, an ratum habere velint, quod patrini eorum nomine, dum
baptizarentur, polliciti sunt, et ubi se nolle responderint, suo esse arbitrio
relinquendos nec alia interim poena ad christianam vitam cogendos, nisi ut ab
Eucharistiae aliorumque sacramentorum perceptione arceantur, donec resipiscant:
an. s.
1.416 Canones De sacramento confirmationis
1628 871
Can. 1. Si quis dixerit, confirmationem baptizatorum otiosam caeremoniam esse
et non potius verum et proprium sacramentum, aut olim nihil aliud fuisse, quam
catechesim quandam, qua adolescentiae proximi fidei suae rationem coram
Ecclesia exponebant: an. s.
1629 872
Can. 2. Si quis dixerit, iniurios esse Spiritui Sancto eos, qui sacro
confirmationis chrismati virtutem aliquam tribuunt: an. s.
1630 873
Can. 3. Si quis dixerit, sanctae confirmationis ordinarium ministrum non esse
solum episcopum, sed quemvis simplicem sacerdotem: an. s.
1.417 Sessio XIII, 11 octobre 1551; Decretum de ss. Eucharistia
1635 873a
Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina Synodus..., etsi in eum finem
non absque peculiari Spiritus Sancti ductu et gubernatione convenerit, ut veram
et antiquam de fide et sacramentis doctrinam exponeret, et ut haeresibus
omnibus et aliis gravissimis incommodis, quibus Dei Ecclesia misere nunc
exagitatur et in multas ac varias partes scinditur, remedium afferret, hoc
praesertim iam inde a principio in votis habuit, ut stirpitus convelleret
zizania exsecrabilium errorum et schismatum quae inimicus homo his nostris
calamitosis temporibus in doctrina fidei, usu et cultu sacrosanctae
Eucharistiae superseminavit, quam alioqui Salvator noster in Ecclesia sua
tamquam symbolum reliquit eius unitatis et caritatis, qua Christianos omnes
inter se coniunctos et copulatos esse voluit. Itaque eadem sacrosancta synodus,
sanam et sinceram illam de venerabili hoc et divino Eucharistiae sacramento
doctrinam tradens, quam semper catholica Ecclesia ab ipso Iesu Christo Domino
nostro et eius Apostolis erudita, atque a Spiritu Sancto illi 'omnem veritatem
in dies suggerente' (cf. Jo 14, 26) edocta retinuit et ad finem usque saeculi
conservabit, omnibus Christi fidelibus interdicit, ne posthac de sanctissima Eucharistia
aliter credere, docere aut praedicare audeant, quam ut est hoc praesenti
decreto explicatum atque definitum.
1636 874
Principio docet sancta Synodus et aperte ac simpliciter profitetur, in almo
sanctae Eucharistiae sacramento post panis et vini consecrationem Dominum
nostrum lesum Christum verum Deum atque hominem vere, realiter ac
substantialiter (can. I ) sub specie illarum rerum sensibilium contineri. Neque
enim haec inter se pugnant, ut ipse Salvator noster semper ad dextram Patris in
caelis assideat iuxta modum exsistendi naturalem, et ut multis nihilominus
aliis in locis sacramentaliter praesens sua substantia nobis adsit, ea
exsistendi ratlone quam etsi verbis exprimere vix possumus possibilem tamen
esse Deo, cogitatione per fidem illustrata assequi possumus et constantissime
credere debemus.
1637 874
Ita enim maiores nostri omnes, quotquot in vera Christi Ecclesia I fuerunt, qui
de sanctissimo hoc sacramento disseruerunt, apertissime professi sunt, hoc tam
admirabile sacramentum in ultima Coena Redemptorem nostrum instituisse, cum
post panis vinique benedictionem se suum ipsius corpus illis praebere ac suum
sanguinem disertis ac perspicuis verbis testatus est; quae verba a sanctis
Evangelistis commemorata (Mt 26, 26 ss; Mc 14, 22 ss; Lc 22, 19 s), et a divo
Paulo postea repetita 11 Cor 11, 23ss), cum propriam illam et apertissimam
significationem prae se ferant, secundum quam a Patribus intellecta sunt,
indignissimum sane hagitium est, ea a quibusdam contentiosis et pravis
hominibus ad fictitios et imaginarios tropos, quibus veritas carnis et
sanguinis Christi negatur, contra universum Ecclesiae sensum detorqueri, quae,
tamquam columna et firmamentum veritatis (I Tim 3, 15), haec ab impiis
hominibus excogitata commenta velut satanica detestata est, grato semper et
memori animo praestantissimum hoc Christi beneficium agnoscens.
1638 875
Ergo Salvator noster, discessurus ex hoc mundo ad Patrem, sacramentum hoc
instituit, in quo divitias divini sui erga homines amoris velut effudit,
'memoriam faciens mirabilium suorum' (Ps 110, 4) et in illius sumptione colere
nos 'sui memoriam' (1 Cor 11, 24) praecepit suamque 'annuntiare mortem, donec
ipse ad iudicandum mundum veniat' (cf. 1 Cor 11, 26). Sumi autem voluit
sacramentum hoc tamquam spiritualem animarum cibum (Mt 26, 26), quo alantur et
confortentur (can. 5) viventes vita illius, qui dixit: 'Qui manducat me, et
ipse vivet propter me' (Io 6, 58), et tamquam antidotum, quo liberemur a culpis
quotidianis et a peccatis mortalibus praeservemur. Pignus praeterea id esse
voluit futurae nostrae gloriae et perpetuae felicitatis, adeoque symbolum unius
illius corporis, cuius ipse caput (1 Cor 11, 3; Eph 5, 23) exsistit, cuique
nos, tamquam membra, arctissima fidei, spei et caritatis conexione adstrictos
esse voluit, ut 'idipsum omnes diceremus, nec essent in nobis schismata' (cf. 1
Cor 1, 10).
3. 'De excellentia ss. Eucharistiae super reliqua sacramenta
1639 876
Commune hoc quidem est sanctissimae Eucharistiae cum ceteris sacramentis,
'symbolum esse rei sacrae et invisibilis gratiae formam visibilem'; verum illud
in ea excellens et singulare reperitur, quod reliqua sacramenta tunc primum
sanctificandi vim habent, cum quis illis utitur: at in Eucharistia ipse
sanctitatis auctor ante usum est (can. 4).
1640 876
Nondum enim Eucharistiam de manu Domini Apostoli susceperant (Mt 26, 26; Mc 14,
22), cum vere tamen ipse affirmaret corpus suum esse, quod praebebat; et semper
haec fides in Ecclesia Dei fuit, statim post consecrationem verum Domini nostri
corpus verumque eius sanguinem sub panis et vini specie una cum ipsius anima et
divinitate exsistere: sed corpus quidem sub specie panis et sanguinem sub vini
specie ex vi verborum, ipsum autem corpus sub specie vini et sanguinem sub
specie panis animamque sub utraque, vi naturalis illius conexionis et
concomitantiae, qua partes Christi Domini, qui iam ex mortuis resurrexit non
amplius moriturus (Rom 6, 9), inter se copulantur, divinitatem porro propter
admirabilem illam eius cum corpore et anima hypostaticam unionem (can. 1 et 3).
1641 876
- Quapropter verissimum est, tantundem sub alterutra specie atque sub utraque
contineri. Totus enim et integer Christus sub panis specie et sub quavis ipsius
speciei parte, totus item sub vini specie et sub eius partibus exsistit (can.
3).
1642 877
Quoniam autem Christus redemptor noster corpus suum id, quod sub specie panis
offerebat (cf Mt 26.26ss; Mc 14.22ss; Lc 22.19s; 1 Co 11.24ss), vere esse
dixit, ideo persuasum semper in Ecclesia Dei fuit, idque nunc denuo sancta haec
Synodus declarat: per consecrationem panis et vini conversionem fieri totius
substantiae panis in substantiam corporis Christi Domini nostri, et totius
substantiae vini in substantiam sanguinis ejus. quae conversio convenienter et
proprie a sancta catholica Ecclesia transsubstantiatio est appellata (can.2).
1643 878
Nullis itaque dubitandi locus relinquitur, quin omnes Christi fideles pro more
in catholica Ecclesia semper recepto latriae cultum, qui vero Deo debetur, huic
sanctissimo sacramento in veneratione exhibeant (can.6). Neque enim ideo minus
est adorandum, quod fuerit a Christo Domino, ut sumatur (cf Mt 26.26ss),
institutum. Nam illum eundem Deum praesentem in eo adesse credimus, quem Pater
aeternus introducens in orbem terrarum dicit: "Et adorent eum omnes Angeli
Dei" (Heb 1.6; ex Ps 96.7), quem Magi procidentes adoraverunt (cf Mt
2.11), quem denique in Galilea ab Apostolis adoratum fuisse Scriptura testatur
(cf Mt 28.17).
1644 878
Declarat praeterea sancta Synodus, pie et religiose admodum in Dei Ecclesiam
inductum fuisse hunc morem, ut singulis annis peculiari quodam et festo die
praecelsum hoc et venerabile sacreamentum singulari veneratione ac solemnitate
celebraretur, utque in processionibus reverenter et honorifice illud per vias
et loca publica circumferetur. Aequiisimum est enim, sacros aliquos statutos
esse dies, cum Christiani omnes singulari ac rara quadam significatione gratos
et memores testentur animos erga communem Dominum et Redemptorem pro tam
ineffabili et plane divino beneficio, quo mortis ejus victoria et triumphus
repraesentatur. Atque sic quidem oportuit victricem veritatem de mendacio et
haeresi triumphum agere, ut eius adversarii, in conspectu tanti splendoris et
in tanta universae Ecclesiae laetitia positi, vel debilitati et fracti tabescant,
vel pudore affecti et confusi aliquando resipiscant.
1645 879
Consuetudo asservandi in sacrario sanctam Eucharistiam adeo antiqua est, ut eam
saeculum etiam Nicaeni Concilii agnoverit. Porro deferri ipsam sacram
Eucharistiam ad infirmos, et in hunc usum diligenter in ecclesiis conservari,
praeterquam quod cum summa aequitate et ratione conjunctum est, tum multis in
conciliis praeceptum invenitur, et vetustissimo catholicae Ecclesiae more est
observatum. Quare sancta haec Synodus retinendum omnino salutarem hunc et
necessarium morem statuit(can.7).
Cap. 7. 'De praeparatione, quae adhibenda est, ut digne quis s. Eucharistiam
percipiat'
1646 880
Si non decet ad sacras ullas functiones quempiam accedere nisi sancte, certe,
quo magis sanctitas et divinitas caelestis huius sacramenti viro christiano
comperta est, eo diligentius cavere ille debet, ne absque magna reverentia et
sanctitate (can. 11) ad id percipiendum accedat, praesertim cum illa plena
formidinis verba apud Apostolum legamus: 'Qui manducat et bibit indigne,
iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini' (1 Cor 11, 29 ).
Quare communicare volenti revocandum est in memoriam eius praeceptum: 'Probet
autem seipsum homo' (1 Cor 11, 28).
1647 880
Ecclesiastica autem consuetudo declarat, eam probationem necessariam esse, ut
nullus sibi conscius peccati mortalis, quamtumvis sibi contritus videatur,
absque praemissa sacramentali confessione ad sacram Eucharistiam accedere
debeat. Quod a Christianis omnibus, etiam ab iis sacerdotibus, quibus ex
officio incubuerit celebrare, haec sancta Synodus perpetuo servandum esse
decrevit, modo non desit illis copia confessoris. Quod si necessitate urgente
sacerdos absque praevia confessione celebraverit, quam primum (cf. DS 2058)
confiteatur.
1648 881
Quoad usum autem recte et sapienter patres nostri tres rationes hoc sanctum
sacramentum accipiendi distinxerunt. Quosdam enim docuerunt sacramentaliter
dumtaxat id sumere, ut peccatores; alios tantum spiritualiter, illos nimirum,
qui voto propositum illum caelestem panem edentes, fide viva, "quae per
dilectionem operatur" (Gal 5.6), fructum ejus et utilitatem sentiunt;
tertios porro sacramentaliter simul et spiritualiter (can.8); ii autem sunt,
qui ita se prius probant et instruunt, ut "vestem nuptialem induti"
(cf Mt 22.11ss) ad divinam hanc mensam accedant. In sacramentali autem
sumptione semper in Ecclesia Dei mos fuit, ut laici a sacerdotibus communionem
acciperent, sacerdotes autem celebrantes se ipsos communicarent (can.10); qui
mos tamquam ex traditione apostolica descendens jure ac merito retineri debet.
1649 882
Demum autem paterno affectu admonet sancta Synodus, hortatur, rogat et obsecrat
'per viscera misericordiae Dei nostri' (Lc 1, 78), ut omnes et singuli, qui
christiano nomine censentur, in hoc 'unitatis aliquando conveniant et
concordent, memoresque tantae maiestatis et tam eximii amoris Iesu Christi
Domini nostri, qui dilectam animam suam in nostrae salutis pretium, et carnem
suam nobis dedit ad manducandum (Jo 6, 48 ss), haec sacra mysteria corporis et
sanguinis eius ea fidei constantia et firmitate, ea animi devotione, ea pietate
et cultu credant et venerentur, ut panem illum supersubstantialem (Mt 6,11)
frequenter suscipere possint, et is vere eis sit animae vita et perpetua
sanitas mentis, 'cuius vigore confortati' (3 Rg 19, 8) ex huius miserae
peregrinationis itinere ad caelestem patriam pervenire valeant, eundem 'panem
Angelorum' (Ps 77, 25), quem modo sub sacris velaminibus edunt, absque ullo
velamine manducaturi.
1650 882
Quoniam autem non est satis veritatem dicere, nisi detegantur et refellantur
errores: placuit sanctae Synodo hos canones subiungere, ut omnes, iam agnita
doctrina catholica, intelligant quoque, quae (ab) illis haereses caveri
vitarique debeant.
1.418 Canones de ss. Eucharistiae sacramento
1651 883
Can. l. Si quis negaverit, in sanctissimae Eucharistiae sacramento contineri
vere, realiter et substantialiter, corpus et sanguinem una cum anima et
divinitate Domini nostri Jesu Christi ac proinde totum Christum; sed dixerit,
tantummodo esse in eo ut in signo vel figura, aut virtute: anathema sit (cf. DS
1636 1640).
1652 884
Can. 2. Si quis dixerit, in sacrosancto Eucharistiae sacramento remanere
substantiam panis et vini una cum corpore et sanguine Domini nostri Jesu
Christi, negaveritque mirabilem illam et singularem conversionem totius
substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem, manentibus
dumtaxat speciebus panis et vini, quam quidem conversionem catholica Ecclesia
aptissime transsubstantiationem appellat: an. s. (cf. DS 1642).
1653 885
Can. 3. Si quis negaverit, in venerabili sacramento Eucharistiae sub unaquaque
specie et sub singulis cuiusque speciei partibus separatione facta totum
Christum contineri: an. s. (cf. DS 1641).
1654 886
Can. 4. Si quis dixerit, peracta consecratione in admirabili Eucharistiae
sacramento non esse corpus et sanguinem Domini nostri Iesu Christi, sed tantum
in usu, dum sumitur, non autem ante vel post, et in hostiis seu particulis
consecratis, quae post communionem reservantur vel supersunt, non remanere
verum corpus Domini: an. s. (cf. DS 1639 s).
1655 887
Can. 5. Si quis dixerit, vel praecipuum fructum sanctissimae Eucharistiae esse
remissionem peccatorum, vel ex ea non alios effectus provenire: an. s. (cf. DS
1638).
1656 888
Can. 6. Si quis dixerit, in sancto Eucharistiae sacramento Christum unigenitum
Dei Filium non esse cultu latriae etiam externo adorandum, atque ideo nec
festiva peculiari celebritate venerandum, neque in processionibus secundum
laudabilem et universalem Ecclesiae sanctae ritum et consuetudinem solemniter
circumgestandum, vel non publice, ut adoretur, populo proponendum, et ejus
adoratores esse ido(lo)latras: an. s. (cf DS 1643s).
1657 889
Can. 7. Si quis dixerit, non licere sacram Eucharistiam in sacrario reservari,
sed statim post consecrationem adstantibus necessario distribuendam; aut non
licere, ut illa ad infirmos honorifice deferatur: an. s. (cf. DS 1645).
1658 890
Can. 8. Si quis dixerit, Christum in Eucharistia exhibitum spiritualiter tantum
manducari, et non etiam sacramentaliter ac realiter: an. s. (cf. DS 1648).
1659 891
Can. 9. Si quis negaverit, omnes et singulos Christi fideles utriusque sexus,
cum ad annos discretionis pervenerint, teneri singulis annis saltem in Paschate
ad communicandum iuxta praeceptum sanctae matris Ecclesiae: an. s. (cf. DS
812).
1660 892
Can. 10. Si quis dixerit, non licere sacerdoti celebranti se ipsum communicare:
an. s. (cf. DS 1648).
1661 893
Can. 11. Si quis dixerit, solam fidem esse sufficientem praeparationem ad
sumendum sanctissimae Eucharistiae sacramentum (cf. DS 1645 ): an. s. Et, ne
tantum Sacramentum indigne atque ideo in mortem et condemnationem sumatur,
statuit atque declarat ipsa sancta Synodus, illis, quos conscientia peccati
mortalis gravat, quantumcumque etiam se contritos existiment, habita copia
confessoris necessario praemittendam esse confessionem sacramentalem. Si quis
autem contrarium docere, praedicare vel pertinaciter asserere, seu etiam
publice disputando defendere praesumpserit, eo ipso excommunicatus exsistat
(cf. DS 1647).